6. Табиғатты қорғау дегеніміз – бұл:

1. табиғи ресурстарды сүйемелдеуге, сақтауға және қалпына келтіруге бағытталған шаралар кешені;

2. даяр өнімдердің белгілі бір түрін шығару үшін пайдаланылатын ресурстардың мөлшері;

3. биосфера компоненттерінің өзгеруіне жол бермейтін, табиғи ресурстарды үнемді пайдалануға және олардың қалпына келуінің неғұрлым ұтымды режимін қамтамасыз етуге бағытталған шаралар жүйесі;

4. территориялардың табиғи-ресурстық мүмкіндіктерін пайдаланудың барлық түрлерінің жиынтығы;

5. қоғамның материалдық және мәдени мұқтаждықтарын өтеу үшін, табиғи ресурстарды қоғамдық өндіріс процесінде пайдалану.

7. Төменде келтірілген факторлардың қайсысы тундраның өсімдіктер әлемі үшін шектеуші фактор болып табылады? Неғұрлым дұрыс жауапты таңда.

1. жарық және температура;

2. жел және атмосфералық қысым;

3. жер бедері (рельеф) және атмосфералық ауаның құрамы;

4. кеміргіш жануарлар және атмосфералық қысым;

5. атмосфералық ауаның құрамы және паразитизм.

8.“Мутуализм” деп аталатын популяция аралық қарым-қатынас түрі мынадай қос таңбамен белгіленеді:

1. “- -”;

2. “+ +”;

3. “+ -”;

4. “+ 0”;

5. “- 0”.

9. 1-ші кезектегі консументтер қандай организмдер:

1. жыртқыштар;

2. шөпқорекі жануарлар;

3. өлексемен қоректенуші жануарлар;

4. жасыл балдырлар;

5. гүлді өсімдіктер.

10. Төменде келтірілгендердің қайсысы глобалдық (әлемдік) экологиялық проблемалар қатарына жатады:

1. биологиялық әралуандылықтың кемуі;

2. мекемелердің төңрегіндегі территориялардың ластануы;

3. қоқыстың мезгілімен шығарылмауы;

4. сапасы төмен бензинді пайдалану;

5. мекемелердің шайынды суларында ластаушы заттардың болуы.

11. А.Тенсли бірінші болып ұсынған термин:

1. сукцессияя;

2. биоценоз;

3. биогеноценоз;

4. биотоп;

5. экожүйе.

12. Альпі тауларының геологиясы жөніндегі ғылыми еңбегінде биосфера терминін алғашқы болып қолданған:

1. Э.Зюсс;

2. М.В.Ломоносов;

3. В.И.Вернадский;

4. Л.Маргулис;

5. Л.Пастер.

13. В.И.Вернадский бойынша ноосфера дегеніміз – бұл:

1. Жер геосфераларының жиынтығы,

2. Күн жүйесіндегі планеталар жиынтығы;

3. биогеоценоздардың жиынтығы;

4. тірі организмдердің мекен ететін ортасы;

5. адамның ақыл-ойы мен еңбегінің нәтижесінде өзгерген биосфера.

14. Экожүйенің өнімділігі неге тәуелді емес:

1. экваторлық радиустың ұзындығына;

2. жылумен және ылғалмен қамтамасыз етілуіне;

3. атмосфераның мөлдірлігіне;

4.өсімдік жамылғысының күйіне;

5. келіп түсетін күн энергиясының мөлшеріне.

15. Төменде келтірілген факторлардың қайсысы өркениеттің дамуына әсерін тигізбейді:

1. Халық санының артуы және биосфераның күйінің өзгеруі;

2. Материалдық өндірістің артуының ресурстармен қамтамасыз етілуі;

3. Жер климатының жылынуы;

4. Ғарыш кеңістігіндегі құбылыстар мен процестер;

5. Өсімдіктер мен жануарлардың жекелеген түрлерінің жойылып кетуі.

22-вариант

1. Қауымдастық құрамындағы турлердің арасындағы бәсекелестік қарым-қатынастарды зерттейтін экологияның бөлімі:

1. глобалдық экология;

2. аутэкология;

3. демэкология;

4. синэкология;

5. геоэкология.

2. Биологиялық процестер мен құбылыстардың периодты түрде ауытқып отыруы қалай аталады:

1. адаптация;

2. таралу;

3. биологиялық ырғақ;

4. фотосинтез;

5. миграция.

