Przemysł

Czynniki lokalizacji przemysłu:

• woda (hutnictwo - chłodzenie)

• transport (jego rodzaj i lokalizacja)

• rynki zbytu

• siła robocza – ilość (przemysł pracochłonny), jakość (wykwalifikowana siła robocza)

Deglomeracja:

• czynna – związana z przenoszeniem poza obszar aglomeracji już istniejących zakładów

• bierna – czynniki administracyjne

Surowce energetyczne dzielimy na 4 grupy:

1. Węgle:

- kamienny

- brunatny

- torf

2. Bituminy – węglowodory;

- gaz ziemny

- ropa naftowa

- łupki bitumiczne

- asfalt

3. Pierwiastki promieniotwórcze:

- uran

- pluton

- tor

4. Grupy niekonwencjonalne:

- woda

- słońce

- wiatr

- biomasa

Węgiel kamienny – powstał w okresie karbonu, jego kaloryczność waha się od 6-7,5 tys. Kcal, 97% zasobów znajduje się na półkuli północnej. 1/3 światowego wydobycia należy do Chin (ponad 20 zagłębi). 3 bardzo dobrze liczące się to:

- Detong w prowincji Shansi

- Zibo w prowincji Hajlongjang

- Szenjang w prowincji Fusun i Funsi

Drugim producentem są Indie w zagłębiu Domadar. Kolejnym producentem są Stany Zjednoczone w zagłębiu Appallahijskim i wewnątrzwschodnim. 4 producentem jest Australia (zagłębie nowej południowej Walii lub zagłębie południowych gór wododziałowych). Następnie:

• RPA – zagłębie Transwall i Natal

• Rosja – zagłębie Kuźnieckie, Leńskie, Czeremchodzkie

• Polska – 140 mln ton; zagłębie górnośląskie – rybnicki okręg węglowy – węgle koksujące (Polska – największy importer koksu), zagłębie lubelskie.

• Ukraina – zagłębie donieckie

• Kazachstan – zagłębie karangandzko – ekibastuskie

• Niemcy

• Wielka Brytania

Węgiel wykorzystywany w przemyśle hutniczym i karbochemiczny.

Węgiel brunatny – powstał w trzeciorzędzie, występuje blisko powierzchni ziemi, eksploatowany metodą odkrywkową, kaloryczność od 2-4 tys. Kcal, jest nieopłacalny w transporcie, zawiera dużo wody, jest kruchy, wykorzystywany wyłącznie w celach energetycznych. Światowe wydobycie to 1,8 mld ton. Największym producentem są Niemcy (zagłębie nadreńskie, środkowoniemieckie, łużyckie - likwidacja); Rosja (zagłębie podmoskiewskie, kańsko - aczyńskie), USA (północna Dakota); Polska ma wydobycie ok. 70 mln ton (zagłębie bełchatowskie, konińsko – tureckie, turoszowskie), Czechy (zagłębie mosteckie, sokołowskie), Chiny od 2007, Bułgaria, Serbia, Kanada.

Ropa naftowa – powstała w trzeciorzędzie, jej kaloryczność wynosi 7,5-11,5 tys. Kcal. Jest łatwa w eksploatacji i transporcie. Wadą jest to, że zasoby ropy naftowej kurczą się. Rzadko występuje w skale macierzystej. Tworzy skupiska zwane basenami. Światowe wydobycie to 3,6 mld ton. Największym basenem jest basen perski (1/3 wydobycia). Największym producentem jest Arabia Saudyjska, następnie Iran, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Kuwejt, Katar, Oman, Jemen, Irak. Drugim basenem jest basen Zatoki Meksykańskiej i Morza Karaibskiego (1/6 wydobycia). Producentami tego basenu są: USA (zagłębie kalifornijskie, zagłębie alaskańskie), Meksyk (zagłębie na płw. Jukatan i zatoka kalifornijska), Wenezuela (jezioro Maracaibo, delta rzeki Orinoko). Rosja (basen zachodnioazjatycki – zagłębie zachodniosyberyjskie, Ural, morze kaspijskie), Chiny (basen wschodnioazjatycki – płw. Szachtung, prowincja Liaoning, dno morza południowo - chińskiego). Basen indonezyjski – wyspy Sumatra i Borneo; basen zatoki gwinejskiej – Nigeria (eksploatacja z lądu); basen saharyjski – Algieria, Libia, Egipt; basen morza północnego – Wielka Brytania, Norwegia.

