23 Сурет. Нивелир н-3: а – нивелир жабдықтары; б – көру алаңы. Нивелир нв-1
НВ-1 нивелирі Н-3 нивелирінен өзінің конструкциялық артықшылығымен, деңгейдің бірнеше есе үлкен бөлік бағасымен және визерлеудің ең кіші арақашықтығының үлкенірек көлемімен ерекшеленеді.
Нивелирлік рейкалар.
Құрылыс өндірісінде ең көп қолданылатын рейкалар түрі – екі жақты үш метрлік жиналмалы бөлікті рейкалар. Олардың бөлік бағасы 1 см. Мұндай рейкалардың бір жағында қызыл, ақ бөліктері болады. Рейкадан есеп алуды оңайлату үшін, оның әр бес бөлігі «Е» әріпті тәріздес графикалық топқа біріктірілген.
Рейканың қара жағында нөл рейканың табанымен сәйкес келеді, ал қызыл жағында есептер әдетте 4683 немесе 4783 мм. – ге жуық алынады.
24 Сурет. Нивелирлік рейкалар: а - рн-10; б – рн-5:
1 – табан, 2 – тұтқа, 3 – қосымша шкала, 4 – негізгі шкала, 5 – бөліктері бар инвар таспа.
25. Сурет. Нивелир нс-4.
Бақылау сұрақтары:
Нивелирлеу деген не?
Нивелирлеудің қандай әдістері бар?
Нивелирлеуде қандай аспаптар қолданылады?
Геометриялық нивелирлеуге арналған аспаптар жиынтығы неден құралады?
Аспап горионты не үшін керек?
Нивелирлеудің негізгі тексерулерін атаңыз?
Құрылыс өндірісінде ең көп қолданылатын рейкалар.
Тәжірибелік жұмыс №15
Нивелирлік (өлшеу ) жүрістері.
Сілтеме: Неумывакин Ю.К., Смирнов А.С., «Практикум по геодезии» М, Недра:1985ж
Жұмыстың мақсаты: Нивелирлық жүрістерінің әдістемелерін меңгеру.
Керекті құрал – жабдықтар: Нивелирмен өлшеудің техникалық журналы нүктелердің биіктігін өлшейтін ведомосы, калкульятор, жұмыс дәптері.
Тапсырма. Өлшемнің өсу қорытындысы бойынша (18-кестедегі) және тірек пунктының белгілеріне (қосымша 2) сәйкес нивелир арқылы биіктік нүктесін есептеу.
Жұмыстың мазмұны мен жүрісі:
Нүктелерді анықтау барысында техникалық нивелер жүрісін қолданады. Өлшеу нәтижелерін журналға жазып алынады. (18 таблица). Өлшеу үлгісі 26- суретте көрсетілген.
26 Сурет. Нивелирлік жолдардың схемасы.
Нивелерлік өлшеудің нәтижесі жөнінде журналда тексеру барысында әр бетті бақылау арқылы жүреді. Әр беттің бақылау барысында 3 графада есептеу қосындысын (1) және рейканың қара және қызыл жиектері бойынша 4 графада алдыңғы рейканың қызыл және қара жиектері бойынша есептеу қосындысы
(3) және (4) алынған нәтижелерді журналдың бетінің астынғы жағына жазылады. Соңынан 5 графаға (5) және (6) рейканың қара және қызыл жиектері бойынша арттырылған қосындыларды есептейді және бақылау жүргізіледі:
(1) – (3) =6,
(2) – (4) = 6
1 мм және одан көп айырмашылықтар есептеудегі қателіктерді көрсетеді. Соңынан 6 графада (7) орташа арттыруларды есептейді және (5) пен (6) көлемдерінің орташа мағынасына салыстырады. Айырмашылық 1 мм асып кетпеу керек. Түсіру көрсеткіштерінің нүктелерін өсуін есептелуі арнайы ведомост арқылы жүргізіледі. (19 таблица) мынадай жүйе бойынша іске асырылады.
