1. Podatek – pojęcie I cechy:

Forma przejęcia na rzecz państwa lub związku publ.-prawnego od podmiotów im podporządkowanych części przychodu, dochodu lub majątku tych podmiotów (z punktu widzenia ekonom.)

Świadczenie pieniężne, które musi ponieść podatnik na rzecz podmiotu publ.-prawnego(z punktu widzenia prawnego)

Cechy podatku - świadczenie:

• nieodpłatne (podatek nie jest związany z żadnym wzajemnym świadczeniem ze strony państwa i jego budżetu)

• bezzwrotne (definitywne przekazanie środków pieniężnych przez podmiot zobowiązany na rzecz budżetu państwa)

• przymusowe (przymus opiera się na aktach prawnych pochodzących od władzy państwowej; podatek należy zapłacić w określonej wysokości i w określonym terminie))

• powszechne (dotyczą każdego podmiotu, który posiada określone normą cechy i zobowiązany jest do zapłaty świadczenia – podatku)

• pieniężne (wymiar i pobór podatku w jedn. pieniężnych danego kraju)

• niewzajemne (nieekwiwalentne)

2. Zasada zakazu retroaktywności prawa podatkowego:

W myśl tej zasady prawo podat. powinno regulować sytuacje przyszłe a nie przeszłe. Fundamentem tego jest łac. „lex retro non agit”. Ta zasada wypływa z istoty samego prawa i chociaż nie została wyrażona w Konst. to powinna stanowić jedną z podst. zasad porządku prawnego i być powszechnie przestrzegana. Ustawodawstwo podat. wprowadzone z mocą wsteczną przekreśla funkcje prawa jako regulatora zachowań podatnika, dlatego że dotyczy zachowań już dokonanych, a adresat (podatnik) został obiektywnie pozbawiony możliwości dostosowania swego postępowania do wynikającego z jego treści obowiązku podat. Zdaniem Tryb. Konst. Sens tej zasady oznacza:

• prawo podat. nie może stawać się swoistą pułapką dla podatnika

• podatnik musi mieć gwarancję, że układając bieg swoich spraw nie naraża się na skutki prawne, których nie mógł przewidzieć w chwili podejmowania decyzji

• działania podjęte przez podatnika pod rządami obowiązującego prawa podat. i wszelkie związane z nim następstwa będą takie i później uznane przez nowy porządek prawny

• następstwa zdarzeń prawnych należy oceniać wg przepisów, które istniały w momencie tych zdarzeń, ale gdy przepisy podat. uległy zmianie, a następstwa trwają nadal, to od czasu zmiany następstw należy je oceniać wg norm nowej ustawy podat.

• naruszenie zakazu działania prawa wstecz przez przepisy ustawy powoduje co do zasady uznanie takich przepisów za niekonstytucyjne

Są 2 wyjątki od tej zasady:

1. kiedy regulacja ustawowa ma na celu zniesienie skutków działań dokonanych w celu niegodziwym albo mających na celu obejście ustawy

2. kiedy regulacja ustawowa zmierza do przywrócenia sprawiedliwości przez uchylenie mocy obowiązującej takich norm, które przyznawały uzasadnione przywileje

3. Podmioty zobowiązania podat.:

Podatnik – podstawową powinnością podatnika jest ziszczenie ciążącego na nim świadczenia podat. Obowiązek ten zajmuje centralne miejsce w stosunku prawno-podat. Na dłużnika bowiem prawo nakłada cały szereg instrumentalnych obowiązków. Z punktu widzenia treści stosunku prawno-podat. nie jest istotne to czy podmiot ten rzeczywiście ponosi ciężar podat. czy też przerzuca go zgodnie z wolą ustawodawcy lub wbrew tej woli na inny podmiot. Podst. znaczenie dla bycia podatnikiem ma wystąpienie u danego podmiotu sytuacji faktycznej lub prawnej zawierającej ustawowe znamiona podat. stanu faktycznego. Podatnika można zatem określić jako podmiot zobowiązany do zapłaty podatku. O tym czy określony podmiot ma status podatnika nie stanowią postanowienia ordynacji podat. lecz postanowienia określonych ustaw podat. i wiążący się z nimi obowiązek podat. Ten obowiązek należy rozumieć jako nieskonkretyzowaną powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawie. W orzecznictwie NSA wskazywano, iż bycie podatnikiem jest stanem obiektywnym wynikającym z przepisów ustawy. Podatnikami w świetle postanowień ordynacji i ustaw podat. są zatem nawet osoby, które nie płacą podatku bo np. nie przekroczyły kwot powodujących obowiązek jego zapłacenia lub korzystają z tzw. „wakacji” podat. W ustawach podat. nie zawsze precyzyjnie określa się kategorię podatnika określonego podatku. Prawodawca przyjął w sposób nieuzasadniony, iż w praktyce nie dojdzie do zbiegu obowiązku podat. i nie pojawi się dylemat wyboru podatnika. Organ podat. nie może dokonywać wyboru podatnika wg swego uznania. Ponadto w świetle prawa podat. brak jest podstawy do tego by podmiot występujący w charakterze podatnika mógł w drodze umowy z osobą trzecią zwolnić się z ciążących na nim z mocy ustawy obowiązków podatnika i przenieść te obowiązki na osobę trzecią. Konsekwentnie za podatnika nie może być uznana osoba zobowiązana wprawdzie do zapłacenia podatku, ale nie podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.

