24 Жауап

310

Бейне (Образ; image)

• анықталуаймағынанемесеоныңмөндерініңбірінеқатысыбойыншамәндержиынынемесе функцияның жекемәндері;

• бейнелердітанужүйесіндегітанылатын объект;

• жадтасақталатынжәнеқандай да біржерде бар мәліметтердіңкөшірмесі

307

Хранометраж

(фр. chronome'trage) — қол және машина операцияларына кететін жұмыстық уақытты өлшеу әдісі. Хронометраж секундөлшермен жүргізіледі. Ол уақыт нормасын, операцияны орындау режимін білуге мүмкіндік береді.

305

Фонограммалар /фонемограмма/фонография- дыбыс белгілейтін әріптер, кескіндер жекелеген дыбыстарды таңбалайды.

Дыбыстық әріп кескіндер жүйесін зерттеушілер төмендегі 2 топқа бөліп қарастырады. Онда:

1. Консананттық-дыбыстықжүйесі. Мұндажазукескіндері тек қанадауыссыздыбыстардыбелгілейді. Ондайжазужүйесінефиника, угарит, көне еврей, арамей, араб жазулары жатады ^[1].

2. Дауыстыдыбыстаржүйесі. Мұнда дауысты, дауыссыздыбыстар бірдейбелгіленеді. Бұлжүйеге грек, латин, уйғұр, байырғытүрікбітігт.т. с.с. жазуларжатады.

Әлемхалықтарыныңжазужүйесітарихикезеңдердібасыпөтіпбірізгетүсіпреттеліпқалыптасқанынзерттеушілереңбектеріндекөрсетіпкелді ^[2]. Әлемхалықтарының жазужүйесініңтарихиқалыптасуерекшелігітөмендегідейболады. Онда:

1. Пиктографияданбастау алып, логограмма, морфемограма, силлабограмма (буындық), консонанттық-дыбыстық, дауысты-дыбыстық жәнеаралықдегенкезеңдердірухани даму барысындабасыпөтедіекен. Ал түрік бітігжазуы пиктограммаданбасталып, фонограммағадейін даму барысында морфемограмманы аттапөткенсияқты. Морфемограммағасайкелетінсипатынбізкөреалмадық.

2. Қолданғанжазукескіндерініңқұрылымы (пиктографиялық, логографиялық, әріптік-дыбыстық) тілдікмағынасыжағынан да (ішкіформасы), сыртқыграфикалықкескініжағынан да өзін-өзіанықтаптұруғатиісті. Бұлжағынанбайырғытүрікбітігкескіндері (логограммадан фонограмма аралығында) тарихи даму барысындареттеліп, сұрыпталыпотырған. Әріжазукескіндерініңқұрамыкөпөзгеріскетүспейтұрақтыболған. Бұлерекшеліктүрікбітігжазуыныңондағанғасырбойытарихисұрыптауданөткенінкөрсетеді^[3].

3. Жазужүйесініңнегізгіқағидаты (принципі) солтілдіңтабиғатына, болмысынасайболыпшыққанболуышарт. Байырғытүрікбітігжазуыреформағаенгенненкейінбұлқағидабұлжымайорындалған. Олтуралыкейінгіүшіншібөлімдесөзетіледі. Міне, осы ерекшеліктер Еуразияның аймағындаб.з.б. ІІ ғасырынанб.з. V ғасыраралығындатүркіхалықтарыныңқалдырғантарихижазбадеректеріарқылы фонограммалық жүйеніңалғашқыкезеңіндеқаншалықдәрежедеболғанынакөзжеткізугеболады.

303

Монтаж кино өнерінде, киноэпизод пен жалпы фильм тұтастығын қамтамасыз ету мақсатында кинофильм кадрларын құрастыру тәсілі. Монтаждау кезінде фильм мазмұны, бейнелеу құралдарының орнында қолданылуы, ішкі ырғақ ескеріліп отырады. Монтаж - фильмнің идеялық-көркемдік қасиетін ашудағы ең қажетті элементтерінің бірі. Режиссер Монтаж арқылыөтіпжатқаноқиғаныңәрбірэпизодтарындағымазмұндыкөрінісінкөрнекілендіріпотырады. ДыбыссызкинодағыМонтаждыңрөлізор. Олкөпжағдайдадыбысролінатқарады. Кино өнеріндедыбыстыңпайдаболуынабайланыстымонтаждаутәсілдеріарқылыбейне мен сөздің, музыка мен шудыңүйлесімділігісияқтыжаңапроблемеларшешілетінболды. Монтаждықүлгінідамытып, оны жетілдірусаласында Д.Вертов, А.П. Довженко, Л.В. Кулешов, В.И. Пудовкин, С.М. Эйзенштейн, С.И. Юткевич сынды кино қайраткерлерініңшығармашылығытәжірибесіүлкен роль атқарды. ҚазақстанкинематографиясындағыМонтаждыңүлгілеріШ.Айманов пен О.Әбішев, т.б. шығармашығынанкөріністапты.

301

Кадр (франц. cadre – рама, лат. quadrum – төртбұрыш), кинокадр – 1) киноға түсірілген нысан қозғалысының бір сәтін немесе орнықты қалпын бейнелейтін кинопленкадағы жеке сурет. Кадрдың форматы (мөлшері) кино түсіру аппаратының кадрлық рамкасымен анықталады: 70 мм-лік кең форматты кинофильм үшін –51,5⁰23 мм, 35 мм-лік кең экранды фильм үшін – 220⁰18,6 мм, 35 мм-лік кәдімгі кинофильм үшін – 22⁰16 мм, 8 мм-лік суперфильм үшін – 5,7⁰4,2 мм. Кино түсіруісінде кадр мөлшеріндәланықтау – оныңкөркемдіккомпозициясынтабудағышешуші фактор; 2) телевизиялық кадр – бірдүркіндіктелевизиялықтолықкескін. Ол жарты кадр депаталатын, толықемесекікескіннентұрады; 3) фотографиялық кадр – белгілібірөлшемментүсірілгеннысанныңжеке дара кескіні.

