11. Люблінскі сойм і ўмовы аб’яднання вкл з Польшчай..

10 студзеня 1569 г. пачаў работу Люблінскі сойм, які працягваўся амаль шэсць месяцаў. Кожны бок ставіў свае ўмовы уніі. Канчатковы ліцвінскі праект аб'яднання дзвюх дзяржаў быў такім: "Агульны ўладар, які захоўваў тытул вялікага князя літоўскага; агульныя соймы вырашаюць толькі справы абедзвюх дзяржаў; на Літве працягваюць дзейнічаць свае вальныя соймы і... павятовыя соймікі, пры ўладары знаходзіцца і ліцвінская рада, а ў княстве застаецца вялікакняжацкая рада .

Ліцвінскія дэлегаты патрабавалі, каб выбранне ўладара адбывалася на памежжы Полыпчы і Літвы і з двух бакоў прысутнічала роўная колькасць выбаршчыкаў.

Умовы польскага боку былі наступныя: "Польскае каралеўства і Вялікае княства Літоўскае злучаюцца ў адну дзяржаву з адным уладаром, польскім каралём, якога абіраюць палякі і ліцвіны ў Полыпчы, адным соймам, адной агульнай пячаткай, адным сенатам, адным войскам, адной манетай - словам, ад Вялікага княства не павінна застацца і назвы".

Ліцвіны не прынялі польскі праект уніі. Больш таго, калі паслы Вялікага княства ўбачылі пагрозу гвалтоўнага заключэння уніі на непрымальных для іх умовах, яны 1 сакавіка 1569 г. пакінулі Люблін.

Польскія феада-ы дамагліся ад Жыгімонта Аўгуста здрады інтарэсам Вялікага княства, якая заключалася ў тым, што кароль польскі і вялікі князь літоўскі 5 сакавіка 1569 г. выдаў незаконны акт аб адлучэнні ад Вялікага княства Літоўскага Падляшскай зямлі (ваяводства) з , гарадамі Драгічын, Мельнік, Бельск і інш. і далучэнні яе да Полыпчы. Паводле заканадаўства Вялікага княства Літоўскага вялікі князь, уступаючы на прастол, даваў прысягу і абяцаў дзейнічаць згодна з дзяржаўнымі законамі. Адпаведна з Статутам ВКЛ 1566 г. вялікі князь не меў права памяншаць тэрыторыю дзяржавы і выдаваць якія-небудзь заканадаўчыя акты без згоды Рады і сойма, ўстанаўлівалася забарона выдаваць прывілеі, якія парушаюць нормы Статута.

Таму акты аб аддзяленні ўкраінскіх і заходняй часткі беларускіх зямель, выдадзеныя ў Любліне, яалежала прызнаць несапраўднымі. Але нягледзячы на незаконныя акты Полыпчы па далучэнні часткі зямель ВКЛ да Кароны, сітуацыя складвалася такая, што вялікакняжацкі ўрад не мог ісці на ваенны канфлікт з Полыпчай перш за ўсё таму, што на значнай частцы княства гаспадарыла маскоўскае войска і самастойна весці вайну ў яго не было сілы. У такім становішчы прадстаўнікі ВКЛ вымушаны былі вярнуцца за стол перамоў з Полыпчай. Супольны сойм зноў распачаў работу.

1 ліпеня 1569 г. быў падпісаны акт Люблінскай уніі, які не прыходзіцца прызнаваць за дагавор, дабравольна заключаны на асновах перагавораў роўнага з роўным.

Акт Люблінскай уніі быў аформлены ў выглядзе прывілея-дагавора. Галоўная ідэя прывілея зафіксавана ў яго трэцім параграфе: "3 гэтага часу абедзве дзяржавы ўяўляюць сабой адно непадзельнае цела, а таксама адну агульную Рэч Паспалітую, у якой абодва гаспадары і абодва народы ўз'ядналіся ў адзіны народ і адзіную дзяржаву".

Вышэйшым органам улады станавіўся агульны сойм, які мог збірацца на тэрыторыі Полыпчы. Асобных соймаў як для Кароны, так і для Вялікага княства не прадугледжвалася. Манарх бачыўся агульным: "Над абодвума народамі будзе панаваць адзін кароль, абіраемы супольнымі галасамі Полыпчы і Літвы".

Аднак трэба заўважыць, што тытул вялікага князя захоўваўся.

Выключна да кампетэнцыі Рэчы Паспалітай адыходзіла знешняя палітыка. Усе ранейшыя законы і дагаворы, што былі накіраваны супраць інтарэсаў аднаго з бакоў, павінны былі быць скасаваны. Акт засяроджваў увагу на прынцыповым для польскага боку пытанні: "Статуты і ўсе якія б то ні былі пастановы, ухваленыя ў Літве супраць польскага народа па пытаннях аб набыцці і валоданні палякамі маёнткаў у Літве, надалей не павінны дзейнічаць. Дазваляецца набываць маёнткі і валодаць імі паляку ў Літве, а літоўцу ў Польшчы".