10. Omów genezę I przebieg I wojny światowej.

Geneza:

- Konflikty w koloniach: (kryzys marokański w 1904 i 1911, wojna burska 1898-1901)

- System sojuszy trójprzymierze 1889r. I trójporozumienie 1892 i 1904

- Wyścig zbrojeń pomimo konwencji haskich 1899 i 1907

- Two powers standard 1898

- kocioł bałkański, kryzys bałkański 1878 – 1908

Przebieg:

- Zamach na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda 28 czerwca 1914r.

- Ultimatum Austrii i wypowiedzenie wojny Serbii

- Częściowa mobilizacja Rosji 29 lipca

- 31 lipca pełna mobilizacja Rosji i 1 sierpnia początek wojny z Niemcami

- 3 sierpnia Francja wypowiada wojnę Niemcom

- Z powodu niemieckiej inwazji na Belgię Anglia wypowiada wojnę Niemcom

- Działania wojenne w Afryce i na Pacyfiku przegrane przez Niemców

- 27 – 29 sierpnia Bitwa pod Tannenbergiem

- 2 maja 1915r. Bitwa pod Gorlicami

- Początek sierpnia zdobycie Warszawy(pod koniec roku cała Polska, Litwa i Łotwa pod kontrolą Państw Centralnych

- 1915 – Sitzkrieg, bitwa po Ypres

- 1916r. - wojna na wyczerpanie, luty – grudzień bitwa pod Verdun, lipiec bitwa nad Sommą

- 6 kwietnia 1917r. Dołączają USA

- Na skutek unifikacji dowództwa w 1918r. Następuje przełom na froncie zachodnim

- Rewolucja w Niemczech powołuje nowy rząd, który 11 listopada podpisuje zawieszenie broni

11. Omów główne postanowienia Traktatu Wersalskiego 1919r.

Paryż 18.01.1919 - 21.01.1920r.

Wzięło udział 32 zwycięskie państwa (5 dominium angielskich, 13 państw neutralnych)

Rada najwyższa (rada 10-ciu) to szefowie rządów i ministrowie 5-ciu mocarstw - USA, W. Brytania, Francja, Włochy, Japonia

W praktyce rządziła wielka 4 : Woodrow Wilson (prezydent) - USA Lloyd George - premier Anglia, Georges Clemenceau - premier Francji oraz Victor Orlando - premier Włoch, który stracił zainteresowanie po tym, jak zorientował się, że Włochy nie mają z tego korzyści - więc rada trzech.

- Rosja uznana za zdrajcę - nie została zaproszona do obrad

- Największy wpływ miał Woodrow Wilson - orędzie i 14 punktów - miał to być system, który zapewniłby pokój - 13 punkt dotyczy Polski

- sprzeczność Anglii i Francji. Francja chciała maksymalnego osłabienia Niemiec oraz wzmocnienia Polski, aby ta stanowiła zaporę przeciw Rosji Bolszewickiej. Anglia chciała utrzymać równowagę sił w Europie, nie godziła się na wzmocnienie Polski.

TRAKAT Wersalski 28 Czerwca 1919

Niemcy uznane za głównego winowajcę wojny - traktat został im narzucony, co uznali za dyktat, nie rozumieli dlaczego ponieśli takie konsekwencją , skoro ententa nie wkroczyła na ich terytorium. Winą obarczono socjalistów, demokratów (którzy w listopadzie 1918 przejęli władze) i Żydów.