Кадр (франц. cadre – жеке құрам) – 1) кәсіпорындар мен мемлекеттік мекемелердің, қоғамдық ұйымдардың маманданған кәсіби қызметкерлерінің негізгі (штаттағы) құрамы; 2) мемлекеттің Қарулы Күштеріндегі нақты қызметтегі командалық және қатардағы құрам. Ел өміріндегібастысаясижәнеэкономикалықмәселелердіңдұрысшешімінтабуы – кадрдыңбіліміне, тәжірибесіне, жекеқасиетіне, сондай-ақ, олардытиімдіорналастырып, пайдалануғабайланысты. Біздіңеліміздекадрдытүрліоқуорындарындаарнайыоқытып, даярлаужан-жақтыжолғақойылған; қ. Білім беру.

299

“Хабар” — агенттік, телеарна. 1994 жылдың тамызында Қазақстан респ. телерадио корпорациясы (ҚРТРК) жанынан құрылған Ұлттық телевиз. ақпараттық агенттіктен бастау алады. 1995 ж. 23 қазанда ҚРҮкіметініңқаулысымен “Хабар” агенттігіРеспубликасы мемлекетт3к. мекемесіболыпқұрылды. 1997 жылдың 27 қаңтарынанбастапөзжиілігінде хабар таратабастағанагенттік 1998 жылдың 14 мамырында “Хабар” агенттігіжабықакцион. қоғамыболыпқұрылды. 2003 жылдыңқазанайындаашықакцион. қоғамғаайналғанагенттікқұрамындақазір “Хабар” арнасыменқатар “Ел арна” арнасы, ”Caspіonet” спутниктікарнасы, “Classic” радио арнасыжәне www.khabar.kz

 

 интернет-порталы бар. ”Хабар” телевиз. арнасықазақжәнеорыстілдеріндетәулігіне 20 сағат хабар таратады, жаңалықтарғабасымдылықберіледі. Қазақстанныңбарлықоблыстарындажәне ТМД-ның 5 еліндетілшілербөліміжұмысістейді. ТөлрепортаждарыЕуропа, Азия жәнеСолт.Американың 12 еліненәзірленеді. Әріптестікбағдарламалараясындаәлемдегіалдыңғықатарлыақпараттықагенттіктерөнімдерін де пайдаланады. Ақпараттық-публицистик., қоғамдық-саяси жәнеэкон., ғыл.-ағартушылық, мәдени, ойын-сауықтық, спорттықбағдарламаларыжақсытанымаларнаұсынатынтелевиз. сериалдар, деректіжәнекөркемфильмдер рейтинг бойыншаеңжоғарыорында.“Хабар” — әлемдікдеңгейдегі спорт жарыстарынтікелейкөрсетеді. Агенттіктің тех. базасымаңыздысаясижәнемәдениакциялардыоқиғаорнынантікелейтаратудыжүзегеасыруғамүмкіндікбереді. “Ел арнадан” тәулігіне 16 сағатбойытелевиз. ойын-сауықтықхабарларберіледі. Шамамен 9,5 млн. адамкөретінарнадаәлеум., танымдықжәнемәденибағдарламалар, көркемжәнедеректіфильмдер, телесериалдарбасымкөрсетіледі. Хабарларқазақжәнеорыстілдерінде. “Caspіonet” спутниктікарнасыарқылы Еуропа, Орталық Азия, ТаяуШығыс пен Африканың солт. бөлігінқамтитынтәулікбойыұлттықақпараттаратылады. Шамамен 99 млн. көрермен “Caspіonet” арқылыҚазақстан мен Орт.Азия елдеріөмірініңбарлықсаласыменбарыншатолық та объективтітүрдетанысуғамүмкіндікалады. Жаңалықтарғабасымдықберілетінарнахабарларықазақ, орысжәнеағылшынтілдеріндедайындалады. “Хабар” радиосы — қазақжәнеорыстілдеріндетәулікбойы хабар таратады. Ақпараттықжәне муз.бағдарламаларғабасымдықберіледі. www.khabar.kz

 

 интернет-порталы — елдегіжәнеәлемдегімаңыздыоқиғаларғабайланыстыақпараттарұсынады. Агенттіктіңжылсайынөткізетініріакциялары; еуразиялық Медиа Форум — жылсайынөткізіледі. “Хабар” агенттігі Азия-Тынықмұхит хабар таратукеңесі (АВU), Азия-Тынықмұхитжаңалықтарагенттіктеріұйымдары (OANA), Азия-Тынықмұхитының хабар таратуындамыту ин-ты (AҚBD) құрамынаенеді.

298

НТК — жеке ойын-сауық қазақстандық республикалық телеарна

297

Азия дауысы — Азияның музыка өнеріндегі танымал әндер мен талантты орындаушылардың жыл сайын Алматыда өтетін халықаралық байқауы.

Жеңімпаздары

1990 жылы Медеу мұз айдынының кешенінде өтті. Бас жүлдені Өзбекстаннан келген “Карс” тобы жеңіп алды.

Содан бері Женева Круз (Филиппин, 1991жылы), Шахназ Сүймер (Түркия, 1992жылы), Сара (Монғолия, 1993 жылы), Соябей(Түркия, 1994жылы), Барт Бисли (АҚШ, 1995 жылы), Бауыржан Исаев (Қазақстан, 1996 жылы), “АВ-3” (Индонезиялық топ, 1997 жылы) сияқты өнерпаздар мен өнер ұжымдары бас жүлдені иеленді. 1993 жылы “Азия даусы” ФИДОФ-тың (Халықаралық фестивальдар ұйымдастыру федерациясы) мүшелігіне қабылданды. 1994 жылы Канн (Франция) қаласында өткен әлемдік шоу-бизнесте арнаулы жүлдеге ие болды.

1996 жылдан бастап “ Азия даусы” байқауы аясында Қазақстан әндерінің байқауы тұрақты өтеді. Оған арналған “Алтын домбыра” жүлдесін алғашқы жылы М.Жүнісова мен Н.Есқалиева, 1997 жылы Р.Рымбаева мен М.Жүнісова жеңіп алды.

