3. Тұз қышқылының нормальдылығын анықтау

Таза бюретканы тұз қышқылының ерітіндісімен 1-2 рет шайқап, нөлдік деңгейге дейін толтыру кажет.

Титрлеуге арналған колбаға даярланған натрий тетраборатының 10 мл аликвотын пипетка арқылы алып, үстінен 50 мл дистилденген су және бір тамшы индикатор метилоранж қосып ерітіндінің түсі сары түстен ашық реңді қызғылт сары түске ауғанша бюреткадағы тұз қышқылымен титрлейді (куәгер ерітіндінің түсімен салыстыру қажет).

Куәгер ерітіндіні даярлау: 50 мл дистилденген суға 1 тамшы метилоранж және бюреткадан 1 тамшы тұз қышқылының ерітіндісін қос.

Тұз қышқылының нормальдылығын келесі формула рақылы есептейміз:

С_(HCl) = (V_бура ×C_бура)/ V_HCl

V_бура – бура ерітіндісінің аликвоттық бөлігінің мөлшері, мл;

V_HCl - титрлеуге жұмсалынған тұз қышқылының мөлшері, мл.

Ерітіндідегі судың карбонаттық кермектілігін табу

100 мл көлемді өлшеуіш колбадағы сараптауға берілген ерітіндінің үлгісін дистилденген сумен сұйылтып (көлем таңбасына дейін H₂O дист. құю) араластыру қажет. Сараптауға алынған ерітіндінің аликвоттық бөлігіне 15-20 мл дистилденген су және 1 тамшы метилоранж тамызып, даярланған HCl-ның ерітіндісімен титрлеу керек (ерітіндінің сары түсті реңі ашық-сарғыш түске ауысқанша. Куәгер ерітіндінің реңімен салғастыр). Судың карбонаттық кермектілігі келесі теңдеу арқылы есептелінеді:

m (CaO) = V _(HCI) ^. C_(HCI) ^. M_экв(CaO) ^. V ө.к.

1000 ^. V_aл.

V_HCL – титрлеуге жұмсалған HCL ерітіндісінің көлемі, мл;

V_ө.к. – сараптамаға берілген үлгі орналастырылған өлшеуіш колбаның көлемі, мл;

V_ал – сараптамаға алынған үлгінің аликвотының мөлшері, мл.

3-ші зертханалық жұмыс

Натрий гидроксиді (NaOh) мен натрий карбонатының (Na2co3) қоспасын сараптау

Натрий гидроксиді ауадағы көмірқышқыл газын сіңіріп алу салдарынан карбонатқа айналуға бейім зат:

NaOH + CO₂ ® Na₂CO₃ + H₂O

Сондықтан натрий гидроксидінің өзінің де (қатты) және оның ерітіндісінің де құрамында әрқашан карбонат болады.

Натрий гидроксиді мен натрий карбонатының қоспасын талдау әдістерінің бірі, Na₂CO₃ титрлеу қисығы арқылы екі эквиваленттік нүктені табуға негізделген. Тұз қышқылының ерітіндісімен титрлеу процессін келесі схема арқылы көрсетуге болады:

NaOH + Na₂CO₃ + 2HCl ® 2NaCl + NaHCO₃ + H₂O (рН _I =8,34)

NaHCO₃ +HCl ® NaCl + H₂O + СО₂ (рН _II =3,85)

Ерітіндінің рН=8,34 мәнінде тұз қышқылы ерітіндісімен Na₂CO₃ титрленеді (индикатор ретінде фенолфталеин) және рН 3,85 мәнінде NaOH титрленеді (индикатор ретінде метилоранж).

Сонымен титрлеу барысында индикатор ретінде фенолфталеин қатысында NaOH-нің қоспадағы бар мөлшері және Na₂CO₃-ның қоспадағы жарты мөлшері NaHCO₃-на дейін титрленеді. Метилоранж индикаторы қатысында тұз қышқылымен NaHCO₃ титрленеді, ол Na₂CO₃-ның жарты мөлшеріне тең.

Жұмысты орындау барысы

Сараптамаға берілген үлгінінің ерітіндісіне дистилденген суды өлшеуіш колбаның таңбасына дейін құю арқылы сұйылтып мұқият шайқау керек. Алынған ерітііндінің аликвотына көлемі 15-20 мл дистилденген су және 2 тамшы фенолфталеин тамызып тұз қышқылының стандартты ерітіндісімен ерітіндінің реңі түссізденгенше (1 тамшының әсерінен) титрленеді. Титрлеуге жұмсалған тұз қышқылының көлемінің мөлшерін жазып алу қажет V₁ (HCL). Осыдан соң титрленген сараптамаға алынған үлгінің ерітіндісіне 1 тамшы метилоранж индикаторын тамызып титрлеуді ерітіндінің түсі сарыдан қызғылтқа дейін ауысқанша жалғастыра беру қажет (куәгер ерітіндіні қолданған жөн). Титрлеуге жұмсалған тұз қышқылының көлемінің мөлшерін жазып алу қажет V₂ (HCL).

Сараптамаға берілген үлгідегі NaOH (грамм) мен Na₂CO₃ мөлшері (грамм) келесі теңдеулер арқылы есептелінеді:

m (Na₂CO₃) = C _(HCI) ^. 2^. (V₂- V₁) ^. M _экв(Na₂CO₃) ^. V ө.к.

1000 ^. V_aл.

m (NaOH) = C _(HCI) ^. (2V₁- V₂) ^. M_экв(NaOH) ^. V ө.к.

1000 ^. V_aл.

V₁ – ерітіндіні фенолфтолеин қатысында титрлеуге жұмсалған HCL көлемі, мл;

V₂ - ерітіндіні титрлеуге жұмсалған HCL жалпы көлемінің мөлшері, мл;

V_ө.к. –өлшеуіш колбаның көлемі, мл;

V_ал – сараптамаға алынған үлгінің аликвотының көлемі, мл.

4-ші зертханалық жұмыс