POSTANOWIENIA:

a) straty terytorialne:

- Alzacja, Lotaryngia dla Francji

- Luksemburg niepodległy

- Polska - Wielkopolska i cześć Pomorza Gdańskiego,

plebiscyty: Górny Śląsk, Warmia i Mazury

- Gdańsk i Kłajpeda - wolne miasta

- Dania - Szlezwik

- Czechosłowacja - Hulczyn

- zagłębię Saary na 15 lat pod rządami Ligi Narodów, a kontrola nad kopalniami dla Francji ( po 15 latach plebiscyt)

- Nadrenia - strefa zdemilitaryzowana

W SUMIE :

- utrata 1/8 zmieni, 3/4 złóż żelaza i cynku, 1/2 węgla i 1/10 ludności

- reparacje 132 mld marek (nie spłacono)

Klauzula wojskowa:

- armia max 100 000 (służba 16 - 24 lata) -zakaz posiadania czołgów, lotnictwa i broni chemicznej i okrętów podwodnych ("u-bootów") -ograniczenie liczebności marynarki wojennejzakaz powoływania sztabu generalnego

Traktat w Saint-Germain 10 września 1919 z Austrią

Zakaz łączenia z Niemcami, 30000 armia.

Traktat w Neuilly 27 listopada 1919 z Bułgarią

Małe skrawki ziemi na rzecz SHS oraz Tracja Zachodnia dla Grecji, 30000 armia

Traktat w Trianon 4 czerwca 1920 z Węgrami

Redukcja obszaru o 2/3, redukcja armii do 30000

Traktat w Sevres 10 sierpnia 1920 z Turcją

Neutralność cieśnin, Syria dla Francji, Irak, Cypr, Palestyna i Egipt dla UK, Autonomia Kurdystanu, Niepodległość Armenii, Tracja Wschodnia dla Grecji. Po wojnie z Grecją i rozbiorze Armenii mocarstwa zaakceptowały nowy układ w 24 VII 1923 w Lozannie.

KONFERENCJA WASZYNGTOŃSKA 12 listopada 1921 – 6 lutego 1922

dotyczy uzbrojeń morskich (ograniczenie na 10 lat) uczestniczyło 9 państw w tym: USA, Japonia, Francja i Anglia

- parytet wyporności floty ( w mln ton) : USA (5), Anglia (5), Japonia (3), Francja i Włochy (1,7)

- suwerenność dla Chin - zniesienie stref wpływów w Chinach

LIGA NARODÓW - na początku 32 państw i 5 dominia Anglii i 13 państw neutralnych;

zgromadzenie ogólne - najważniejsza władza -delegacji wszystkich krajów

Rada Ligi -(składa się z członków stałych i zmiennych) nie było władzy wykonawczej, brak wojska jak np. w NATO, więc nic nie mogli zrobić, oprócz usunięcia dyplomatycznego lub groźby usunięcia z Ligi Narodów. Odeszła Japonia 1933r., Niemcy 1933 i Włochy 1937r, nie ponieśli żadnych konsekwencji.

Rozwiązana w 16 kwietnia 1946r.

12. Funkcjonowanie i ewolucja systemu Wersalsko - Waszyngtońskiego do 1933r.

( o Lidze Narodów to samo co w pytaniu 11 )

- Gustaw Stresman, reparacje i Charles Danes

Gustaw Stresman - kanclerz od 1923 r., chciał wzmocnić Niemcy, ale nie krytykował wysokość reparacji, dążył do ich ograniczenia -> Plan Denesa - pożyczki dla Niemców aby odbudowali się i szybko ją spłacą. ( Pomysł się nie powiódł się, ponieważ pomoc Niemcom doprowadziła do wzrostu ich potęgi)

- Plan Orena Younga 1929r. 172 mld marek spłata przez 37 lat

- dalej Plan Lozana 1931 - 1932 obniżenie do 4 mld,

W 1933r. Hitler zawiesza spłaty na pół roku. Od 1934 już nie płacą.

TRAKTATY:

16 kwietnia 1922 - RAPALLO - Niemcy i ZSRR - porozumienie - poligony w ZSRR i kupno broni od ZSRR (potwierdzony w 1926r w Berlinie)

Locarno – październik 1925 : Francja Wielka Brytania, Belgia, Włochy, Niemcy Polska, Czechosłowacja. Pakt reński - wzajemne gwarancje między Francją, W.B., Belgią, Włochami i Niemcami.

