11.Ұңғының түп маңы аймағына әсер етудің қандай әдістері бар? Қабаттың түп аймағын түз қышқылмен өндеу қалай жүргізіледі?

Ұңғының түп аймақ зонасы (ҰТЗ) ұңғы облысындағы барлық процесстер барынша қарқынды жүретін аймақ болып табылады. Бұл облыстан тоқ сызықтары сұйықты алғанда жиналып, ал айдағанда олар кері тарайды; сұйықтың қозғалу жылдамдығы; қысым горизонты; энергия шығымы; фильтрациялық кедергілермаксималды болады. Түп аймақ зонасының жағдайынан кен орынның игеру тиімділігі, ұңғылар өнімінің дебиті, айдау ұңғылары және қабат энергиясы тәуелді.

Түп аймақ зонасына әсер ету әдістерін үш негізгі топқа бөлуге болады: химиялық, механикалық, жылулық химиялық әдіс-бұл тек қабатты немесе оның элементтерін еріту мақсатымен қолданылады. ҰТА зонасында тұз немесе темір ұқсас тұнбалар пайда болғанда, ұңғының жұмысында қиындықтарболғанда қолданылады. Мысалы: қышқылмен өңдеу әдістері.

Механикалық әдіс- қатты жыныстарға әсер етуге тиімді, бұл әдіске гидравликалық жолмен қабатты жару жұмысын жатқызуға болады.

Жылулық әдіс – ол тек ғана ҰТА зонасында қатты немесе тұтқырлығы өте жоғары көмірсутектер жиналғанда (парафин, смола, асфальтен, сонымен бірге тұтқырлығы көп мұнай фильтрациясында) қолданылады. Оған терең электрлік жылытқыш қолдану, бу немесе басқа жылубергіштер жатады. ҰТА зонасына әсер етудің бұл айтылған үшеуінен басқа да түрлері бар. Мысалы, ұңғыны жылу қышқылымен өңдеу; ол қабатқа химиялық әсерді де, сонымен бірге жылу берудің арқасында химиялық реакциямен бірге, арнайы қосылатын заттар арқылы іске асады.

Тұз қышқылы қоспасына келесі реагенттер қосылады:

1.Ингибиторлар – қышқылдың жабдықты коррозия процесін азайту үшін қолданылады, жабдықтар тұз қышқыл қоспасын транспорттайды, айдайды және оларды сақтайды. әдетте ингибиторлар 1% аумағында қосылады, ол ингибитор түрінен немесе шығу концентрациясымен байланысты.

2.Интенсификаторлар- жоғарғы активті заттар (ЖАЗ), мұнай шекарасындағы жоғары созылысты 3-5 есе азайтады- нейтралданған қышқыл, ол түп аймақты реакция өнімдерінен және реакцияланған қышқылдардан тазалауды жылдамдатып, оның жұмысын жеңілдетеді. ЖАЗ-ды қосу қышқылымен өңдеу тиімділігін арттырады. Тұз қышқылын айдау бөлігінің бастапқысында абсорбция нәтижесінде болған ЖАЗ-дың қабат үстіндегі жоғалуын есептей отырып, реагент концентрациясын шамамен 2-3 есе көбейтеді.

3.Стабилизаторлар-темірлер, цемент, құмтас сияқты жыныстармен реакцияланғанда қоспадағы керекті бөлшектерді еріген күйде ұстап тұру үшін, сонымен бірге тұз қышқыл қоспасындағы керексіз күкірт қышқылын жою және оны ерігіш тұз барийға айналдыру үшін қолданылатын заттар. H₂SO₄+BaCl₂=BaSO₄+2HCl;

Бұл жағдайда HCl тұз қышқылын айдау алдында хлорлы барий BaCl₂ қоспасымен өңдейді. Алынған күкірт қышқылды барий BaSO₄ қоспада оңай ұсталып және құмтаспен қосылғанда кремний қышқыл гельін түзеді, олар тұнба болып түседі. Осыларды болдырмау үшін де стабилизаторлар қолданылады. СН₃ СООН – сірке (уксусты) және HF- фторлы сутекті қышқыл, сонымен бірге т.б., стабилизаторлар қосылады.