Płatnik – osoba fizyczna, prawna lub jedn. organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, obowiązana do wykonywania 3 czynności:

• obliczenia podatku za podatnika

• pobrania podatku z dochodów podatnika

• wpłacenia podatku we właściwym terminie organowi podat.

Płatnik jest zatem tym podmiotem, który wyręcza w procesie wymiaru i poboru świadczenia podatkowego organy podat. oraz samego podatnika. Czynności płatnika nie są jednak czynnościami organu podat. Płatnik nie ma w zakresie swoich czynności prawa wydawania decyzji podat. Czynności wszczynane przez płatnika mają jedynie charakter czynności materialno-technicznych nie wszczynających postęp. podat. Skoro płatnik jest podmiotem pośredniczącym miedzy organem podat. a podatnikiem to nie można przyjmować, że wstępuje on w miejsce podatnika w stosunku prawno-podat. Gdyby było inaczej to pozbawiałoby to wpływu podatnika na wysokość wymierzanego mu podatku, stąd też art.75 par.1 Ordynacji Podat. daje podatnikowi prawo kwestionowania przed organem podat. zasadności oraz wysokości kwoty pobranej przed płatnika tytułem podatku. Płatnik nie ponosi zasadniczo ciężaru podat. za zobowiązania podat. Uszczuplenie dochodu lub majątku płatnika może mieć jednak miejsce wtedy, gdy w sposób niewłaściwy wykonuje on ciążące na nim obowiązki. Ustanowienie płatnika następuje w drodze ustawy lub rozporządzeń wydanych na jej podstawie. Art.28 Ordynacji Podat. postanowił, iż wszystkim płatnikom będzie przysługiwało zryczałtowane wynagrodzeni z tytułu terminowego wpłacania podatków na rzecz budżetu państwa (wynosi ono 0,3% kwoty podatków pobranych przez płatników na rzecz budżetu państwa, potrącane jest z kwoty podatków pobranych przez płatnika). Wątpliwości może budzić różne traktowanie płatników w zależności od tego czy pobierają podatki państwowe czy samorządowe. Wynagrodzenie płatników z tytułu poboru podatków stanowiących dochód samorządu jest fakultatywne, a ewentualne wynagrodzenie ustala w tym zakresie organ stanowiący danej jedn. samorządu teryt. W ustawach określających płatników stosuje się 2 techniki legislacyjne:

• określone osoby nazywa się wprost płatnikami

• mówi się o podmiotach, które mają obliczyć i pobrać podatek bez nazwania ich płatnikami

Inkasent – obowiązany jest do pobrania podatku od podatnika i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podat. Inkasentem jest osoba fizyczna, prawna lub jedn. organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, obowiązana do wykonania tych dwóch w/w czynności. Inkasent nie ponosi ciężaru podat. za podatnika i nie wstępuje w jego miejsce. Jego zasadniczym zadaniem jest jedynie usprawnienie od odprowadzania należności podat. ciążącej na podatniku. Uszczuplenie majątku inkasenta może mieć miejsce tylko wtedy, gdy nie wywiąże się on ze swych powinności z zakresu admin. zleconej. Odpowiada on za pobrane a niewpłacone w terminie podatki. Sens tej odpowiedzialności może być nieci inny niż płatnika. Wynika to z tego, że pobór podatku przez inkasenta powoduje wygaśnięcie zobowiązania podat. w stosunku prawno-podat. Skoro bowiem wybór inkasenta został podatnikowi narzucony to ten ostatni nie może ponosić żadnej odpowiedzialności z tego tytułu, że inkasent wpłaconej kwoty podatku nie odprowadził na rachunek organu podat. Status inkasenta nabywa się z mocy prawa. W przypadku inkasentów podatków państwowych za wykonywane czynności przysługuje im wynagrodzenie w wysokości 0,1% pobranych sum. Częściej występują ustanowieni przez Rady Gmin inkasenci podatków i opłat lokalnych.