1997 жылы “ Азия даусы ” халықаралық “Интернет-сервер” ақпаратарнасынақосылды. “ Азия даусы” конкурсының бас жүлде, алтын, күмісжәнеқолабәйгесінеқоса Алматы қаласыныңмэрі, демеушілертағайындағанәртүрліынталандырусыйлықтары бар. Біріншіконкурстанбастап “ Азия даусының” шақыруыменПатрисияКаас,Пупо, ТотоКутуньо, Джимми Саммервиль, МитхунЧакраборти, СонерАриджа, А.Пугачева, Ф.Киркоров, В.Леонтьев, “Бони-М”, “Хаддуэй” топтарысияқтыәлемдік эстрада майталмандарыМедеумұзайдынысахнасындаконкурстантысөнеркөрсетті.

1996 жылы “Азия даусына” бес құрлықтыңөкіліқатысты.

1997 жылғыконкурстыңашылусалтанатындаЕуроазиялықфестивальдарассоциациясыныңұйғарымыменғарыштағыбіржарықжұлдызға “ Азия даусы ” атыберілгеніжайлыШвейцарияданжіберілген регистр конкурс директорынатапсырылды.

1998 жылғытоғызыншыконкурсқаәлемніңтөртбұрышынанөтінішбілдіргендердентаңдапалынған 20 елдің 21 өнерпазықатысты. Бас жүлденіИталияданкелген Лука Сене жеңіпалды.

1998 жылғы конкурс қорытындысында ФИДОФ-тыңхалықаралықөнерфестивальдерінкәсібижоғарыдәрежеденасихаттағаныүшінжурналистергежылсайынберілетінарнайыбелгісі “ Азия даусының” баспасөзхатшысыФ.Бегенбаевағатапсырылды.

293

КТК «Коммерциялық телевизиялық арна» АҚ - тұңғыш қазақ тіліндегі ақпараттық бағдарлама «Бір күн» деген атпен 1998 жылдың тамыз айында өз жұмысын бастады.

КТК телеарнасында тұңғыш қазақ тіліндегі ақпараттық бағдарлама «Бір күн» деген атпен 1998 жылдың тамыз айында шыққан. Бір айдан кейін «Күндерек» деп аталды.2000 жылдан бастап «Күндеректің» сапасы арта түсіп, телекеңістікке жаңадан «Шарайна» ақпараттық-сараптамалық бағдарламасы келіп қосылды. Бұл хабардың сол кезде жаппай шығып жатқан апталық сараптамалық телебағдарламалар арасында өзіндік ерекшелігі болды.

2002 жылы тамыз айында апталық-сараптамалық «Ел-жұрт» шыға бастады. Ерекшелігі - халық өз жағдайын өз аузымен еш боямасыз айтып беруге мүмкіндік алды. Ал 2003 жылдың наурыз айынан «Ел-жұртты» Оразәлі Баймұрат жүргізе бастады. Хабар 2006 жылы «Алтын жұлдыз» сыйлығын иеленді. Бұл бағдарлама 2007 жылдың сәуіріне дейін тұрақты түрде шығып тұрды.

«Қоғамдық қабылдау», «Қылмыс-ақпарат», «Алақан» хабарлары да көрерменнің ерекше ықыласына бөленді.

«Миллион кімге бұйырады?» хабары арқылы танымал болған Ескендір Сіргебаев түнгі «Шамшырақ» бағдарламасын жүргізді. Қазіргі тележұлдыз Нұрлан Қоянбаевтың қатысуымен «Қызық радио» әзіл-сықақ хабары шығып тұрды. Одан кейін Қазақстан КВН одағының президенті Есен Елеукен «J-club», «Анда-санда» әзіл-сықақ бағдарламаларын шығарды.

2007 жылғы жаңа телемаусымда Срайыл Смайылдың жетекшілігімен жаңа бағдарламалар: «Алаң жұрт» ақпараттық-сараптамалық, «Өз сөзім» авторлық хабары шықты.

Бірегей жоба – «Репортер» 2008 жылдың наурыз айында жарық көрді. Бағдарлама жүргізушілері – Гүлмира Әбіқай және Асқар Махмұтұлы 2008 жылы Қазақстан Журналистер одағының сыйлығына ие болды.

КТК-ның бірнеше жыл қатарынан «Жыл телеарнасы» атануына қазақ хабарларының қосқан үлесі мол. «Күндерек» ақпараттық бағдарлама 2009 жылдың басынан «Жаңалықтар» деп аталды.

Аблез Сымбат 103 гр журналистика

№106

Ұлыбританияда "Би-Би-Сидің" үлкен орны бар екені, оның сапалы программалар беріп, әсіресе, жаңалықтар мен қоғамдық-саяси және деректі хабарларұйымдастырып тұратыны, оған жаңадан бастық болып келген Джон Берттің де қалаған нәрсесі еді. Келген бойда ол өзінің жаңа жұмыс жоспарын жариялады. Ондаәдеттегідей, бұрынғы эфир арқылы берілетін телевидениенің орнына енді кабельдік жөне спутниктік телевидениеге мән берілетіні айтылды әрі жаңалықтар мен драмалық хабарлар, яғни, телефильмдер мен телеспектакльдер көбірек берілетінін алға тартты.Міне, осылайша ақпарат хабарларын ұлғайтуға байланысты, енді корпорация құрамында жаңадан ұлттық радиостанция ашу да көзделді. Ол - "Рэйдио ньюс" деп аталатын болды. Бұдан бұрын 5 радиостанция болса, енді оған тағы бір радиостанция қосылмақ. Бұл радиостанция тәулігіне 24 сағат, яғни, күні-түні бірдей жұмыс істейді деп есептелді. Бүған дейін "Би-Би-Си" "Әлемдік радиохабарлары қызметі" арқылы басқа елдерге тәулік бойы хабар таратуға жеткен еді. Керісінше, өз еліне ғана мұндайкөлемде хабар бере алмай келген болатын. Енді тек радио ғана емес, Ұлыбританияның телевидениесі де басқа елдерге хабар таратуды тәулік бойына жүргізуге күш салмақ. Бүгінде телевидениенің алдында жаңа міндеттер тұр. Ол - жаңа жүйе "жоғары айқындық" жүйесі болып табылады. Бұл жөнінде қазір көп айтылып жүр. Соңғы 15 жылдың көлемінде Жапонияның кейбір фирмалары осы   "жоғары   айқындық"   жүйесіне   зерттеу   жасады. Мұнда 1125 жолдық, 60 өріс қолданылып, экрандағы көріністіңсапасы артты. Бұл 35 миллиметрлік пленкадағы кинокөрініске қарағанда анағұрлым жақсы. Осы жүйені жасау үшін Жапония фирмалары 500 миллион доллар қаржы жұмсаған. Әсіресе, "Сони", "Тошива" фирмалары "жоғары айқындық" телевидениесі үшін аппараттар үлгісін жасады Мысалы, кинокамерапар, кинескоптар, бейнемагнитофон, дискілер және т.б.