3. Эндемиктер қатарына жататын түрлер:

1. әртүрлі физикалық және химиялық факторлардың әсеріне төзімді түрлеп;

2. сусымылы құмдардың арасында тіршілік етуге бейім түрлер;

3. су түбіндегі жоғарғы сатыдағы жасыл өсімдіктерге бекініп тіршілік ететін организмдер;

4. барлық құрлықтарда (континенттерде) тіршілік ететін түрлер;

5. шектеулі ғана географиялық ауданда тіршілік ететін түрлер.

4. Г.Ф.Гаузенің бәсекелестік арқылы жою ережесіне сәйкес, ресурстардың шектеулі бір түрін, бір жерде, бір мезгілде пайдаланатындықтан бәсекелестікке түскен жақын туыстас екі популяцияның:

1. бірі екіншісін ығыстырып шығарады;

2. екеуі де жойылады;

3. екеуі де тірі қалады;

4. алғашқыда біреуінің өсуі баяулайды, бірақ соңынан ол біріне-бірі беймделіп өз қалпына келетіндіктен екі популяция да сақталады;

5. бәсекелестіктің нәтижесін болжау мүмкін емес.

5. Төменде келтірілген экожүйелердің қайсына ең жоғарғы өнімділік тән?

1. тундра;

2. тропикалық орман;

3. қылқанды орман (тайга);

4. шөлді аймақ;

5. дала.

6. Планетаның озон шымылдығын ыдырататын негізгі агенттердің бірі:

1. ауыр металдар;

2. метан;

3. көміртегі оксидтері;

4. фреондар;

5. күкіртті газдар.

7. Төменде келтірілген критерийлердің қайсысының популяция анықтамасы үшін мәні жоқ?

1.бір түрге жататын организмдер тобы;

2.өзін-өзі жаңғыртуға қабілеттілігі;

3.кеңістікте оқшауланғандығы (изоляциялануы);

4.бір территорияны мекендеуш,і бір түрге жататын организмдер тобы;

5. тіршілік ету сипаты.

8. Нәтижесінде жарық энергиясы түрленіп (өзгеріп) жасуша ішінде жинақталатын биологиялық процесс қалай аталады:

1. тыныс алу;

2. көбею;

3. фотосинтез;

4. бөліну;

5. тасымалдану.

9. 2-ші кезектегі консументтер қандай организмдер:

1. етпен қоректенетін жануарлар;

2. шөпқорекі жануарлар;

3. өлексемен қоректенуші жануарлар;

4. жасыл балдырлар;

5. гүлді өсімдіктер.

10. Төменде келтірілгендердің қайсысы глобалдық (әлемдік) экологиялық проблемалар қатарына жатады:

1. қалалық автокөлік паркінің ұлғаюы;

2. ауылды жерлердегі жолдың нашарлығы;

3. адамзат қоғамындағы туылымның төмендігі;

4. шөлейттену процестері;

5. атом электр станцияларын салу.

11. Туындаушы өнімділік деп биологиялық өнімнің қандай деңгейде түзілуін атайды:

1. продуценттер деңгейінде;

2. автотрофтар деңгейінде;

3. фототрофтар деңгейінде;

4. фитопланктондар деңгейінде;

5. консументтер деңгейінде.

12. Жердің басқа геосфераларынан биосфераның айырмашылығы, оның құрамында:

1. химиялық элементтерінің болуы;

2. жарық радиациясының боуы;

3. бейорганикалық қосылыстардың болуы;

4. тірі заттың болуы;

5. химиляқ элементтер мен жарықтың болуы.

13. Жердегі ең алғашқы тірі организмдер тек қана сулық ортада пайда бола алды, өйткені:

1. озон жамылғысы болмаған;

2. Жердің бетін түгелдей су қаптап жатқан;

3. Жердің газ күйдегі қабаты болмаған;

4. Жердің бетіне күн сәулесі түспеген;

14. Биосферада энергияның бір трофикалық деңгейден екінші трофикалық деңгейге өту эффективтілігі:

1. 100%;

2. 0,01%;

3. 10%;

4. 70%;

5. 90%.

15. Тірі организмдердің қоршаған ортадағы әртүрлі химиялық элементтерді сіңіріп өз денесінде жинақтауы тірі заттың қандай биогеохимиялық функциясына жатады:

1. Газдық;

2. Концентрациялау (шоғырландыру);

3. Тотықтыру;

4. Тотықсыздандыру;

5. Орта түзу.