1921 - sojusz Polsko - Rumuński i Polsko - Francuski :

Była to obietnica bez pokrycia, ponieważ w Małym Pakcie Reńskim 1925r. Niemiec i Francja podpisały pakt o nie naruszaniu swoich granic, a nie było w tym nic o granicy Polsko Niemieckiej. Z tego wniosek, że Francja godzi się na rewizje Polskiej granicy z Niemcami.

Rosja - wojna domowa 1918 - 1922 nie dostali zaproszeni do Wersalu. Władze przejęli komuniści - Lenin sprowadzony przez Niemców, aby zrobił w Rosji. Wygłasza tezy kwietniowe i wprowadza komunizm wojenny. Walczy z białymi i kończy wojnę.

Reformy LENINA :

1921 - NEP - nowa ekonomiczna polityka - odwołano komunizm wojenny

XII 1922 utworzenie ZSRR

1924 - zgon Lenina

Stalin dochodzi do władzy, powoli odsuwa Zinowjewa i Kamieniewa (1927r), dogaduje się z Bucharinem, którego odsunął od władzy 1929r. i sam sprawował pełną władze.

Władza Stalina w Rosji :

- kolektywizacja rolnictwa

- walka z kułactwem

- wielki terror (1937-38) czystki w armii

- tworzenie ciężkiego przemysłu

- budowa gułagów

System Wersalski się nie sprawdził, ponieważ wiele państw było nie zadowolonych. Włochy, Niemcy, Polska, Rosja, Turcja dążyły do uzyskania własnych korzyści. Zawieranie sojuszów bez pokrycia, w pakcie Reńskim przyjęto 7 traktatów, które zmieniały traktat wersalski, USA - polityka izolacjonizmu, Liga Narodów nie regulowała w żadnym stopniu stosunków międzynarodowych ( brak władzy).

13 i 14 Narastanie sprzeczności i konfliktu w latach 1933 - 1937 i 1937 - 1939

Polityka Japonii :

- doktryna Azja dla Azjatów - dążenie mocarstwa. Do władzy doszli militaryści, którzy chcieli utrzymać imperium samowystarczalne. Oskarżano władze Chińskie o prześladowanie mniejszości i w 1931 opanowali Mandżurię i utworzyli cesarstwo Mandżurskie - została za to potępiona, opuściła Ligę w 1933r, a w 1935r. domagała się przyznania takiego parytetu jak Anglia, nie pozwolono jej, ale sama rozbudowała. 1937r. kolejny atak na Chiny zajęcie Pekinu, Szanghaju i Kantonu. Dopiero ZSRR pomogły Chinom zatrzymać Japonię.

„Pakt czterech:”

1933r. projekt Mussolini - Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Włochy - nie wszedł w życie. Ale była to próba pozyskania sojuszników przez Anglię, która obawiała się o swoje dalekie posiadłości, bo Japonia rosła w silę, a Anglia sama była zbyt słaba, żeby odeprzeć Japonię 1936r. rozbudowanie floty przez Anglię - powrót do standardu dwóch potęg morskich.

Wojna Etiopska (1935 - 1936)

Mussolini chciał odnowić cesarstwo Rzymskie, chciał aby Morze Śródziemne należało do Włoch. 1934r. tajne porozumienie Anglii i Francji, aby mogli zaatakować Etiopię (Abisynię). 1935r. atak, a zajęcie 1936r. całego kraju. Gdy do prasy doszły wieści o tajnych układach Anglii i Francji, wyparły się go i nałożyły na Włochy embargo, które od tego czasu Włochy stały się wrogami Anglii i Francji.

Łamanie postanowień Wersalu przez Niemcy:

1935- powszechna służba, rozbudowano flotę i lotnictwo. Układ morski z Anglią - Niemcy miały 30 % floty Angielskiej. Niemcy obudowały sztab. Nie liczono, że Niemcy będą potęgą tylko osłoną przed ZSRR.

Polityka appeasementu:

Kryzys Nadreński 7 marca 1936r.