108

Қоғамдық теледидар – мемлекет қарамағындағы коммерциялық емес теледидар.[1].

АҚШ-та қоғамдық теледидарлар федералдық және штаттық бюджеттен, әрі жекелеген тұлғалар мен түрлі ұйымдардың ерікті жәрдемақылары арқылы қаржыландырылады. Көптеген елдердегі қоғамдық теледидарлар жарнама уақытын шектеулі сатудан және телеқабылдағыш иелеріне жыл сайын салық салу жолымен табыс табады.

1980 жылдардың орта тұсында АҚШ қоғамдық теледидары мен Пи-Би-Эс Қоғамдық қызметі бірігеді. Екі компания бірлесіп 264 телестанцияға иелік етті.

109

Ampex— электротехническая и радиоэлектронная фирма, основанная Александром Матвеевичем Понятовым в Калифорнии в 1944 году.[1]

Звание полковника царской армии давало право принимать обращение «Ваше Превосходительство», по английски excellence. Соответственно, AMPex — A.M.Poniatoff EXcellence[1].

Во время войны компания поставляла электромоторы и генераторы для американской армии.

После войны, по результатам исследования разработок 30-х годов немецкой фирмы AEG, был представлен на рынок звуковой катушечный магнитофон Ampex 200. В 1948 году он был впервые использован для выпуска в эфир записи шоу Бинга Кросби, инвестировавшего в компанию 50 000 долларов.

В 50-х годах маленькая фирма из четырёх инженеров занялась разработкой и производством магнитофонов, и совершила технологический прорыв, изобретя поперечно-строчную видеозапись, и создала к весне 1956 года то, что не смогли сделать крупные корпорации — построить первый практически годный видеомагнитофон, по системе с вращающимися головками — VR-1000 (VR — видеорекодер).[2]

Фирма «Ампекс», разросшаяся в период расцвета до 15 тысяч человек, почти полвека держала мировое научно-техническое лидерство в производстве профессиональной аппаратуры звуко- и видеозаписи (в ряде стран некоторое время даже существовал термин «ампексование», то есть запись на видеомагнитофон).

111. «Хабар» телеарнасы Қазақстан Республикасының заманауи медиа кеңістігінде халыққа қоғамда орын алған жайттар туралы жаңалықтар мен талдамалы бағдарламаларды үздіксіз, әрі жедел ұсынатын ақпараттық-телевизиялық агенттік болып табылады.

Телеарна «билік – БАҚ – қоғам – тұлға» тізбегін құрайтын саясат, әлеуметтік-мәдени құндылықтар мен дәстүрді байланыстырушы басты құрал болып табылады. Сондай-ақ қазіргі таңда әртүрлі жанрдағы бағдарламалар қатарын толықтырып, дамытып отыр.

Телеарнадағы ақпарат таратудың басты қағидаттары – мемлекеттік ақпараттық саясатты дамыту.

Агенттік өзінің төл туындыларынан басқа, әріптестік келісім негізінде әлемдегі басты ақпараттық агенттіктердің өнімдерін қолданады.

Бүгінде «Хабар» телеарнасында ақпараттық-отбасылық тұрпаттағы 39 бағдарлама қазақ және орыс тілдерінде эфирге шығуда, форматы – ақпараттық-отбасылы.

Эфирге шығарылатын бағдарламалардың 75%-ы телеарнаның төл туындыларынан құралады, яғни телеарнада түсірлетін бағдарламалар, фильмдер мен телехикаялар. Оның ішінде телеарна мамандары аударатын көркем және деректі фильмдер де бар.

Телеарна тікелей эфирде спорттық көрсетілімдерді (Олимпиада ойындары, футболдан әлем және Еуропа чемпионаты, Чемпиондар лигасы, Еуропа лигасы, т.б.) көрермен назарына ұсынып отырады. Арнаның техникалық және шығармашылық қоры саяси, мәдени және спорттық іс-шараларды оқиға орынан тікелей эфирде көрсетуге мүмкіндік береді.

«Хабар» телеарнасы 2012-2013 жаңа телевизиялық маусымында жаңа ойын-сауықтық жобаларын ұсынды. Олардың қатарында «Ду-Думан» әзіл-сықақ театрларының сайысы мен ерекше жоба - «Аймақтар аламаны». 2012 жылы «Подружки», «Агент Z», «25-й километр» және т.б. отандық телехикаялардың тұсауы кесілді.

"Хабар" телеарнасы желтоқсан айының ортасынан бастап жаңа 16:9 форматында хабар таратуға көшті. Компания басшыларының айтуынша, бұл – «Хабар» Агенттігі құрамына енетін арналардың дауындағы және циврлық форматқа көшу барысындағы алған улкен асуының бірі.

«Хабар» арнасының жаңалықтар көрсетілімі Астанадағы «Қазмедия орталығы» телерадиокешенінде орналасқан жаңа студиядан жүрзгізіледі, Бұл - арнаның циврлық форматқа көшу жолындағы жаңа дәуіріне қадам басуына үлкен мүмкіндік туғызды.

