
- •Микроэлектрониканың дамуының негізгі жағдайы және бағыты.
- •§ 1.1 Электронды аппаратураның элементтерінің ықшамдау (миниатюризация) және микроықшамдау (микроминиатюризация) кезеңдері.
- •1.1 Сурет. «Элемент-2» типті жазық модулдің құрылысы.
- •1.2 Сурет фэ типінің жазық модулі:а – монтажды плата; б – сыртқы түрі;
- •1.3 Сурет. Этажеркалы микромодуль:
- •1.4 Сурет. Микроэлементтер:
- •1.5 Сурет. Қалқаланған этажеркалы микромодульдің жалпы түрі
- •§ 1.2. Микроэлектрониканың жалпы сипаттамасы.
- •1.6 Сурет. Интегралды микросхемалардың сыртқы түрі
- •§ 1.3. Микроэлектрониканың дамуының тарихы.
- •1.7 Сурет. Транзисторларды дайындаудың топтық әдісі:
- •1.8 Сурет. Интегралды микросхемаларды дайындаудың топтық әдісі:
- •§1.4 Интегралды микросхемалардың классификациясы және микроэлектрониканың өнімі (изделие)
- •1.9 Сурет. Микроэлемктрониканың негізгі өнімдері (изделия)
- •§ 1.5. Интегралды микросхемалардың белгілеуінің жүйесі.
- •§ 2.1 Интегралдымикроэлектроникадақолданылатынқұбылыстар (явление), процесстержәнеәдістер.
- •2.1 Сурет Интегралды микроэлектроникада қолданылатын физикалық құбылыстар, процесстер және әдістер.
- •§ 2.2. Имс жұмыс істеуін анықтайтын, құбылыстардың және процесстердің жалпы сипаттамасы.
- •2.2 Сурет. Тасушы зарядтардың қозғалғыштығының қоспаның концентрациясына және температураға тәуелділігі.
- •2.3 Сурет. Бірқалыпты p-n-өткелдің облысында таралуы.
- •2.4 Сурет. Тура (а) және кері (б) бағыттарда түсірілген, сыртқы кернеу кезіндегі, p-n-өткелдегі зарядты тасушылардың таралуы және энергетикалық диаграммасы
- •2.5 Сурет. Оңзарядтың бетінде бар болуы (б– г) және бетіне жақын кезде жоқ болуы (а)планарлыp-n-өткелінің құрылымы.
- •§ 2.3. Микроэлектронды құрыллымдарды құрудың базалық физика – химиялық әдістері.
- •2.6 Сурет. Кремнидің термиялық тотығуын орнату құрылғысы
- •2.7 Сурет. Фотолитографияның процессінің схемасы:
- •2.9 Сурет. Екізоналы диффузионды қондырғының схемасы
- •2.10 Сурет. Бірзоналы диффузионды қондырғының схемасы: 1 – газды беруге арналған магистраль; 2 – сұйық диффузиант үшін қоректендіргіш; 3 – кварцты труба; иг – инертті газ; гн – газ –тасушы
- •2.11 Сурет. Ионды легірлеуге арналған қондырғының схемасы
- •Травление.
- •Глава 3 Шалаөткізгішті интегралды микросхемалар
- •§ 3.1 Типтік конструкциялар және шалаөткізгішті имс құрылымы.
- •§3.2 Биполярлы транзисторлар.
- •Планарлы-эпитаксиальды транзисторлар.
- •Шоттки барьері бар транзисторлар.
- •Көпэмиттерлі транзисторлар.
- •Әр түрлі структурадағы мдп-транзисторлардың параметрлері.
- •§ 3.4 Диодтар
- •Әр түрлі схема бойынша қосылған транзисторлық структура негізіндегі диодтың параметрлері
- •§3.5 Шалаөткізгіш резисторлар.
- •Диффузионды резисторлардың параметрлері. 3.3-таблица
- •§3.6 Шалаөткізгіш конденсаторлар
- •3.7. Биполяр имс дайындау технологиясы
- •Планарлы-эпитаксиалды технология.
- •Қосарлы технология.
- •Изопларлы технология.
- •§ 3.9. Имс шалаөткізгішінің герметизациясы мен бүрмесі
- •§ 3.10. Шалаөткізгішті имс - ны жобалау және өңдеу этаптары
- •4 Тарау
- •§ 4.1. Гибридті имс конструкциясы
- •§ 4.2. Қалыңпленкалы гибридті имс элементтері
- •§ 4.3. Жіңішке пленкаларды алу әдістерді
- •§ 4.4. Гибридті имс - ға арналған подложка
- •§4.5. Пленкалы резисторлар
- •4.15 Сурет. Жұқа пленкалы резисторлардың конструкциялары:
- •4.16 Сурет. Пленканың салыстырмалы кедергісінің оның еніне тәуелділігі: і-тунельді эффекттің облысы, іі-бұзылған беттің облысы, ііі-көлемдік қасиеттерінің облысы
- •§4.6. Пленкалы конденсаторлар
- •4.17 Сурет. Жұқа пленкалы конденсатордың жалпы түрі: 1-жоғары өтетін қоршау; 2-диэлектрлік пленка; 3-төменгі өтетін қоршау; 4-подложка.
