35. Вайсковая земская судовая і гарадская рэформы другой паловы 19 ст

Асноўныя палажэнні рэформы адлюстраваны ў чатырох заканадаўчых актах: "Учрежденне судебных установлений", "Устав уголовного судопроизводства", "Устав гражданского судопроизводства" н "Устав о наказаниях, налагаемых мировыми судьями". Увядзенне 20 лістапада 1864 г. гэтых судовых статутаў было адным з галоўных ме-рапрыемстваў па пераўтварэнні дваранскай манархіі ў манархію буржуазную. Справа ў тым, што ў аснову рэформы была пакладзена тэорыя раздзялення ўлад. Судовыя статуты абвясцілі аддзяленне суда ад адміністрацыі, увядзенне агульнага ўсесаслоўнага суда, роўнасць усіх перад судом, нязменнасць суд,дзяў і следчых, выбарнасць міравых суддзяў і пры,сяжных засядацеляў, галоснасць, вуснасць, непасрэд,насць і спаборнасць судовага працэсу, права абвінавачанага на абарону. Важным вынікам рэформы стала заснаванне адвакатуры для абароны па крымінальных і прадстаўніцтва інтарэсаў старон па цывільных справах.

3 мэтай нагляду за судамі, следствам і месцамі зняволення была рэарганізавана пракуратура, якая змяняла напрамак сваёй дзейнасці. 3 органа кантро,лю за вытворчасцю спраў у сферы кіравання ("око государства") яна ператваралася ў орган абвінаваўчай улады. "Прокуратура есть постоянное судебно-администратнвное учреждение, состоящее из лиц, назна,ченных от правнтельства и обязанных по долгу служ,бы охранять законы и преследовать преступников во имя общественных интересов...",.

Згодна з законам ствараліся дзве судовыя сістэмы: мясцовыя і агульныя суды. Да мясцовых належалі міравыя суды і з'езды міравых суддзяў, да агульных - акружныя суды (ад аднаго да трох на губерню) і судовыя палаты (адна на некалькі губерняў).

Крымінальныя справы разглядаліся з удзелам прысяжных засядацеляў. Яны павінны былі мець вышэйшую юрыдычную адукацыю і стаж працы ў праваахоўных органах не менш як тры гады. Узначальваў акруговы суд старшыня, а аддзяленшмі кіравалі яго намеснікі.

Судовыя палаты дзейнічалі як суды другой інстанцыі ў адносінах да акруговых судоў. Аднак крымінальныя справы, якія разглядаліся з удзелам прысяжных засядацеляў, апеляцыйнаму перагляду не падлягалі.

1 студзеня 1864 г. было выдадзена "Палажэнне аб губернскіх і павятовых земскіх установах", згодна з якім утвараліся губернскія і павятовыя земскія сходы як распарадчыя ўстановы і губернскія і павятовыя ўправы - як выканаўчыя.

Земскія ўстановы ствараліся для кіраўніцтва мясцовай гаспадаркай, народнай асветай, медыцынскім абслугоўваннем насельніцтва і іншымі сферамі грамадска-культурнага жыцця. Выбарчы закон забяспечваў перавагу ў земствах прадстаўнікам дваранства і буржуазіі. Для сялян выбары былі шматступеннымі - сельскі і валасны сходы, павятовы з'езд.

Выбары земскіх устаноў праводзіліся адзін раз у тры гады, а павятовыя і губернскія земскія сходы склікаліся адзін раз у год на некалькі дзён. Старшынствавалі на іх адпаведна павятовыя і губернскія прадвадзіцелі дваранства. Асноўная праца ў земскіх установах выконвалася ў павятовых і губернскіх управах, што з'яўляліся пастаянна дзеючымі органамі і мелі чыноўнікаў, якія кіравалі рознымі галінамі мясцовых спраў.

Рэформа гарадскога самакіравання, паводле "Гарадавога палажэння" ад 16 чэрвеня 1870 г., пачалася на Беларусі толькі ў 1875 г. Яна грунтавалася на буржуазным прынцыпе ўсесаслоўных выбараў органаў кіравання пры адпаведным маёмасным цэнзе. Выбарным правам карысталіся ўсе плацельшчыкі гарадскіх падаткаў. Яны выбіралі на пэўны тэрмін членаў гарадской думы (гласных), якія фарміравалі свой выканаўчы орган - гарадскую ўправу. Старшынстваваў у гарадскіх думе і ўправе гарадскі галава. Дзейнасць гэтых органаў рэгулявалася губернскімі па гарадскіх справах установамі, падначаленымі губернатарам.