Ожжсөж - оқытушының жетекшілігімен жүргізілетін студенттің өздік жұмысы

ОЖЖСӨЖ №1. Тақырып: Тіл білімі ғылымының зерттелу нысаны мен ерекшелігі – 3 сағат. Уақыты: (берілуі 1апта – орындалуы: 3апта).

Тақырыптың мақсаты: Тіл мен сөйлеуді айқындау, олардың ара қатынасындағы түрлі бағыттарды білу, тіл мен ойлаудың басты айырмашылығын, тіл және сөйлеудің басты айырмашылықтарын ең алғаш рет көрсеткен қай ғалым жайлы деректер білу, тілдік таңбаның таралу факторларын, лингвистикалық таңбалар мен лингвистикалық емес таңбалардың айырмашылықтарын көрсете білу.

І. Проблемалық сұрақтар:

1. Тіл мен сөйлеуді айқындаудағы, олардың ара қатынасындағы түрлі бағыттарды немен байланыстырасыз?

2. Тіл және ойлаудың басты айырмашылығы неде?

3. Тіл және сөйлеудің басты айырмашылықтарын ең алғаш рет көрсеткен қай ғалым?

4. Тілдік таңбаның таралу факторларын қалай көрсетер едіңіз?

5. Лингвистикалық таңбалар мен лингвистикалық емес таңбалардың айырмашылықтарын қалай дәлелдер едіңіз?

ІІ. Типтік тапсырмалар:

1. Тіл білімінің нысанын айқындаңыз.

2. Жек тіл білімі мен жалпы тіл білімінің айырмашылықтарын дәлелдеңіз.

3. Тіл білімінің теориялық мәні мен практикалық мәнін дәлелдеңіз.

4. Тілдің қоғамдық қызметтерін саралаңыз.

5. Тіл мен ойлаудың бірлігіне сипаттама беріңіз.

6. Тіл мен сөйлеуді салыстырыңыз.

7. Тілдің таңбалық жүйесіне талдау жасаңыз.

ІІІ. Прагмо – профессионалды тапсырмалар:

1. Тіл дегеніміз не? Тілдік таңбаның қасиеттері қандай?

2. Тіл жүйесіндегі қарым-қатынастар қандай

3. Тілдің өзіндік табиғаты мен мәні қандай?

4. Тілдің құрылысы, құрылымдық, жүйелік сипаттары қандай?

5. Тілдің құрылымдық элементтерінің бір-бірімен байланысы бар ма?

6. Тілдің қандай құбылыс екенін ажыратыңыз?

7. Ойлау – тіл – сөйлеу – ара қатынасын кесте түрінде ұсыну.

8. Тілдің қызметі мен сөйлеудің ара қатынасын кесте түрінде ұсыну.

9. «Тіл жүйесіндегі қарым-қатынас туралы білімнің шет тілін меңгерудегі көмегі» тақырыбына эссе жазыңыз.

10. Тілдің негізгі бірліктері және олардың таңбаларға қатысы қандай?

11. Тілдік таңбалардың ерекшеліктеріне талдау жасаңыз.

12. Шартта таңбаларға қандай қасиеттер тән?

13. Тілдік таңбаларға қандай қасиеттер тән?

14. Лингвистикалық семиотиканың негізгі мақсаты не?

15. Таңба мен таңбаланушы дегенді қалай түсінесіз?

16. Ф. Де Соссюрдің таңба жайлы пікіріне талдау жасаңыз.

17. Тілдің жүйелілігі оның бір бүтін күрделі тұлға екенін алғаш айтқан ғалым еңбегіне тоқталып талдау жасаңыз.

18. Тілдік элементтер арасындағы парадигмалық қатынас дегеніміз не?

19. Тілдік элементтер арасындағы иерархиялық қатынас дегеніміз не?

20. Синхрония мен диахронияның айырмашылығын неде?

21. Синхрония мен диахронияға Ф. Де Соссюрдің көзқарасы мен пікірі қандай?

22. ХІХ ғасырдың аяғы ХХ ғасырдың басындағы көрнекті ғалым лингвистер И.А.Бодуен де Куртене, Ф.Ф.Фортунатов, Ф. Де Соссюрдің тілдің белгілі бір дәуірдегі дамуына берген сипаттамаларына кесте құрастырыңыз.

ІҮ. Пайдаланылатын негізгі әдебиет

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы: Санат, 1993.- 496 б.