Zajęcie Nadrenii przez Niemców. Polska musiała uderzyć z Francją, ale Francja się nie zgodziła. Z Anglią nie było porozumienia, zmiana tronu w Anglii; zgoda na zajęcie Nadrenii przez Niemców.

Marzec 1938 – Anschluss Austrii

29-30 września 1938 – konferencja Monachijska

16 marca 1939 – utworzenie protektoratu Czech i Moraw

Wojna domowa w Hiszpanii:

Luty 1936r. wybory wygrywa front Ludowy - reformy przeciw kościołowi i armii. Chaos w kraju. Wojskowi chcą zapanować nad chaosem ( stał na czele wojskowych Gen. De Franco )

Liga Narodów była bezradna i powstał Komitet Nie Interwencji - W. B. , Francja, Anglia, Niemcy, Włochy, ZSRR. Ale Włochy i Niemcy wspierały gen. De Franco. A ZSRR front ludowy. Zwyciężył Franco w 1939r. 28 marca zajęcie Madrytu - kraj zrujnowany.

Niemcy i Włochy 25 października 1936r. podpisały sojusz

Niemcy i Japonia 1936r. podpisały pakt antykominternowski

w 1937r. do paktu antykominternowskiego dołączyły Włochy i powstała oś Berlin - Rzym - Tokio

22 maja 1939 - pakt stalowy

27 września 1940 – pakt trzech

15.Działania wojenne w latach 1939 – 1942r.

23 sierpnia – pakt Ribbentrop Mołotow – podział Europy wzdłuż linii rzek Pisa, Wisła , San

listopad – marzec – wojna fińsko – radziecka

9 kwietnia – wejście do Danii

10 maja 1940 – wejście Niemców do Beneluksu

12 maja - 14 czerwca – wojna francusko niemiecka

13 września 1940 – Włosi przekraczają granicę Egiptu

9 grudnia – Kontrofensywa brytyjska /Zdobycie Tobruku/

8 sierpnia – 31 października – bitwa o Anglię

28 października – inwazja Włochów na Grecję

19 stycznia 1941r. - ofensywa etiopsko - somalijska

6 kwietnia – 20 maja 1941 inwazja niemiecka na Grecję, zakończona opanowaniem Krety, operacja Merkur

22 czerwca – operacja Barbarossa

7 grudnia 1941 roku – atak na Pearl Harbor

grudzień 1941 – kontrofensywa radziecka pod Moskwą

16 Działania wojenne w latach 43 - 45

wiosna 1942r. – 2 luty 1943r. - oblężenie Stalingradu

sierpień listopad 1942r. - walki o Al - Alamejn

7 listopada 1942r. - operacja Torch w Algierii i Maroko

12 maja 1943 r. - kapitulacja Afrika Korps

lipiec 1943 roku – bitwa na Łuku Kurskim

6 stycznia 1944r. - Rosjanie przekraczają granice Polski

30 kwietnia – Hitler popełnia samobójstwo

2 maja – kapitulacja Berlina

7/8 maja – kapitulacja wojsk niemieckich i koniec wojny w Europie

17. PROCES TWORZENIA KOALICJI ANTY HITLEROWSKIEJ

Anglia po klęsce fr w 1940 dążyła do zaangażowania USA w wojnę, która preferowała politykę izolacjonizmu, lecz udzielali oni eskorty statkom angielskim, także wielu ochotników weszło w skład armii Brytyjskiej.

Marzec 1941 uchwalenie przez kongres USA Lend-Lease Act – ustawa dająca prezydentowi prawo do udzielania pożyczek, wynajmu sprzętu i materiałów koniecznych do prowadzenia wojny państwom, których obrona miała istotne znaczenie dla obronności USA. Ucieszyło to Brytyjczyków, ponieważ otrzymali dużo wsparcie zarówno finansowe jak i s sprzętowe. USA stały się : arsenałem demokracji.

Po 22 czerwca 1941 Churchill obiecał pomoc Stalinowi w walce z Hitlerem, podobnie zrobiły USA rozszerzając lend-lease act na ZSRR.