1. Техникалық нивелер журнал ішінен (1) және (6) есептеу ведомостың және (1) және (6) графаларға жүру нүктелерінің атауларын жазады, (2 ) графаға
штативтардың саны және (3) графаға арттырулардың орташа мағыналары егерде жүріс барысында нүктелер арасында бірнеше штатив болса ведомосты осы станциялардың қосындыларын жазады. Нүктелер арасындағы арттыру.
11 және ПЗ12 нүктелер арасындағы мынаған тең болады.
Арттыру n = + 1728 + 1772 = + 3500
2. Негізгі бекіту пунктінің кардинат каталогының (қосымша 2) (5) графаға қызыл түстен бастапқы жоғарлау (П310) және соңғы (П312) жүрістерінің нүктелерін жазады. Негізгі пункттің көрсеткіштері екі сызықпен көрсетілген.
3. Арттыруларды келіспеушіліктерді мынадай формула бойынша есептейді.
F h=Shi-St, (40)
Бұл жерде ΣҺi =– арттыруларының теориялық қосындысы (П312) және (П310) нүктелерінің айырмаларына тең.
Жабық полигонның (HK – HH) жүрісі үшін теориялық қосындысын арттыру
ΣҺi =0
4. Алынған келіспеушіліктерді берілген көлемге салыстырады.
√n, ¦h доп= 10 ммÖn, (41)
бұл жерде n =Σ n- жүрістегі жалпы штатив саны.
5. Егерде абсолюттік величина бойынша келіспеушіліктер белгіленген мағынадан аспайтын болса, оны пропорциональдың штативтің санына сәйкес арттыруларға бөледі. Бұл үшін жөндеулерді еңгізіп және 3 графаға жазады. Келіспеушіліктердің қосындысы еңгізілген жөндеулердің қосындысы тең болу керек.
6. 4 графада жөнделген арттыруларды есептейді.
7. Байланысқан нүтелердің жоғарлауын формулла бойынша есептейді.
Hi+1 = Hi + һiи (42)
және 5 графаға жазады. Есептеудің дұрыс бақыланғаны есептелген және каталогтан жазылған соңғы нүктелерінің (П312) дәл келуі болып есептеледі.
18-кесте
Түсіру негіздерінің нивелерлеу нүктелерінің техникалық журналы
Станцияның нөмері |
Нүктелер атауы |
Рейка бойынша есептеу мм |
Арттыру мм |
||
кейінгі |
алдыңғы |
өлшенген |
орта |
||
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
1 |
П3 10 |
2 237 |
|
|
|
1 |
7 020 |
|
|
|
|
|
4 783 |
1 211 |
+ 1 026 |
|
|
|
|
5 996 |
+ 1 024 |
+ 1 025 |
|
|
|
4 785 |
|
|
|
2 |
1 |
0 913 |
|
|
|
11 |
5 697 |
|
|
|
|
|
4 784 |
2 492 |
- 1 579 |
|
|
|
|
7 273 |
- 1 576 |
- 1 578 |
|
|
|
4 781 |
|
|
|
3 |
11 |
2 253 |
|
|
|
Х1 |
7 036 |
|
|
|
|
|
4 783 |
0 524 |
+ 1 729 |
|
|
|
|
5 308 |
+ 1 728 |
+ 1 728 |
|
|
|
4 784 |
|
|
|
4 |
Х1 |
2 303 |
|
|
|
ПЗ12 |
7 087 |
|
|
|
|
|
4 784 |
0 533 |
+ 1 770 |
|
|
|
|
5 314 |
+1 770 |
+ 1 772 |
|
|
|
4 781 |
|
|
|
|
7 706 (1) |
4 760 (3) |
+2 946 (5) |
|
|
|
|
26 840 (2) |
23 891 (4) |
+ 2 949 (6) |
+ 2 947 (7) |
|
|
|
|
||
19-кесте