23-вариант

1. Биологиялық жүйелердің ұйымдастырылуын популяциялық деңгейде зерттейтін экология ғылымының бөлімі:

1. физиология;

2. демэкология;

3. синэкология;

4. глобалдық экология;

5. аутэкологя.

2. Сулық экожүйелерде қандай факторлар көбінесе шектеуші (лимиттеуші) қызмет атқарады?

1. фитопланктонның түрлік құрамы;

2. оттегінің мөлшері және температура;

3. зоопланктонның түрлік құрамы;

4. су құстарының түрлік құрамы;

5. жоғарыда аталған экологиялық факторлардың кезкелгені.

3. Организмге әсер ете алатын қоршаған ортаның тірі компоненті қалай деп аталады:

1. биотикалық фактор;

2. абиотикалық фактор;

3. химиялық фактор;

4. физикалық фактор;

5. қышқылдық фактор.

4. Экожүйе дегеніз, бұл:

1. өсімдік тектес организмдер қауымдастығы;

2. автотрофты организмдердің жиынтығы;

3. консументтердің белгілі бір мөлшері;

4. редуцент организмдердің қауымдастығы;

5. энергия ағыны және заттар айналымы арқылы байланысқан тірі организмдер қауымдастығы;

5. Экологиялық пирамидалардың қайсысы экожүйелердегі трофикалық деңгейлердің өнімін неғұрлым дәл сипаттайды?

1. сандар пирамидасы;

2. биомассалар пирамидасы;

3. энергиялар пирамидасы;

4. жастар пирамидасы;

5. пирамидалардың ешқайсы толық сипаттай алмайды.

6. Жер климатының жаппай жыли бастауы, ғалымдардың жорамалдауы бойынша, атмосферадағы мынадай заттың мөлшерінің артуымен байланысты болуы ықтимал:

1. көміртегі қостотығының;

2. фреондардың;

3. күкіртті газдардың;

4. фосфор қосындыларының;

5. сутегінің.

7.Төменде келтірілген критерийлердің қайсының популяция анықтамасы үшін мәні бар?

1. тіршілік ету сипаты;

2. популяция өкілдерінің дене көлемі;

3. биотикалық факторлар кешені (жиынтығы);

4. азықтық ресурс;

5. кеңістікте оқшауланғандығы (изоляциялануы).

8. Нәтижесінде қоректік заттар тотығатын биологиялық процесс қалай аталады:

1. тыныс алу;

2. көбею;

3. фотосинтез;

4. бөліну;

5. тасымалдану.

9. Төменде келтірілгендердің қайсысы 1-ші кезектегі консументтер:

1. ешкілер;

2. мысықтар;

3. қасқырлар;

4. сілеусіндер;

5. жапалақтар.

10. Төменде келтірілгендердің қайсысы глобалдық (әлемдік) экологиялық проблемалар қатарына жатады:

1. атмосферадағы оттегі мөлшерінің артуы;

2. жанартаулардың (вулкандардың) атылуы;

3. топырақтағы қарашірік қабатының артуы;

4. ауру туғызушы микробтардың санының кемуі;

5. жылыжай эффекті.

11. Бастапқы өнімділік деп биологиялық өнімнің қандай деңгейде түзілуін атайды:

1. гетеротрофтар деңгейінде;

2. продуцентер деңгейінде;

3. зоопланктон деңгейінде;

4. шөпқоректі жануарлар деңгейінде;

5. консументтер деңгейінде.

12. Тіршіліктің атмосферада таралуын қамтамасыз етуші ең маңызды фактор:

1. атмосферада метанның болуы;

2. атмосферада аммиактың болуы;

3. атмосферада көміртегі тотығының (СО) болуы;

4. атмосферада глюкозаның болуы;

5. атмосферада озон қабатының болуы.

13. Демографиялық жарылыс дегеніміз:

1. қалалардың өсуі;

2. топырақ жамылғысының күйзеліске ұшырауы;

3. Жер халқының экспоненциалды түрде өсуі;

4. ауыл шаруашылығы зиянкестерінің азаюы;

5. Жер жанартауларының активтенуі.

14. Топырақ микроорганизмдері үшін энергия көзі болып табылатын зат:

1.топырақ минералдары;

2.топырақ ылғалдылығы;

3.өлі органика;

4.топырақтың коллоидты фракциясы;

5.шөгінді балшық.