- •4.18 Сурет. Кремний қышқылы негізіндегі пленкалы конденсатордың диэлектр өткізгіштігінің тәуелділігі:
- •4.19 Сурет. Қалдық газдардың әртүрлі қысымымен тозаңданған кремний моноқышқылы негізіндегі конденсаторлардың вас-ы:
- •§ 4.7. Пленкалы имс – дағы индуктивті элементтер
- •§ 4.8. Пленкалы өткізгіштер және контактілік алаңдар
- •§ 4.9. Қабатаралық изоляция
- •§ 4.10. Гибридті имс – ның пассивті элементтерінің әртүрлі конфигурацияларын алу әдісі
- •§ 4.11. Гибридті имс – ның навесный компоненттері
- •§ 4.12. Гибридті имс – ға арналған корпустар
- •4.13. Гибридті имс құрудың негізгі принциптері және жобалау кезеңдері
- •4.14. Гибридті имс жобалаудың бастапқы деректері
- •4.15. Гибридті имс топологиясын және құрылымын жобалау
- •5 Бөлім. Үлкен интегралды схемалар (үис)
- •5.1. Үис жалпы сипаттамалары және негізгі параметрлері
- •5.2. Үис классификациясы және қолдану аймақтары
- •5.3 Үис қарапайым базасы
- •5.4. Шалаөткізгішті үис құрылымы және жасау технологиясы
- •5.5. Гибридті үис құрылымы және дайындау технологиясы
- •5.6. Үис жобалаудың ерекшеліктері және негізгі кезеңдері
- •6 Бөлім. Байланыс құрылғыларна арналған негізгі микросхемотехникалар мен интегралды микросхемалар
- •6.1. Имс схемотехникалық ерекшеліктері
- •6.2. Биполяр транзистордағы сандық имс негізгі типтері
- •§6.4 Микроқуатты логикалық имс
- •§ 6.6 Сандық имс дамуының тенденциясы
- •§ 6.7 Аналогты (сызықты) имс негізгі типтeрі
- •§6.8. Аппаратуралық байланысқа арналған интегрлды микросхема
- •§6.9 Микропроцессор
- •§ 6.10 Аса жоғары жиілік (свч) диапазонының интегралды микросхемасы
- •Сапа, сенімділік және интегралды схемаларды қолдану
- •§ 7.1. Сапа теориясының негізігі түсінігі
- •§7.2. Сапа бақылау әдісі және имс сенімділік бағасы
- •§7.4 Имс сынағының санаттары мен түрлері
- •§7.6 Сапа көтерілуінің жолдары және имс сенімділігі
- •§7.7 Имс мен үис (бис)нің негізгі қолданыстары
- •§8.1. Функционалды микроэлектрониканың негізгі даму бағыттары
- •§ 8.2. Оптоэлектроника
- •249 Сериялы оптоэлектронды имс - ның электрлік схемасы
- •§ 8.3 . Акустоэлектроника
- •§ 8.4. Диэлектрлік электроника
- •§ 8.5. Хемотроника
- •§ 8.6. Биоэлектроника
- •§ 8.7. Микроэлектрониканың алдағы дамуы
Диффузионды резисторлардың параметрлері. 3.3-таблица
3.3-таблицадан көргеніміздей ең көп меншікті кедергіге ρs –базалық қабат негізінде орындалған эмиттерлі өткелмен шектелген (3.16 ,б-сурет) резисторлар ие болады,алайда кедергінің воспроизводимость ы төмен. Осы себепті негізінен эмиттерлі немесе базалы қабаттарды қолданады.Эмиттерлі қабаттарды аз кеддергісі бар резисторларды алу үшін қолданады.
3.16-Сурет.Базалық қабат негізінде (а) эмиттермен (б)және эмиттерлі қабатпен(в) шектелген базалық қабат негізінде қалыптасқан диффузионды резисторлардың структуралары.
(3.16 в сурет).Базалық қабат негізінде қалыптасқан резисторлар кең таралған(3.16,а). Осыдан кейін қабаттағы жоғары кедергінің байланысуына қол жеткіземіз.Талап етілген кедергідегі,(3.22) формула бойынша анықталатын диффузионды резисторларды алу үшін диффузионды қабаттар тікбұрыш немесе змейка түрінде қалыптасады.Мұндай жағдайда l/b қатынасынрезистор бұрылысын R есептеуші шамаға азайту үшін мүмкіндігінше үлкен қылып (10-50) жасауға ұмтылады.Резистордың минимал ені фотолитография және диффузия процесімен анықталады және 5мкм және одан аз шекті мәнге жетеді.Диффузионды резисторлар үшін конденсатор таралған және транзисторлар таралған паразитті элементтердің болганы дұрыс.
