12 . Заканадаўчае замацаванне самастойнасці вкл пасля Люблінскай уніі.

Найлепшым сведчаннем дзяржаўнай незалежнасці Вялікага княства Літоўскага было прыняцце звода законаў, які атрымаў назву Трэцяга Літоўскага Статута (Статут ВКЛ 1588 г.).

Статут скасаваў многія пастановы Люблінскай уніі. Паказальна, што ў гэтым юрыдычным помніку ні разу не упамінаецца пра акт уніі. Паводле гэтага зво¬да законаў, які дзейнтчаў на тэрыторыі Беларусі да 1840 г., Вялікае княства Літоўскае заставалася самастойнай дзяржавай не толькі з асобым заканадаўствам, але і са сваім дзяржаўным апаратам, войс¬кам, фінансамі, тэрыторыяй. Статут прадугледжваў таксама адмену звышпрынцыповага для палякаў пун¬кта пастановы Люблінскага сойма 1569 г. аб праве набыцця зямельнай уласнасці ў межах ВКЛ. Пасля ўвядзення Статута 1588 г. у дзеянне шляхта Польска¬га каралеўства не мела юрыдычнага права не толькі набываць землі, але і займаць дзяржаўныя пасады у Вялікім княстве Літоўскім.

Падкрэсліваючы значэнне Вялікага княства Літоўскага як асобнага гаспадарства, Статут вызначае і склад зямель.

Аўтары Статута 1588 г. не ўнеслі ў тэкст ніводнага артыкула, які б абмяжоўваў суверэнітэт княства. Наадварот, Статут абавязваў гасудара захоўваць недатыкальнасць тэрыторыі Вялікага княства Літоўскага, вяртаць раней страчаныя землі.

Звод законаў зафіксаваў адно з асноўных патрабаванняў беларускай шляхты - дзяржаунасціі "рускай" (старабеларускай) мовы на ўсей тэрыторыі гаспадарства. "

Як сімвалы дзяржавы ВКЛ мела свой дзяржаўны герб і пячатку.

13. Крыніцы права феадальнай Беларусі: агульная характарыстыка.

Развіцце прававой культуры Беларусі вызначалася паступовым пераходам ад звычаевага да пісанага права. Прыкладна у 15 ст. Пісанае права становіцца асноунай крыніцай права на тэрыторыі Беларусі. У ім многія нормы звычаевага права набылі форму закона у выглядзе шматлікіх грамат, лістоу, соймавых пастаноу, прывілеяу, статутау і іншых прававых актау.

Земскія прывілеі звычайна надаваліся пры уступленні новага князя на прастол або пасля якіх-небудзь важных падзей у жыцці дзяржавы. У прывілеях змяшчаліся нормы крымінальнага, грамадзянскага, канстытуцыйнага права. Першымі земскімі прывілеямі лічыліся тры прывілеі, выдадзеныя у 1387 г. вялікім князем Ягайлам пасля заключэння з Польшчай Крэускай уніі (1385). Пасля выдання Статута 1529 г. Галоунае значэнне у развіцці права належыць не прывілеям, хаця і яны працягвалі выдавацца, а статутам і соймавым пастановам.

Абласныя граматы даваліся землям Беларусі, якія увайшлі у склад ВКЛ і захоувалі свае аутаномныя правы. Першапачатковыя тэксты земскіх прывілеяу да нас не дайшлі, але пры уступленні на прастол новага князя ці пры парушэнні устаноуленых граматамі норм выдаваліся падцвярджаючыя прывілеі тым землям, якія мелі іх раней.

Валасныя прывілеі выдаваліся, як правіла, па хадайніцтву жыхароу той ці іншай воласці з мэтай абароны іх інтарэсау ад самавольства адміністрацыі. Але трэба адзначыць, што, выдаючы валасныя граматы і тым самым абмяжоуваючы уладу службовых асоб, вялікі князь у першую чаргу бараніу інтарэсы не насельніцтва, а дзяржаунага скарбу, бо са збяднелых сялян немагчыма было б збіраць падаткі. Таму змест валасных прывілеяу у асноуным забяспечвау юрыдычнае замацаванне павіннасцей і некаторыя правы жыхароу воласці, у тым ліку права выбару старца – прадстауніка сялянскай мясцовай адміністрацыі.

Да спецыяльных актау, якія выдаваліся толькі на гараджан, трэба аднесці: прывілеі на магдэбургскае права; прывілеі, выдадзеныя у сувязі з цяжкім становішчам жыхароу горада, якое магло быць выклікана стыхійнымі бедствамі, а таксама самавольствам адміністрацыі; прывілеі, што выдаваліся з мэтай развіцця горада і прыцягнення у яго новых жыхароу.