140. Алматы телестудиясы (1958-59 жылдары) телехабарларының типологиясы — [1]. Теледидардан берілген хабарлар мен кино-деректі фильмдер 1958 жылы 16.331.12 1959 жылы 1.116.4. I Барлық хабарлар: 244 109 оның ішінде а) қоғамдық-са 85 40 яси ә) әдеби-драма- 8 4 лық б) балалар 50 23 в)музыкалық 101 42 II Керсетілген кинофильмдер: 286 212 1)Көркем фильм: 183 78 оның ішінде а) кеңестік 156 59 ә) халықтық демо- 10 9 кратиялық елдер б) шетелдік 17 10 III Мультипликациялық: оның ішінде 13 15 а) кеңестік 13 12 ә) халықтық де - - мократиялық елдер елдер б) шетелдік - 1 IV Деректі 17 40 V Ғылыми-көпшілік 3 15 VI Киножурнал 70 60

151. Алекса́ндр Григо́рьевич Столе́тов (29 июля (10 августа) 1839, Владимир — 15 (27) мая 1896, Москва) — русский физик, один из основоположников квантовой физики.

Получил кривую намагничивания железа (1872), систематически исследовал внешний фотоэффект (1888—1890), открыл первый закон фотоэффекта. Исследовал газовый разряд, критическое состояние и другие явления. Основал физическую лабораторию в Московском университете (1874).

Родился в семье небогатого купца, владельца бакалейной лавки и мастерской по выделке кож Григория Михайловича Столетова. Его мать, Александра Васильевна, будучи образованной женщиной, сама готовила своих детей (всего их было шесть) к поступлению в гимназию, обучая их арифметике и русскому языку. Александр в 4 года научился читать и впоследствии проявлял интерес к литературе, выпуская рукописный журнал во время учёбы в гимназии[1]. Брат — Столетов, Николай Григорьевич.

По окончании курса во Владимирской гимназии поступил на физико-математический факультет Московского университета, где обучался у профессора Спасского М. Ф.[2]:733. Далее, в 1860 году окончил курс и был оставлен при университете для приготовления к профессорскому званию.

С лета 1862 года до начала 1866 года пробыл за границей, занимаясь физикой сначала в Хайдельберге, потом в Гёттингене, Берлине, Париже и наконец опять в Хайдельберге, в лаборатории Кирхгофа.

С февраля 1866 года начал в Московском университете чтение лекций по математической физике.

В мае 1869 года защитил магистерскую диссертацию под заглавием «Общая задача электростатики и приведение её к простейшему случаю» и в июне того же года был утверждён доцентом по кафедре физики.

В 1871 году Столетов снова отправился за границу, где пробыл около полугода, работая в лаборатории Кирхгофа над своей докторской диссертацией. Эта диссертация под заглавием «Исследование о функции намагничения мягкого железа» была защищена в апреле 1872 года. В июне этого же года Столетов был утверждён экстраординарным профессором, а в следующем 1873 году ординарным профессором. Столетов читал вначале различные курсы по математической физике и физической географии, впоследствии перешёл на изложение опытной физики. Организатор первой в России учебно-исследовательской физической лаборатории. Непрерывно занимаясь своим любимым предметом, физикой, Столетов умел возбудить интерес к этой науке и в своих многочисленных учениках. Большая часть университетских профессоров физики были его учениками.

А. Г. Столетов.

Все работы Столетова, как строго научные, так и литературные, отличаются замечательным изяществом мысли и выполнения. Кроме занятий в университете, Столетов немало времени посвятил работе в Обществе любителей естествознания и в музее прикладных знаний. В течение нескольких лет состоял председателем физического отделения Общества любителей естествознания и директором физического отдела при Политехническом музее. Проводя почти каждое лето за границей, Столетов имел возможность познакомиться со всеми выдающимися западноевропейскими физиками, с которыми постоянно поддерживал отношения. Принимал участие и в международных конгрессах. Состоял членом многих учёных обществ, как русских, так и иностранных: был почётным членом Общества любителей естествознания, почётным членом Киевского физико-математического общества, почётным членом Киевского общества естествоиспытателей, членом обществ Московского математического, Русского физико-химического, парижского «Société Française de Physique», членом-основателем и корреспондентом парижского «Société internationale des électriciens», иностранным членом лондонского «Insitution of Electrical Engineers». Также был почётным членом Императорского университета св. Владимира.

Кроме занятия наукой Столетов интересовался литературой, искусством. В 1893 году трое академиков — Чебышёв, Бредихин и Бекетов — рекомендуют Столетова на выдвижение в члены Российской академии наук. Но великий князь Константин, президент Академии, не допускает кандидатуру Столетова до баллотировки.

Некрепкий по натуре, Столетов испытал в 1893 году большие огорчения и окончательно расстроил свой организм. В конце 1894 года здоровье Столетова как будто восстановилось, и он отдался устройству физической секции на IX съезде естествоиспытателей и врачей, превосходно организовав демонстративные заседания этой секции. В течение года Столетов чувствовал себя ещё довольно сносно, но с зимы 1895 года болезнь получила развитие и через некоторое время он скончался от воспаления лёгких.

