Geografia polityczno – ekonomiczna
1.Człowiek, a środowisko naturalne:
a) determinizm – nurt geograficzno – filozoficzny traktujący środowisko i klimat jako główną determinantę rozwoju ludzkości. Klimat zmienny lepiej wpływa na rozwój ludzkości. Główni przedstawiciele: Ch. L. Montesquieu oraz G. Buffon
b) nihilizm – Przeciwieństwo determinizmu geograficznego. Nihiliści uważali człowieka z główną siłę sprawczą świata. Negowali wpływ środowiska na zachowanie człowieka.
c) posybilizm – zakłada współzależność człowieka i środowiska naturalnego. Istnieją dwa nurty:
-posybilizm bierny – człowiek unika środowiska trudnego do adaptacji do swoich potrzeb.
-posybilizm aktywny – człowiek dostosowuje środowisko do swoich potrzeb wedle swojej woli i możliwości.
d) ekorozwój – Doktryna współczesna. Na równi stawia trzy aspekty rozwoju ludzkości: ekonomiczny, społeczny i środowiskowy. Na tym nurcie opierali się autorzy traktatu lizbońskiego, konstytucji III RP i wszystkich im podobnych dokumentów.
2.Klasyfikacja państw:
a)Kryterium innowacyjności:
- Państwa wysokorozwinięte: Kraje wspólnego rynku europejskiego(UE + EFTA) + USA, Australia, Nowa Zelandia, RPA, Japonia, Izrael, Kanada. Państwa te zajmują około 24% powierzchni ziemi, zamieszkuje je 20 % ludności, przypada na nie 60 % światowej produkcji i 70% światowego obrotu towarowego. Dochód na mieszkańca wynosi powyżej 10K $, a większość ludności zatrudniona jest w sektorze usług.
- Państwa rozwijające się:
*płaszczyzna demograficzna:
- państwa młode demograficznie
- wysoki przyrost naturalny (10 promili i więcej)
- krótka średnia długość życia
- niski poziom ogólnego wykształcenia
- brak organizacji wykształcenia o stopniu wyższym
- drenaż mózgów
*płaszczyzna polityczno - ekonomiczna
- gospodarka o charakterze monokulturowym, uzależniona od jednego sektora np. surowcowego
- państwa borykają się z problemami ze spłatą zadłużenia zagranicznego
3. Gospodarowanie obszarów bezludnych:
*Antarktyda:
1958r. – ONZ przyjmuje konwencję waszyngtońską w sprawie Antarktydy, którą później parokrotnie zmieniano. Konwencja reguluje kwestie:
- Antarktyda pozostaje wieczyście eksterytorialna
- obszar Antarktydy może być wykorzystany wyłącznie do celów pokojowych
- fauna i flora Antarktydy pozostaje pod ścisłą ochroną
- surowce naturalne Antarktydy nie mogą być eksploatowane przez nikogo
*Kwestia mórz i oceanów:
- Pierwszy układ dotyczący mórz i oceanów został zawarty między Francją i Anglią i dotyczył kanału La Manche. Strefy wpływów poszczególnych państw wynosiły 5,5 NM. Inne państwa świata również przyjęły układ. Pierwsza wyłamała się rewolucyjna Rosja, a następnie USA poparte przez Kanadę(200 NM)
1983 – Konwencja praw morza
*Ustalono dwie strefy:
- Pas wód terytorialnych (12 NM). Państwa mają wyłączność eksploatacji morza i komunikacji, muszą zapewnić swobodę żeglugi w cieśninach.
- Strefa suwerenności ekonomicznej(200 NM). Państwa mają wyłączność eksploatacji surowców, ale nie mają prawa kontrolować żeglugi.
W kwestii tych dwóch stref ustalono 3 wyjątki:
-Można rozszerzyć strefę suwerenności ekonomicznej o obszar szelfu, nie dalej niż 200 NM
-Podział Morza Północnego reguluje osobny traktat.
-Ujście Odry: wyznaczono wody terytorialne, a także pas eksterytorialny umożliwiający swobodną żeglugę
Władza głębokiego morza – organ sprawujący kontrolę nad wodami terytorialnymi. Zakres jego kompetencji to:
- Wyznaczanie łowisk.
- Wyznaczanie szlaków żeglugowych.
-Ustalanie limitów połowowych, pobieranie opłat.
-Dzierżawa obszarów morskich.