- •Нормативтік шығындар бойынша өзіндік құн калькуляциясының мақсаты
- •Нормативтік есеп әдісінің негізгі принциптері мыналар:
- •Нормативтік есеп әдісінің мәні:
- •Нормативтік және нақты шығындар есебі
- •Нормадан ауытқулар, өндіріс шығындарының жиынтық есебі
- •Шығындар есебінің нормативтік әдісін ұйымдастырудың үш варианты болады:
- •Нормативтік шығындарды есепке алу:
- •Есепті аралас өдіспен жүргізу:
- •Нормативтік шығын есебі жүйесінің схемасы
- •Кесте 1 Шаруашылық операцияларды бухгалтерлік есеп шоттарында жазу тәртібі
- •3. Нормативтік шығын есебі әдісі мен «стандарт-кост» жүйесін салыстыру
Кесте 1 Шаруашылық операцияларды бухгалтерлік есеп шоттарында жазу тәртібі
Р/С |
Операциялар мазмұны |
Сомасы, тг. |
Шоттар корреспондециясы |
|
|
|
|
Д-т |
К-т |
1. |
Өнім өндіруге материалдар жұмсалды |
5500 |
8111 |
1310 |
2. |
Өндірістік жұмысшыларға еңбекақы есептелді |
3950 |
8112 |
3350 |
3. |
Әлеуметтік салық есептелді |
438 |
8113 |
3150 |
4. |
Жабдықтарға аммортизация есептелді |
1090 |
8415 |
2420 |
5. |
Коммуналдық қызмет шоттары төленуге қабылданды |
1250 |
8416 |
3310 |
6. |
Материалдық шығындар есептелді |
5500 |
8110 |
8111 |
7. |
Еңбекақы мен әлеуметтік төлемдер есепке алынды |
4388 |
8110 |
8112-8113 |
8. |
Үстеме шығындар есептен шығарылды |
2340 |
8110 |
8415-8416 |
9. |
Қызметтің немесе өнімнің нақты өзіндік құны есептен шығарылды |
12228 |
1320 7010 |
8110 8110 |
3. Нормативтік шығын есебі әдісі мен «стандарт-кост» жүйесін салыстыру
Кесте 2 Нормативтік әдістің «стандарт – кост» жүйесінен айырмашылығы
Салыстыру белгісі |
«Стандарт-кост» |
Нормативтік әдіс |
Есепке алу мақсаты |
Ауытқуларды арнайы бухгалтерлік шоттарында факторларға бөліп көрсету |
Нормадан ауытқуды қаражатты пайдалану кезінде анықтау |
Есептік жүйенің мазмұнын көрсететін негізгі теңдеу |
∆с = Сф – Сст, где ∆с – стандарттан ауытқу; Сф – нақты өзіндік құн; Сст – стандартты өзіндік құн |
Сф = Сн ± Ин ± ∆н, где Сф – нақты өзіндік құн; Сн – нормативтікөзіндік құн; Ин – қолданыстағы норманың өзгеруі; ∆н – қолданыстағы нормалардан ауытқу |
Өндірістік параметрлерді нормалаумен қамту деңгейі |
Өндірістің барлық шығын және табыс көрсеткіштері үшін стандарттар құрастыру |
Тікелей шығындарды нормалау. Жанама шығындарды калькуляциялау объектілері арасында индекстік әдіспен бөлу |
Норманың өзгеруін есепке алу |
Норманың өзгеруін ағымды есепке алу жүргізілмейді |
Себептері және кінәлілері боынша жүргізіледі |
Тікелей шығындардың нормадан ауытқуын есепке алу |
Ауытқулар құжатталады және кінәлі тұлғаға және қаржылық нәтижеге апарылады |
Ауытқулар құжатталады және олардың нормативтік өзіндік құнына қатынас түрінде анықталып нақты өзіндік құнға қосылады |
Жанама шығындардың нормадан ауытқуын есепке алу |
Жанама шығындар өзіндік құнына мөлшер көлемінде қосылады, ал ауытқулар өндіріс көлемін ескеріп анықталады және қаржы нәтижелеріне апарылады |
Жанама шығындардың нақты көлемі калькуляциялау объектілері арасында индекстік әдіспен бөлінеді |
Регламенттеу деңгейі |
Есептік регистрлерді жүргізу және стандарттар белгілеудің бірегей әдістемесі жоқ |
Жалпы және салалық стандарттар мен нормалар құрастырылған |
«Стандарт-кост» жүйесі мен нормативтік әдістің салыстыруы келесідей қорытынды жасауға мүмкіндік береді:
1. Екі әдісте шығындарды мөлшер шеңберінде есепке алады.
2. Екі әдісте толық шығындарды есептеуді көздейді.
3. «Стандарт-кост» жүйесінде нормадан артық шығындар кінәлілерге немесе қаржы нәтижелеріне апарылады және нормативтік әдістегідей өндірістік шығындарға қосылмайды
4. «Стандарт-кост» жағдайында жыл бойында стандарттар өзгермейді, ал нормативтік әдісте мөлшерді қайта қарастыру мүмкіндігі бар.
Өндіріс шығындарының есебі өзінің негізгі мақсаты ретінде кәсіпорын әкімшілігін және олардың бөлімше басшыларын мөлшердегі ауытқу жөнінде мәлімет беруді қарайды. Егер әкімшілік дер кезінде өз назарын ауытқу болған жерлерге олардың түріне және жауаптыларға аударса онда осы жағдайды жөндеуге шара қолданылады.