Базалық қабат негізіндегі диффузионды резисторлардың эквивалентті схемасы 3.17-суретте келтірілген.Ол келесі негізгі және паразитті элементтерден құралады:R1-резистордың (p-облысының) өткізетін каналының кедергісі;R2-контактылардың омдық кедергісі;R3- n-облысындағы утечкадағы токка кедергісі;R4- подложкадағы утечка тогына кедергі;C1-коллекторлы p-n өткелдің сыйымдылығы; C2-изоляциялайтын p-n өткелдің сыйымдылығы; В төмен коэффициенті бар p-n-p- тралған паразитті транзисторлы структура.Паразитті транзисторлы структура егер изоляциялайтын өткел тура бағытта жылжитын болса,ал коллекторлы өткел –кері бағытта жылжитын болса жақсы өткізе бастайды.Мұндай жағдай болмас үшін дұры құрастырылған ИМС-тің n- және n+ облысына ең жоғары оң потенциал беріледі. Өткелдің кері пробивной кернеуі 50 B, ал утечка тогы әдетте 10мкА-дан аспайды.Резистордың таралатын сыйымдылығының әсері 10МГц-тан жоғары жиілікте біліне бастайды.
3.17-сурет.Транзистордың базалық қабаты негізінде қалыптасқан диффузионды резисторлардың эквивалентті схемасы.
Диффузионды резистордың ±R кедергісінің қалпына келтіру дәлдігіне негізінен үш тезхнологиялық операция әсер етеді:1) фоторезистивті масканы дайындау;2) қорғаныш маскасын дайындау кезіндегі SiO2 қабатының травлениесі;3) берілген тереңдікке масканың терезесі арқылы қоспаны диффузиялау.Алғашқы екі операция суреттің дәлдігін анықтайды,яғни өткізетін каналдың( қабаттың) ұзындығына (±∆l) және еніне(±∆b) кіру рұқсатын анықтайды.Үшінші операция p-n өткеліндегі жатыс тереңдігін жіне p-облысындағы қоспа концентрациясының таралу сипаттамасын анықтайды,яғни ±∆Wдиф канал қалыңдығына және оның ±ρv меншікті кедергісіне кіру рұқсатын анықтайды.Белгіленген параметрлер белгілі қатынаспен байланысты:
-резистор
каналының орта меншкті кедергісі.
Номинал бойынша шашудан басқа диффузионды резисторлар ең маңызды температуралық тәуелділікке ие болады.Кедергінің температуралық коэффициенті былай анықталады:
-зерттелетін
температура диапозонында резистор
номиналының абсолютті өзгерісі;
-Tн
температурадағы резистордың номинал
мәні. T-Tн
- температураның өзгеру диапазоны.
Диффузионды транзисторлардын жоғары TKR μn және μр заряд тасушылар қозғалғыштығына және Nд және Nа қоспа концентрациясына температуралық тәуелділікпен сәйкес келеді.3.18- суретте әр түрлі беттік меншікті кедергі кезіндегі диффузионды резисторлардың кедергісінің температураға тәуелділігі көрсетілген.
3.18-Сурет.Әр түрлі беттік меншікті кедергі мәндеріндегі диффузионды резисторлардың кедергісінің температураға тәуелділігі.
Диффузионды резисторлар үшін TKR оң температурада оң болады және ρs жоғары болған сайын одан сайын жоғары.Транзистордың базалық қабаты негізіндегі диффузионды резисторлар үшін T=20÷125 oC температурада TKR=(1÷2)x10-31/oC және T=-60÷+20 oC температурада TKR=±5·10-41/ oC.
Диффузионды резистордың шашырау қуаты изоляциялайтын p-n өткелінде смещение кернеуінен аса алмайтын, резистордағы кернеудің максималды құлауымен анықталады.Шашырау қуатын шектейтін негізгі фактор жұмыс процесінде резистордың қызуы болып табылады.Диффузионды резисторлар үшін шекті қуаты 50мВт/мм2 .
Шалаөткізгіш ИМС-тер үшін диффузионды резисторларды 50 Ом-300кОм номиналдармен ± (10-20)% разброспен дайындайды;максималды шашырау қуаты корпус типіне тәуелді,0,1Bт-тан аспайды.Шалаөткізгіш ИМС-терде диффузиондыдан басқа МДП-структура негізіндегі резисторларды қолданады.Осыдан кейін резистор ретінде вольт-амперлі сипаттаманың иілу аймағына сәйкес келетін режимде жұмыс істейтін МДП-транзисторлар қолданылады.МДП-структураларды резистор ретінде қолдану тек қана бір МДП транзисторда цифрлы ИМС-тердің толық қатарын реализациялауға болады.
Кедергінің
үлкен мәнінің реализациясы үшін
ионды-легирленген қабат негізіндегі
жоғарыомды шалаөткізгіш резисторлар
қызмет етеді.Мұндай резисторлар жақсы
қалпына келтіреді,кедергінің үлкен
динамикалық диапазоны бар және сызықты
мипаттамасы бар.Ионды легірлеумен
мәндегі шалаөткізгіш резисторларды
оңай алуға болады.