156. Қазақтелефильм – экрандық-шығармашылық ұжым, ҚР Телевизия және радиохабар жөніндегі мемлекет комитеті жүйесіндегі телевизиялық киностудия бөлімі. 1969 жылы құрылған (1994 жылдан бастап Қазақстан телерадио корпорациясы). 1967 жылы Қазақ телевизиясының әдеби-драмалық хабарлар бас редакциясы жанынан телефильм жасайтын бөлім ретінде ашылған, кейін осының негізінде “Қазақтелефильм” болып құрылды. “ Қазақтелефильм” студиясының құрылымында екі шығармашылық бірлестік болды: “Хроника” шығармашылық бірлестігі телевизияның барлық редакцияларына 16 мм кинотаспаға күнделікті кинотүсірілімдер жасаумен айналысты; “Шығармашы” өндірістік бірлестігі кино мен концерттік бағдарламалар түсірумен айналысты. Ол төрт шығармашылық сала бойынша кинотуындылар жасады: деректі телефильм, көркем және мультфильм фильмдер, театрды экрандау; киноконцерттік бағдарламалар жасау. Фильм жасау ісіне Б.Ғабитов-Жансүгіров, О.Дүйімбаев, Б.Теткин, Т.Ыбраев, Қ.Ахметов Қ.Умаров секілді режиссерлер тартылды. Бас оператор Е.Тынышбаев болды. Г.Смирнов, А.Федулов, Ю.Дубровин шақырылды. [1] Студия 1967 – 92 жылы екі мыңнан аса телефильм түсіріп, экранға шығарды. 1993 жылы “Қазақтелефильм” студиясын мемлекеттік қаржыландыру тоқталғаннан кейін, фильм түсіру тоқталды. Студияға бейнетехнологиялық құралдарды пайдаланып, фильм жасау міндеті қойылды. Осы кезеңнен бастап “Қазақтелебейнефильм” деп аталған студия “19 ғасыр басшысы” деген айдармен 10 деректі фильм-портреттер сериясын жасады. “Күлпаш” атты көркемсуретті фильм түсірді және әр түрлі тақырыпта 12 бейнефильмді экранға шығарды. Сонымен қатар, басқа студиялар түсірген 14 мультфильмді қазақшаға аударды. Республикада “Қазақтелефильмнен” басқа Қазақстан Президентінің телерадио кешені және бірнеше тәуелсіз телеарналар бейнетелефильм жасау ісімен айналысады. “Қазақтелефильмнің” шығарған кинотаспалары телевизиялық фильмдердің Бүкілодақтық фестивальдерінде әлденеше рет жүлделі орындарға (“Мұғалім” сценариі П.Бортниковтікі, режисер Н.Әлпиев, 1982; “Домбыра шегі” сценариі С.Морозовтікі, 1983) ие болды, ал “Сынақ” фильмінің авторлары (сценарийін жазған Ғ.Шалахметов, режисер M.Голдовская) Бүкілодақтық Ленин косомолы сыйлығын алды. 2002жылы Ш.Айманов атындағы “Қазақфильм” киностудиясында Телефильм шығармашылық бірлестігі ашылды.

161. Барманкулов М. К.

«Телевидение: деньги или власть?»

В данном издании освещена телевизионная журналистика не только Казахстана, но и тележурналистика стран СНГ и дальнего зарубежья.

Автор подробно знакомит читателей с тонкостями таких жанров как интервью, пресс- конференция, беседа за «круглым столом», телемост, репортаж, очерк, документальный фильм, модные ток-шоу и мн. др., без которых не обойтись современному журналисту.

Также дана обширная и познавательная информация о деятельности «акул» бизнеса на телевидении – компании «Си-Эн-Эн», «Интернет» и др. На страницах книги читатель найдет массу интересных вещей о подготовке и проведении предвыборной кампании за рубежом и в странах СНГ и о том, какую роль при этом играет телевидение. Много полезного извлекут для себя не только журналисты, но и те, кто занимается рекламным бизнесом, так как автор представляет подробный материал, посвященный рекламе на телевидении.

А именно: о форме и подаче рекламы, продолжительности, включении рекламы, общих нормах, а также непосредственно о рекламе в Казахстане. Книга рассчитана на студентов, журналистов, бизнесменов, преподавателей и широкий круг читателей.

162. Фидель Изя Эйнехович — создатель Коммерческого телевизионного канала (КТК);

164. Телекоммуникация - это связь при помощи электронного оборудования такого, как телефоны, компьютерные модемы, спутники и волоконно-оптические кабели.Телекоммуникационные системы включают в себя телекоммуникационные кабели от абонента до местных коммутаторов (местные линии), коммутационные средства, которые обеспечивают коммуникационное соединение с абонентом, с линиями или каналами, которые передают вызовы между коммутаторами и, естественно, абонентом.В период с начала до середины 20 века появились такие нововведения, как телефонный обмен, электромеханические коммутаторные системы, кабели, ретрансляторы, несущие системы, микроволновое оборудование, а потом в индустриально развитых районах мира начали распространяться телекоммуникационные системы.С 1950-х годов до 1984 года в этой отрасли продолжали развиваться новые технологии. Например, спутниковые и усовершенствованные кабельные системы, цифровая и волоконно-оптическая технологии и видеотелефонная связь. Отрасль коммуникаций была полностью компьютеризирована. Все эти модификации способствовали распространению телекоммуникационных систем по всем странам мира.В 1984 году решением суда в Соединенных Штатах была разрушена монополия корпорации Американский телеграф и телефон (AT&T). Это событие совпало со многими крупными изменениями в технологии самой телекоммуникационной отрасли.До 1980-х годов практически во всех странах считалось, что телекоммуникационные службы являются службами общественными и работают в законодательных рамках, обеспечивающих монопольное положение. Вместе с ростом экономической активности наступление новых технологий привело к приватизации телекоммуникационной индустрии. Эта тенденция достигла своей кульминации, когда AT&T лишилась своего монопольного положения, и прекратилось государственное регулирование телекоммуникационных системам США. В некоторых других странах сейчас происходят похожие приватизационные процессы.

170. Марат Кәрібайұлы Барманқұлов[1] (13.2.1937, Алматы облысы Талғар қаласы – 9.5.2000, Алматы қаласы) – филология ғылымының докторы (1981), профессор (1982). ҚазМУ-ды (1959, қазіргі ҚазҰУ) және Мәскеу мемлекеттік университетінің аспирантурасын (1964) бітірген. ҚазМУ-дың журналистика факультетінде ассистент, деканның орынбасары, кафедра меңгерушісі, декан (1964–1986), 1986 жылдан кафедра меңгерушісі болған. 1980 ж. «Общность и специфика документальных жанров печати, телевидения и радиовещания» деген тақырыпта докторлық диссертация қорғаған. Барманқұлов 300-ден аса ғылыми еңбектің, оның ішінде 22 монографияның авторы. Марат Кәрібайұлы 1961 жылдың желтоқсанынан 2000 жылдың мамырына, демек, өмірінің соңына дейін, 40 жылға жуық саналы ғұмырын, ұлы мұрат ұс­таздыққа арнаған, өз саласының бе­саспап маманы. Мәкең 28 жасында Мәскеуде кандидаттық, 44 жасында телевизия са­ласынан докторлық диссертация қорғап, 45 жасында профессор атанған, артына өшпестей, теңдесі жоқ 17 кітап қалдырған ғалым. Қазақ телевизиясының тұңғыш комментаторы және репортері, жыл­жы­малы телестансамен студиядан тыс жерден (Алматы ауыр машина жасау зауытынан) тұңғыш телерепортаж жүргізген журна­лист. Отандық телеиндустрияның барлық танымал саласында Марат Барманқұлов есіміне міндетті түрде тұңғыш деген сөз тіркеседі.