2. Вендина Т.И. Введение в языкознание. М.: Высшая школа, 2001.- 288с.

3. Гируцкий А.А. Введение в языкознания. Изд. 2-ое, стереотипное, Минск, 2003.-288с.

4. Қалиев Б. Тіл біліміне кіріспе.Алматы: Мектеп, 1997. - 95 б.

5. Реформатский А.А. Введение в языковедение. Изд. 5-е. М.: Аспект пресс, 1999. (Изд. 1-е, 1947, изд. 2-е, 1955, изд. 3-е, 1960, изд. 4-е, исправ. и доп., М.: Просвещение, 1967).-536с.

Қосымша ұсынылатын әдебиет:

1. Білімдіден шыққан сөз. Құраст/.Н. Балмаханұлы. – Астана: Ер – Дәулет, 2007. – 160 б.

2. Тіл туралы толғам. Құраст. /Д.Дүйсебай. – Астана: Ер – Дәулет, 2007. – 160 б.

3. Қалиұлы Б. Жалпы тіл білімі. Алматы: Қазақ университеті, 2006.–112 б.

4. Кодухов В.И. Введение в языкознание. Изд. 2-е, перераб. и доп. М.: Просвещение, 1987. (Изд. 1-е 1979).-288с.

5. Қордабаев Т.Р. Жалпы тіл білімі. Алматы: 1983. 232 б.

6. Кочергина В.А. Введение в языковедение. Основы фонетики-фонологии. Грамматика. М.: изд-во МГУ, 1979.-208с.(2-ое изд. М; 2004.-272с.

7. Хасенов Ә. Тіл білімінің теориялық және практикалық мәселелері.-Алматы: Мектеп. 1985.

8. Хасенов Ә. Тіл біліміне кіріспе. Алматы: Рауан, 1990. - 184 б.

9. Дахшлейгер М.Г., Мирзоева Л.Ю. Введение в языкознание: самоподготовка и самоконтроль. Алматы, 2001.

10. Кодухов В.И. Задания к практическим занятиям и контрольным работам по “Введению в языкознание”. Учебное пособие для студентов- заочников. М.: Просвещение, 1976.

ОЖЖСӨЖ №2. Тақырып: Дүние жүзі тілдері және олардың классификациясы – 3 сағат. Уақыты: (берілуі 3апта – орындалуы: 4 апта).

Тақырыптың мақсаты: Дүние жүзі тілдерін топтастырудың екі түрлі жолын білу.Шығу тегі жағынан топтастыру.

Шығу тегіне байланыстырмай, грамматикалық құрылысы,мен типінің ұқсастығы жағынан топтастыруды меңгеру.

Тілдердің типологиялық, генеологиялық тұрғыдан топтастырылуын білу. Типологиялық, морфологиялық жіктеудің жетістіктері мен кемшіліктері ажырату. Морфологиялық топтастыру негізінде тілдердің басты типтерін меңгеру.

І. Проблемалық сұрақтар:

1. Дүние жүзі тілдерін топтастырудың екі түрлі жолы неге байланысты?

2. Тілдердің шығу тегі жағынан топтастыру ерекшеліктері қандай?.

3. Тілдерді шығу тегіне байланыстырмай, грамматикалық құрылысы,мен типінің ұқсастығы жағынан топтастырудың жолдары қандай.

4.Тілдердің типологиялық тұрғыдан топтастырылуы неге байланысты?

5. Тілдердің генеологиялық топтастырылу ерекшеліктері қандай жолдармен іске асырылады? 6. Типологиялық, морфологиялық жіктеудің жетістіктері мен кемшіліктері неге байланысты деп ойлайсыз?

7. ХХ ғасырдағы типологиялық зерттеулердің ерекшеліктері қандай?.

ІІ. Типтік тапсырмалар:

1. Тілдердің өз ішінде бөлінуіне талдау жасаңыз.

2. Тілдің қызметтері қалай айқындалады, дәлелдеңіз.

3. Тілдің құрылымық ерекшелігі жағынан топтастырылуына мысалдар келтіріп, кесте құрастырыңыз.

4. Синтетикалық және аналитикалық құрылымдағы тілдерді ажыратып, талдау жасаңыз.

5. Неге болгар және ағылшын тілдерін аналитикалық, ал орыс, неміс тілдерін синтетикалық деп бөлінетініне талдау жасаңыз.