Polska eksploatuje 40 tys. ton – 2% zapotrzebowania

Wykorzystanie: asfalt, benzyna, smary, parafiny.

Gaz ziemny – ten sam okres geologiczny, co ropa naftowa. Jest wynikiem procesu fermentacji. Jego kaloryczność to 4,5-9 tys. kcal. Jest łatwy w transporcie lądowym, problem z przewozem drogą morską. Musi być transportowany w stanie ciekłym. Największe wydobycie jest w Rosji (płw. Jama, drugim rejonem jest Ural). Drugim producentem jest USA. Wydobywa się go z ropą naftową (poza zagłębiem alaskańśkim). Trzecim producentem jest Kanada (prowincja Alberta, Saskeczuan). Następnie jest Holandia w rejonie Gronigen, kolejnymi producentami są: Wielka Brytania, Norwegia, Arabia Saudyjska, Kuwejt, Katar. W Polsce wydobywa się 140 PJ rocznie (40% zapotrzebowania). Największy obszar wydobycia to Lubaczowa.

Elektroenergetyka:

Energia cieplna – korzysta z ropy naftowej, węgla kamiennego i brunatnego. Dostarcza połowę energii świata. Polska w 99% korzysta z energii cieplnej.

Hydroenergetyka – energetyka wodna. W skali świata dostarcza 28% produkowanej energii. Największy udział: Norwegia, Szwecja, Austria, Szwajcaria, Brazylia. Dzielimy na 3 rodzaje:

• elektrownie przepływowe – budowa w dolnych brzegach rzek

• elektrownie zaporowe – wykorzystują siłę spadku wody

• elektrownie szczytowo – pompowe – nierentowne, Żarnowiec, Żar, Żydowo

Największą elektrownią wodną będzie Czerwony Jar na rzece Jangcy.

• Brazylia/ Paragwaj – Haipu (Parana)

• Wenezuela – Gun (Caroni)

• USA – Grand coolle (Colorado)

• Ghana – Acosombo (Wotta)

• Egipt – Assuan (Nil)

• Rosja – Brack (Angara)

W Polsce: Włocławek, Czorsztyn na Dunajcu, Solina na Sanie, Otmuchów na Nysie, Koronowo na Bździe.

Zalety:

- odnawianie surowca

- małe straty energii

Wady:

- duże przekształcenia środowiska

- duże koszty budowy

Energetyka atomowa – stanowi 13% w skali świata; Francja ponad 70%, Belgia ponad 60%, duży udział w Czechach i Japonii. Szwecja wygasza swoje elektrownie.

Zalety:

- bardzo duża wydajność pierwiastków promieniotwórczych

- duże bezpieczeństwo

Wady:

- nierozwiązany problem odpadów promieniotwórczych

- duże zużycie wody

- ogromne koszty utylizacji zużytego reaktora

Energetyka niekonwencjonalna:

- energia słoneczna – USA 9%

- wiatrowa – USA, Dania, Egipt

- geotermalna – gejzery, gorące gazy, do 800 stopni, Islandia (90%),Nowa Zelandia, Japonia, w Polsce Pyrzyce.

- energia przepływowa – wykorzystuje różnice między przypływem a odpływem, Kanada, Francja, płw. Bretoński, Rosja.

- biogaz – wykorzystuje się odpady, wydziela się metan.