1995 жылдан басталған жылы қарым- қатынасымыз Мәкең өмірінің соңына дейін жарасымды жалғастығын тапты. Өзі құрған тележурналистика кафедрасындағы оқытушылардың ақылшы ағасы, әрі сырласы және сыйласы бола білді. Өмірге құш­тар жан студенттердің әрбірінің сүйікті ұстазына әрі сенімді серіктесіне айналды. Ол қай кезеңде де кафедраға жаңа келген оқытушы немесе жас талапкер болсын олардың бойынан байқалған ұшқынды өшіріп алмауға, оны аялап, мәпелеп жетілдіруге адами қасиетімен де, адамгершілік асқақтығымен де құлшына кірісетін. Ортаға танымал, үлкенге де, кішіге де «Борман» атанған (студенттік орта таққан ат) ағаның аудиториядағы жастарға қарапайым түсініктен, келелі ой түйіндетіп, тарыдан таудай, таяздан телегей-теңіз тереңдік жасайтын кемең­герлігі таңғалдыратын.

- Отандық тележурналистиканың тео­риясын алғашқы жасаушылар есімін мәң­гілік есте қалдыру барысында факультет та­рапынан атқарылып жатқан игі шаралар да аз емес секілді...

- Қазақ журналистикасының бақы­тына орай, өткен ғасырдың орта шенінен бастап осы саланың «отымен кіріп, кү­лімен шыққан» ғұламалар қатарында кезеңінің кәсібіне берілген шынайы ғалымдары - Хайыржан Бекхожин, Тау­ман Амандосов, Темірбек Қожакеев, Ма­рат Барманқұлов, Совет Масғұтов, На­мазалы Омашевтар болды. Олардың әрбірі төл журналистикамыздың сан саласын теориялық жағынан жүйелей зерттеп, оны осы бағыттағы әлемдік, кеңестік зерттеулермен ұштастыра отырып, жаңа байлам, тың ойлармен толықтырып, ұлттық құндылықтармен шегендей отырып, байытты. Біздің бүгінгі осы саладағы жеткен жетістігіміз, алған асуымыз осы алдыңғы толқындағы зерделі, ойшыл, тереңнен маржан іздеген кәсіби ғалымдарымыздың еселі еңбегінің жемісі. Оны ұмытуға да, жоққа шығаруға да болмайды. Саналы ғұмырларында, сарыла іздеген мақсаттарына жеткен ғұламалар соңдарына өшпестей мол мұра, зерлі дүниелер қалдырды. Сондықтан да олардың әрбірінің есімі әлдеқашан-ақ «отандық журналистиканың» тарихына «алтын әріптермен» мәңгілікке қашалып жазылған.

- Марат Барманқұлов өмірінің соңғы жылдарында зерттеу саласын түркітануға қарай кілт ойыстырды. Осының сыры не­де?

- Тележурналистика саласындағы он беске жуық оқу құралдары мен оқулыққа пара пар дүниелері мен отандық және алыс жақын шетелдік ғылыми басы­лым­дардағы әлденеше жүздеген зерттеулері, күнделікті газет бетіндегі мақалалары ғалымды кеңестік кеңістікке алып шықты. Мәкеңнің парасаттылығы сонда, ол кез келген осы саладағы ғалымдармен иық теңестіре отырып, әрі өз пікірінің дәлелді, өз тұжырымының ақиқаттығына сені имандай сендіретін. Ғалым аудиторияда студенттер алдында болсын, не өзі зерттеп- зерделеп жүрген саланың озық ойлы мамандарымен кездесулерде болсын, үнемі пікірталасында өзгелерден «оқ бойы» озық тұратын. Ал біздің көпші­лігіміз тәуелсіздік туы желбіреген сәттен, оның тұғырына нық орныққан кезеңіне дейінгі аралықтың қаншалықты күреске толы болғанын білеміз. Міне, осы алғашқы кезеңдегі өз ұлты жайындағы желбуаз әңгімелер мен кешегі кеңестік кезеңдегі кемсітушілік «көкірек көзі ояу» азаматты өзге бір кеңістікке алып шықты. Ол «Түркі әле­мі», «Алтын әйел», «Аққудың мұра­герлері», «Хан Иван» зерттеулері арқылы түркі халқының тұтас тарихын орыс тілінде сөйлетті. Солай етіп, түркі ха­лықтарының қара шаңырағын ұстап қалған «Ұлы Даланың» мұрагері атанған «қазақ» халқының терең тарихын сонау біздің эрамызға дейінгі ХІ ғасырға дейін апарды. Әрі осының өн бойы оқырманды сендіретін тарихи деректермен жүйеленіп, қызғылықты жайттармен желілей өрбіді. Осы еңбектері үшін де түркі әлемі Мәкең алдында - үнемі қарыздар. Алайда осынау баға жеткісіз еңбектері көзінің тірісінде де, өзі өмірден озғаннан кейін де әріптес­тері тарапынан да, түркітанушы ғалым­дар­дан да өзіне лайықты бағасын алған жоқ.

- Баға демекші, талантты әрі танымал тұлға Марат Кәрібайұлы көзінің тірісінде де, өмірден озғаннан кейін де оның «атының» өзгелерден оқшауланбай, қарапайымдылық қамытына оранғаны қалай?

