Ф КГМУ 4/3-04/02

ИП №6 УМС при КазГМА

От 14 июня 2007 г.

Қарағанды мемлекеттік медицина университеті Молекулярлық биология және медициналық генетика кафедрасы

Дәріс

Тақырыбы 10: Ақуыздар, құрылысы, жіктелуі, қызметі.

Пән: Молекулярлық биология және медициналық генетика

Мамандығы: 5В130100 «Жалпы медицина»

Курс: 1

Уақыты: 50 мин.

Қарағанды 2011

Молекулалық биология және медициналық генетика кафедрасының отырысында талқыланды

Хаттама № _____1_______

«___01__» _____09_____ 2011ж.

Молекулярлық биология және

медициналық генетика каф. меңг.: Б.Ж. Құлтанов

Дәріс құрылымы

Тақырыбы: «Ақуыздар, құрылысы, жіктелуі, қызметі».

Мақсаты: Ақуыздың құрылысы және қызметін, ақуыз фолдингі туралы жалпы түсініктемені оқып білу.

Дәрістің жоспары:

1. Ақуыздың құрылымдық ұйымы деңгейлері.

2. Аминқышқылдардың жіктелуі.

3. Ақуыздың алғашқы құрылымына сипаттама.

4. Ақуыздың екінші құрылымы және оның ерекшеліктері.

5. Ақуыздың үшінші құрылымы, оның пайда болу ерекшеліктері.

6. Шаперондар және олардың қызметі

Дәріс тезистері.

Ақуыздар – бұл полимерлер, олардың мономерлері болып амин қышқылдары саналады. Ақуыз құрамына 20 аминқышқылдары кіреді, олар клетка цитоплазмасында болады.

Аминқышқылдардың жіктелуі:

1. Алмасатын (эссенциальды).

Адам ағзасында синтезделінбейді (оларға амин қышқылының 8- түрі жатады). Міндетті түрде адам ағзасына тағаммен енеді: (метионин, трионин, лизин, лейцин, изолейцин, валин, триптофан, фенилаланин,), ал жарым-жартылай алмасатындарға амин қышқылының 2 түрі жатады: - аргинин, гистидин.

2. Алмаспайтын – амин қышқылының бұл түрі адам ағзасында синтезделінеді. Олардың 10 түрі белгілі:

1. Глутамин қышқылы.

2. Глутамин.

3. Промин.

4. Аспарагин қышқылы.

5. Тирозин

6. Цистеин.

7. Серин.

8. Глицин.

9. Аланин.

10. Аспарагин.

Ақуыз құрылысының бірнеше деңгейлі құрылымы бар. Олар келесі түрге бөлінеді:

1. Алғашқы; 2. Екінші; 3. Үшінші; 4. Төртінші.

Алғашқы құрылымы – бұл бір-бірімен полипептидті байланысқан аминқышқылды қалдықтар байланысқан бір ізділігі.

Нақ осы құрылым РНҚ – дағы кодондардың бір ізділігімен тіке кодталады және трансляция кезінде көшірмесін алады.

Табиғаттағы ақуыздарда кездесетін барлық 20 аминқышқыл қалдықтарының құрылысы ұқсас, (лейцин, глицин, изолейцин, лизин, аспарагин, трипторан және т.б.). Олар үш мүшелі негізден тұрады, орташа (альфа – көміртекті атомымен байланысқан радикалдар -R). Аминқышқылдар қалдықтарының нақ радикалдармен айырмашылығы бар.

R

-NH – C H – C (NH₂ – CH₂ - COOH)

║

O

NH₂ - C H – COOH + NH₂ – C H –COOH --- NH₂ – C H – CJ – NH – C H – COOH

Дипептидтің пайда болуында – пептидті байланыс алынады.