6. Қазақ, орыс және меңгерілетін шет тілі бойынша синтетизм, аналитизм, флективтілік, аггглитинация, инкорпорацияя және изоляцияға мысалдар келтіріп, талдау жасаңыз.

ІІІ. Прагмо – профессионалды тапсырмалар:

1. Тілдік туыстық ұғымы және салыстырмалы тарихи әдіс дегені не?

2. Тілдердің негізгі топтарға бөлінуіне кесте құрастырыңыз.

3. Тілдің өмір сүру формалары – оның қызметінің шарттарын айқындайтын тілдің көптүрлілігіне мысал келтіріп, сызба жасаңыз.

4. Әлемнің кең тараған тілдеріне талдау жасап кесте құрастырыңыз.

5. Қазақстан Републикасындағы негізгі тіл туралы заңнамалық актілерге талдау жасап, мысал келтіріңіз.

6. ҚР «Тіл туралы» заңы оның орындалу барысына эссе жазыңыз.

7. Туыстық қатынасты білдіретін славян, түркі тілдеріндегі сөздерге сызба құрастырыңыз.

8. Анатомиялық атауларға қатысты славян, түркі тілдеріндегі сөздерге сызба құрастырыңыз.

9. Табиғаттағы заттар мен құбылыстардың аттарына қатысты славян, түркі тілдеріндегі сөздерге сызба құрастырыңыз

10. Жыл мезгілдері мен тәулік бөлшектерінің аттарына қатысты славян, түркі тілдеріндегі сөздерге сызба құрастырыңыз.

ІҮ. Пайдаланылтын негізгі әдебиеттер:

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы: Санат, 1993.- 496 б.

2. Қалиев Б. Тіл біліміне кіріспе.Алматы: Мектеп, 1997. - 95 б.

3. Реформатский А.А. Введение в языковедение. Изд. 5-е. М.: Аспект пресс, 1999. (Изд. 1-е, 1947, изд. 2-е, 1955, изд. 3-е, 1960, изд. 4-е, исправ. и доп., М.: Просвещение, 1967).-536с.

4. Хасенов Ә. Тіл біліміне кіріспе. Алматы: Рауан, 1990. - 184 б.

Қосымша пайдалануға ұсынылатын әдебиеттер:

1. Қазақ грамматикасының өзекті мәселелері.- Алматы: «Кие» лингвоелтану инновациялық орталығы, 2007. – 482 б.

2. Білімдіден шыққан сөз. Құраст/.Н. Балмаханұлы. – Астана: Ер – Дәулет, 2007. – 160 б.

3. Тіл туралы толғам. Құраст. /Д.Дүйсебай. – Астана: Ер – Дәулет, 2007. – 160 б.

4. Болғанбаев Ә. Қазақ тілінің лексикологиясы. Алматы, Мектеп, 1988. – 146 б.

5. Хасенов Ә. Тіл білімінің теориялық және практикалық мәселелері.-Алматы: Мектеп. 1985.

ОЖЖСӨЖ №3. Тақырып: Тіл және сөйлеу – 3 сағат. Уақыты: (берілуі 4апта – орындалуы: 5апта).

СРСП мақсаты: Сөйлем – өте күрделі құбылыс. Психологияда сөйлеуді әрекет дееп түсінеді. Әрекет белгілі бір нәтижеге жету үшін бағыты, мақсаты арқылы топтасқан процестердің күрделі жиынтығы. Сөйлеу әрекеті де осы тәрізді мақсатқа құрылады, ал мақсатты сөйлеу сөйлеу мүшесі арқылы артикуляциялық, акустикалық әрекееттер жасайды. Айырмашылығы сөйлеудегі әрекет тілдік таңбаның жанама қатысы арқылы жүзеге асады. Ол тілдік заң ережеге , тілдік нормаға бағынады. Тіл мен сөйлеу ажырамас бірлікте. Сөйлеу – тілдің тіршілік ету формасы. Тіл сөйлеу арқылы ғана өмір сүреді. Осы мәселелерді студенттерге түсіндіру.

Прагма-профессионалды тапсырмалар:

1. Ішкі сөйлеу формасы мен ішкі сөйлеу формасына көркем әдебиеттен мысал келтіріңіз.

2. Тілдің өмір сүру формаларына мысал келтіріңіз.