15. Сапасы нашар ауызсу қандай аурудың жаппай таралуына себепші болады:

1. Тырысқақ;

2. СПИД;

3. Лейкемия;

4. Тұмау;

5. Аталған аурулардың барлығы.

ІІ кезеңдік бақылау. Тест жауаптары

Вариант 1	Вариант 2	Вариант 3	Вариант 4	Вариант 5	Вариант 6
1-1	1-1	1-1	1-1	1-1	1-1
2-1	2-3	2-3	2-5	2-2	2-5
3-1	3-4	3-5	3-1	3-2	3-2
4-2	4-3	4-3	4-5	4-1	4-4
5-2	5-2	5-5	5-2	5-1	5-2
6-2	6-3	6-3	6-5	6-1	6-3
7-4	7-4	7-4	7-3	7-1	7-2
8-8	8-5	8-1	8-1	8-5	8-3
9-4	9-1	9-3	9-1	9-2	9-4
10-2	10-5	10-2	10-1	10-3	10-1
11-1	11-3	11-1	11-3	11-3	11-1
12-4	12-4	12-3	12-2	12-3	12-3
13-2	13-1	13-1	13-2	13-2	13-3
14-3	14-1	14-4	14-2	14-4	14-5
15-4	15-5	15-1	15-3	15-2	15-3

Вариант 7	Вариант 8	Вариант 9	Вариант 10	Вариант 11	Вариант 12
1-3	1-5	1-2	1-1	1-3	1-1
2-1	2-4	2-2	2-1	2-4	2-2
3-4	3-3	3-3	3-5	3-2	3-3
4-3	4-4	4-3	4-2	4-3	4-1
5-4	5-3	5-1	5-1	5-3	5-2
6-2	6-5	6-3	6-4	6-2	6-3
7-5	7-1	7-1	7-3	7-1	7-4
8-1	8-2	8-3	8-4	8-3	8-2
9-4	9-2	9-1	9-4	9-4	9-3
10-3	10-4	10-1	10-1	10-2	10-4
11-2	11-3	11-4	11-1	11-1	11-1
12-5	12-4	12-2	12-3	12-4	12-1
13-3	13-3	13-4	13-1	13-5	13-1
14-2	14-4	14-3	14-1	14-2	14-3
15-1	15-1	15-3	15-2	15-3	15-1

Вариант 13	Вариант 14	Вариант 15	Вариант 16	Вариант 17	Вариант 18
1-1	1-1	1-1	1-1	1-3	1-4
2-1	2-4	2-4	2-5	2-2	2-2
3-2	3-2	3-4	3-4	3-2	3-4
4-3	4-4	4-3	4-2	4-4	4-1
5-4	5-2	5-3	5-2	5-2	5-1
6-2	6-4	6-2	6-3	6-1	6-4
7-2	7-2	7-3	7-4	7-3	7-1
8-2	8-1	8-3	8-3	8-3	8-1
9-2	9-1	9-3	9-1	9-3	9-3
10-3	10-4	10-2	10-2	10-3	10-4
11-3	11-4	11-1	11-2	11-5	11-1
12-4	12-5	12-3	12-5	12-5	12-3
13-3	13-3	13-4	13-2	13-1	13-2
14-1	14-4	14-2	14-5	14-2	14-5
15-2	15-4	15-3	15-4	15-4	15-5

Вариант 19	Вариант 20	Вариант 21	Вариант 22	Вариант 23	Вариант 24
1-4	1-4	1-2	1-4	1-2	1-
2-2	2-4	2-1	2-3	2-2	2-
3-3	3-3	3-5	3-5	3-1	3-
4-3	4-4	4-3	4-1	4-5	4-
5-5	5-4	5-1	5-2	5-3	5-
6-4	6-5	6-3	6-4	6-1	6-
7-2	7-4	7-1	7-5	7-5	7-
8-4	8-2	8-2	8-3	8-1	8-
9-3	9-2	9-2	9-1	9-1	9-
10-4	10-2	10-1	10-4	10-5	10-
11-2	11-3	11-5	11-5	11-2	11-
12-3	12-2	12-1	12-4	12-5	12-
13-4	13-5	13-5	13-1	13-3	13-
14-1	14-2	14-1	14-3	14-3	14-
15-2	15-3	15-4	15-2	15-1	15-