14 sierpnia 1941 na statku „książę Wali” spotkali się Roosevelt i Churchill i podpisali Kartę Atlantycką, która określała cele wojenne obu mocarstw i zasady na jakich miały one kształtować powojenny Świat.

Po ataku na Pearl Harbor USA przystąpiło do wojny i USA, W Brytania oraz ZSRR utworzyły potężny blok zwany wielką koalicja.

1 stycznia 1942 – deklaracja Narodów Zjednoczonych: pierwszy po karcie atlantyckiej dokument przygotowujący do utworzenia ONZ. Deklaracje podpisali 26 krajów antyhitlerowskich a do końca wojny jeszcze 25. Wyrzekali się oni ekspansji terytorialnej i przemocy w stosunkach międzynarodowych.

Główne mocarstwa to: USA, W. Brytania, ZSRR i Chiny.

18. NAJWAŻNIEJSZE DECYZJE: TEHERAN, JAŁTA, POCZDAM

*KAIR (22-26 listopada 1943)

Churchill, Roosevelt i Czang Kaj Szek spotykają się by ustanowić Chiny potęga, która zastąpi Japonię na Wschodzie

*TEHERAN:

(28 listopada 1943 - 1 grudnia 1943 w ) – spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej (tzw. wielkiej trójki): prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta, premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla i ZSRR Józefa Stalina.

Skumał się tam Roosevelt ze Stalinem. Roosevelt uważał, ze Churchill to imperialista, także pił i palił, co irytowało Roosevelta.

Postanowienia:

USA i Wielka Brytania zobowiązały się do:

- utworzenia drugiego frontu w Normandii w maju 1944 roku,

udzielenia pomocy oddziałom Tito w Jugosławii

- przy jednoczesnym wycofaniu poparcia dla czetników i rezygnacji z inwazji na Bałkanach poza Grecją przydzieloną do brytyjskiej strefy operacyjnej.

- Ustalono nową granicę wschodnią Polski i ZSRR na tak zwanej linii Curzona.

Dokonano podziału krajów Europy na alianckie strefy operacyjne - na mocy między alianckich uzgodnień Polska znalazła się w strefie operacyjnej Armii Czerwonej.

- Ustalono, iż Niemcy zostaną podzielone na strefy okupacyjne, zaś radziecka strefa okupacyjna Niemiec przylegać będzie do Polski, przez którą przebiegały linie komunikacyjne do tej strefy, co de facto przesądzało losy Polski. Ze względu na odbywające się jesienią 1944 roku w USA wybory prezydenckie na prośbę prezydenta Roosevelta liczącego na głosy Polonii amerykańskiej utajniono postanowienia wielkiej trójki w kwestii polskie

*JAŁTA:

(od 4 do 11 lutego 1945), zwana także krymską – spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej (tzw. wielkiej trójki): przywódcy ZSRR Józefa Stalina, premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla i prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta.

• Na konferencji rozstrzygnięto sprawę Niemiec: siły każdego z trzech mocarstw łącznie z Francją będą okupowały wyznaczone na konferencji strefy Niemiec. Zgodnie z tym planem przewidziano utworzenie skoordynowanej administracji i kontroli za pośrednictwem Centralnej Komisji Kontroli, złożonej z naczelnych dowódców trzech mocarstw. Ponadto obciążono Niemcy reparacjami wojennymi oraz podzielono Berlin na 4 sektory okupacyjne.

Polska utraciła Kresy Wschodnie na rzecz Związku Radzieckiego.

Związek Radziecki otrzymał "zwierzchnictwo" nad Polską i jedną trzecią Niemiec (m.in. Turyngią, Saksonią, Meklemburgią, Brandenburgią i Pomorzem Przednim).

Przystąpienie ZSRR do wojny na Dalekim Wschodzie.

Ustalono rekompensatę dla Polski w postaci dotychczasowych ziem niemieckich: Pomorza Zachodniego, Prus Wschodnich i Śląska.