• Ұсынылған әдебиетті оқыту

• Оқыған мәтіннен керекті мәліметті атап көрсету

• Коммуникацияның түрі мен тәсілін түсіндіру

• Берілген тақырып бойынша керекті материал көлемін жинақтау

Негізгі әдебиеттер:

1. Аханов Қ. Тіл білімінің негіздері Алматы – 1978

2. Қалиұлы Б. Жалпы тіл білімі Алматы -2004

3. Реформатский А.А. Введение языковедение Москва – 1996

4. Қордаев Т., Қалиев Ғ. Жалпы тіл білімі А., Дәуір- 2004

5. Қалиев Б. Тіл білімінің терминдерінің сөздігі А., 2005

Қосымша әдебиеттер:

1. Общее языкощнание. Формы существования функции и истории языка М. 1970.

2. Ф. Де Соссюр Труды по общему языкознанию – М. Прогресс 1980.

3. Карлинский А.Е. Принципы и методы и примеры лингвистических исследовании Алматы – 2003.

4. Арнольд И.В. Основы научных исследовании по лингвистике М., 2000

5. Тіл білімі сөздігі Алматы 1998

6. Лингвистикалық терминдер сөздігі. Салқынбай Анар . Алматы ,1998

7. Лингвистикалық түсіндірме сөздік. Қалиев., Алматы ,1999.

ОЖЖСӨЖ №4. Тақырып : Тіл және таным – 3 сағат. Уақыты: (берілуі 5апта – орындалуы: 7апта).

СРСП мақсаты: Тілді когнитивті лингвистика шеңберінде зерттей отырып, тіл құбылысы мен когнитивтік түсініктің сәйкестігін анықтау. Адам басында пайда болған тілдік сана әлемнің бейнесін белгілеу.

Когнитивтік лингвистика ұғымдық категорияларға назар аудара отырып , сөз мағыналары мен сөйлемдерді модельдеуде концепт, фрейм, сценарийлер сияқты білім категорияларын зерттеп , түсіну.

Прагма-профессионалды тапсырмалар:

1. Негізгі когнитивтік ұғымдар сөздігін жасау

2. Негізгі когнитивтік бағыттарға схема жасау

3. А. Исламның моногриясы бойынша * дүниенің тілдік бейнесі* деген конспект жасау

• Берілген тақырып бойынша керекті материал көлемін жинақтау

• Ұсынылған әдебиетті оқыту

• Болашақ үлгінің не табицаның параметрін жасау

• Бірлескен жүйеде толық сипатталған әр топ туралы үлгіні құру

• Оқыған мәтіннен керекті мәліметті атап көрсету

Негізгі әдебиеттер:

1. Аханов Қ. Тіл білімінің негіздері Алматы – 1978

2. Қалиұлы Б. Жалпы тіл білімі Алматы -2004

3. Реформатский А.А. Введение языковедение Москва – 1996

Қосымша әдебиеттер:

1. Тіл білімі сөздігі Алматы 1998

2. Лингвистикалық терминдер сөздігі. Салқынбай Анар . Алматы ,1998

3.Лингвистикалық түсіндірме сөздік. Қалиев., Алматы ,1999.

4. Рабиға Сыздық * Қазіргі қазақ тілінің лексикасы мен фразеоглогиясы * - Алматы : 2006.

www.wikipedia.ru ( лингвистика бөлімі)

www.yahoo.ru ( филология бөлігі )

5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – Алматы – Ғылым 1999

6.Аманжолов С. Қазақ тілі теориясының негіздері – Алматы – Ғылым 2002

7. Балақаев М. Қазақ әдеби тілі және оның нормалары.Алматы – Ғылым 1998

8. Уәлиев Н. Сөз мәдениеті – Алматы : Мектеп -1984

9. Сыздық Р. Тілдік норма және оны қалыптасуы – Астана , Елорда 2001

10. Ислам А. Ұлттық мәдениет контекксіндегі дүниенің тілдік суреті – Алматы.

СӨЖ-ді орындау уақыты:

№1 СӨЖ 27. 01.14- дан 27.02.14- ке дейін дайындық

СӨЖ-ді тапсыру уақыты:

27.02.14-дан 5.03.14-ке дейін

№1 СӨЖ.

Тақырыбы: Тілдің шығуы мен оның дамуына не әсер етті, себебін қалай түсіндірер едіңіз?

Проблемалық сұрақтар:

1. Тілдің өмір сүру формалары қандай?

2. Тілдің мәртебесі және коммуникативтік – функционалдық дәрежесі