- Ұстазды қашан көрсең де тым қа­рапайым болатын. Біреуді даттау не қа­ралау, не ғайбаттау дегенді қасына ерген бес жылда ол кісіден естімеппін де, көрмеппін де. Ұлылық дегеннің бір қыры да осы болар-ау! Жазғаным көп деп кө­кірек қаққанын да, білетінім мол деп тасығанын да, не болмаса білімім асқан деп толқындағанын де байқамаппын. Ғұмырының өн бойындағы ұлағатты ұлы істердің ұшар басында тұрса да «мен» деп көкірек қақпады. Әлдекімдер секілді жо­ғарыға жалтақтап орден, медаль сұрамады. Жазғанымды тасқа бас, деп өзгелерге ала­қан жаймады. Алайда білімпаздың құн­ды дүниесін таныған «рухани құн­ды­лық­тардың жанашырлары» өз ақшала­ры­на ғалымның ғылыми еңбектерін көп­шілікке жеткізді.

Ал өзі өмірден қайтқаннан кейін, тір­шілігінде танымаған зердесіздер оны шын мәнінде ұмытты. Әйтпесе, ғалым, ұстаз, философ, телетанушы, телесыншы, теле­комментатор, телерепортер, түркітанушы, мәдениеттанушы, профессор сынды «сегіз қырлы» тектіге Алматы қаласындағы өзі оқыған №33 орта мектепке оның есімі не іргедегі кіндік қаны тамған Талғар қа­ласынан бір көше атауы берілсе артық болар ма еді?! Сонда халқы артына мол мұра қалдырған «тектінің тұяғына» (әкесі Халық Танкин Құлмұхамедов - қазақ зиялыларының бірі болған) өскелең ұрпақтың көз алдында «тарих зердесінің» бір парағын ашар еді. Амал не, бізде за­манды «ақыл емес, ақша билеп» тұр­ғанда, бұған әл қадерге шамамыз да, ақыл тоқ­тамымыз да жете қоймас!

- Ғалымның электронды БАҚ сала­сын­дағы ғылыми-зерттеулері күні бүгінге дейін отандық танымал ғалымдар мен зерттеу­ші­лер тарапынан толыққанды бағасын алмаған се­кілді?

- Осының түп негізін өзге жақтан емес, көпшілігінде зерттеуші ғалымдардың осы бір «синкретті» саланың қыры мен сырын өздерінің әлі де болса толық ұғына алмай келе жатқан ойпанынан іздеген жөн. Әйтпесе, Марат Кәрібайұлының еңбектерін зерттеймін деген ізденуші ғалымның өмір бойына жазған-сызған дүниесін түгелдей қопара зерттеп, сосын жан әлемінде соның бәрін саралай келіп, кейін сорпасынан тортасын айырып, ең құнарлысын мидың мың градустық пе­шіне салып, суы сарқылғанша, буы тар­қағанша қайнатып барып, есті оқырманға ұсынса болмас па? Дегенмен бізде әлі күнге дейін Мәкеңнің талғамынан шығып, талабына жауап беретін зерттеуші туылған жоқ.

- Марат Кәрібайұлының артына қал­дырған мол мұрасының шұрайлы бөлігі күні бүгінге дейін сан салалы басылым беттерінде шашырап жүр. Соған орай, ғалымның өзі ұзақ жылдар қызмет істеген университет, факультет басшылығы осы бағытта қандай жұмыстар атқарып жатыр?

- Мәкең факультет қабырғасынан ашылған тележурналистика кафедра­сының іргесін қаласқан, өмірінің соңына дейін соған басшылық жасаған - білікті ұстаз. Ол кісінің білім бұлағынан сусын­даған, қайнарынан қанып ішкен алдыңғы, орта толқын буындар республика және одан тысқары аймақтарда жетіп-арты­ла­ды. Ұлағатты ұстаздың алдын көрген, одан тәлім-тәрбие алған танымал журналистер республикадағы орыстілді басылымдарда молынан ұшырасады. Олардың әрбірінің ақылшы аға, жаны жайсаң жан жайлы пікірлері де орнықты, әрі тартымды.

Соған орай, факультет басшылығы мен кафедраның оқытушы-профес­сор­лары ғалымның сонау өткен ғасырдың орта шенінен басталған журналдар мен газет­тердегі әр жылдардағы ғылыми-зерт­теу­лерін және Мәкең жайлы естеліктер мен еңбектері жайлы жарияланымдарды жинақтап, биыл «Өнегелі өмір» серия­сымен «Қазақ университеті» баспасынан тағылымдық-танымдық кітап шығару ісін қолға алды. Оған себеп, ғалымның көзі тірісінде жазған ғылыми-зерттеу еңбектері осы салаға маманданатын студенттер мен зерттеушілер үшін аса маңызды әрі құнды. Бұған дейін де университет баспасынан осы сериямен Хайыржан Бекхожин жай­лы кітап жарық көрсе, жақын уақыттарда Тауман Амандосовтың өмірі мен ғылым­дағы қия жолдары да жарыққа шығады.

- Марат Кәрібайұлы зерттеулеріндегі «тектілік» жайында не айтасыз?

- Ғалым негізінен еңбектерін орыс ті­лінде жазды. Ол ана тілінде сөйлеген шақта да ойын тиянақты, жүйелі әрі то­лыққанды жеткізетін. Журналистика мен оның мәуелі бұтағы тележурналистика не түркітану саласында болсын, жазған еңбектерінде туған халқының мұңы мен шерін, назасы мен ызасын, біліктілігі мен білімділігін, парасаттылығы мен пайым­дылығын тереңнен толғап, телегей-теңіз шалқарлықта оқырманға жеткізудегі сырбаздығы мен мәдениеттілігі, білім­дарлығы оны үнемі «тектілік» ауылынан аластатпады және өзі де одан алыстамады. Қай тақырыпқа, қай нәрсені жазса да ойлары биік талғаммен, өрелі оймен астасып, сөйлемдері көзге көп шалына бермейтін маржан тастармен көмкерілетін. Ғалым еңбегінің өлмейтіндігі де, көнер­мейтіндігі де осы бір қасиетімен бағаланса ке­рек ті.