Podjęto decyzje o transferze ludności pomiędzy państwami (m.in. przesiedleniu Niemców).

- Mocarstwa zgodziły się na utworzenie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej urzędującego w Warszawie, który zobowiązany został do przeprowadzenia wolnych, nieskrępowanych wyborów na zasadzie powszechnego głosowania (do wyborów ostatecznie nie doszło).

Ustalenie tzw. ładu jałtańskiego.

*POCZDAM:

(17 lipca 1945 – 2 sierpnia 1945 w Poczdamie) – spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej (tzw. wielkiej trójki): prezydenta USA Harry'ego Trumana (który zastąpił zmarłego w kwietniu tego roku Franklina Delano Roosevelta), premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla, którego w trakcie konferencji zastąpił od 28 lipca nowy premier tego państwa Clement Attlee, i sekretarza generalnego Związku Radzieckiego Józefa Stalina.

19. Przedstaw powstanie, cele i strukturę ONZ

25 kwietnia 1945 – konferencja w San Fransisco

24 października 1945 – wejście w życie karty narodów zjednoczonych

Zadania ONZ:

-Utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa za pomocą zbiorowych i pokojowych wysiłków

- Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami według zasady samostanowienia i równouprawnienia

- Rozwiązywanie konkretnych problemów międzynarodowych

• Stanowienie ośrodka decyzyjnego narodów w ramach wspólnych celów

20.Przedstaw genezę I fazy zimnej wojny.

- olbrzymie różnice w dwóch systemach ideologicznych i sposobach myślenia

- likwidacja demokracji w Europie Środkowej i odpowiedź Zachodu – utworzenie NATO i doktryna Trumana

-wojna psychologiczna – utworzenie Radia Wolna Europa

- wojny domowe na świecie między zwolennikami liberalnej demokracji i komunistami (Grecja, Korea, Chiny)

21. Przedstaw doktrynę Trumana

12 marca 1947 roku – podpisanie przez prezydenta Harrego Trumana doktryny wspierającej państwa stawiające opór ZSRR. Później zwana doktryną powstrzymywania ZSRR.

22.Przedstaw genezę i przebieg planu Marshalla

5 czerwca 1947r. - przemówienie Marshalla na uniwersytecie Harvarda

czerwiec – lipiec – konferencja Aliantów europejskich, w lipcu ZSRR wycofują się z rozmów

12 lipca 1947 – komitet europejskiej współpracy gospodarczej – tworzenie planu odbudowy Europy

19 grudnia 1947r. - Truman przedstawia w kongresie europejski plan odbudowy gospodarczej

4 kwietnia 1948 – 30 czerwca 1952 – realizacja planu Marshalla, państwom przekazano blisko 14 mld dolarów

23.Przedstaw genezę i celę NATO

4 kwietnia 1949r. - utworzenie Paktu północnoatlatnyckiego

1952r. - Dołączają Grecja i Turcja

Głównym celem Sojuszu jest zagwarantowanie – środkami politycznymi i militarnymi – wolności i bezpieczetwa wszystkim patwom czｳonkowskim. Do osiｹgni鹹ia tego celu NATO wykonuje podstawowe zadania w zakresie bezpieczetwa:

• zapewnia fundament trwałego bezpieczeństwa w Europie, opartego na rozwoju instytucji demokratycznych i pokojowym rozwiązywaniu konfliktów;

• zapewnia środki odstraszania i obrony przed jakąkolwiek formą ataku na terytorium każdego państwa członkowskiego;

• rozwija bezpieczeństwo międzynarodowe poprzez stałą i aktywną współpracę ze wszystkimi państwami partnerskimi należącymi do programu Partnerstwo dla Pokoju (PdP) oraz Euroatlantyckiej Rady Partnerstwa;

• wysyła swoje misje wojskowe do państw, na terytorium których toczy się konflikt zbrojny, celem zażegnania tego konfliktu.

Przedstaw politykę ZSRR w stosunku do państw Europy Środkowej i Południowej 1945 -1950