2 Тақырып. Дін ұғымы. Діннің мәндік сипаттамасы.

Дiннің анықтамасы, негiзгi тұжырымдамасы: теологиялық, әлеуметтік, психологиялық, биологизаторлық, т.б. Гносеологиялық, психологиялық, әлеуметтiк негiздеулері және дiннiң алғышарты. Дiннiң құрылымы: дiни сана, дiни наным, дiни қызмет, дiни қарым-қатынастар, дiни ұйымдар. Дiндердiң жiктеуi. Қоғамдағы дiннiң рөлi және міндеті.

Дiн әлеуметтiк құбылыс ретінде. Дiннiң мәнi. Дiннiң мәнi және идеалистiк пен материалистiк тұжырымдамалары. Құдайдың тiрлiгiнiң теологиялық дәлелдемелерiнің сыны. Дiннiң марксистiк анықтамасы. Дiн - қоғамдық сананың ерекше түрі. Табиғаттан тыс нанымы - дiни сананың айырмашылық белгiсі. Табиғаттан тыс дiни нанымдардың негiзгi сипаттамалары. Дiннiң тамырлары. Алғашқы қауымдық және таптық қоғамда дiннiң әлеуметтiк тамырлары. Дiннiң гносеологиялық және психологиялық тамырлары. Дiннiң шығу тегі және табиғи дамуының негiзгi кезеңдерi. Дiннiң пайда болуының географиялық және хронологиялық оқшаулану мәселесі. Прамонотеизм теориясының сыны. Тапқа дейiнгi қоғамның дiни нанымы. Ұлттық-мемлекеттiк діндер. Әлемдiк дiндер. Дiни кешендер. Негiзгi элементтері. Дiни сананың құрылымы.

Дiни идеология және дiни психология - ортақ және ерекшелігі. Теология. Дiни сананың деңгейлерiн өзара ықпалы. Дiни табыну. Дiни әрекеттердiң түрлері. Дiни табынудын функциясы. Дiни ұйымдар. Дiни ұйымдардын түрлері. Шiркеу дiни және әлеуметтiк институт ретінде. Секта және олардың ерекшелiктері. Деноминация. Дiни ұйымдардың функциясы. Дiннiң әлеуметтiк функциялары және әлеуметтiк рөлi. Дiннiң әлеуметтiк функцияларының мазмұның талдауында нақты тарихи тәсiлді ұстаудың қажеттiлiгі және рөлi. Қиял-компенсаторлық функциясы. Діннің дүниетанымдық, коммуникативті, интегративті, дезинтегративті функциялары. Дiннiң әлеуметтiк рөлi. Табынушы топтар және тұлғаның өмiрiнде дiнiнiң функциясы. Оқиғаның квазидіндік құбылыстары - жеке адамға табыну, “зайырлы” дiн, кумирование және т.б.

3, 4 Тақырып. Діннің ежелгі түрлерінің пайда болуы.

Мифология және дiн. Дiннiң шығу тегі мәселесi. Дiннiң алғашқы қауымдық әсер етулерiнің ерекше белгiлерi. Дiннiң ерте түрлерi: фетишизм, тотемизм, анимизм, сиқыршылық, шамандық.

Тотемизм. Тотемде субъект және объект. Тотемизмнiң рулық, жыныс, дара түрлерi. Тотем және табу. Тотемнiң iске асыруы. Тотемнiң ырымдары. Фетишизм. Фетишизмнiң табиғи даму кезеңдерiнің ерекшелiгі. Пұтқа табынушылық. Алғашқы қауымдық сиқыршылық. Магиялық әрекеттердi тағайындау тәсiл, түрлері,. Аниматизм бұл әлемнiң бүтiндiк ұғыну әрекеті. Анимизм. Әруақтарға және жанға наным. Полидемонизм. Жан туралы көзқарастың эволюциясы. Э. Тейлор анимизм туралы. Бақсылық (шаманизм). Табыну кәсiби қызметкерлер институттының пайда болуы. Алғашқы қауымдық нанымдардың қазiргi дiни iлiмдермен дiни тәжiрибесiнде қалдырған ізі. Қазiргi санада алғашқы қауымдық дiни ұсыныстардың қайталануы.

5, 6 Тақырып. Ұлттық діндер.

Ұлттық дiндердiң ерекшелiгi. Тарихы, дiн iлiмi, зороастризм, индуизм, даосизм, иудаизмның табынуы. Тәңiрiге табыну.

Дiни синкретизм қытай және жапон этнос дiндердiң ерекшелiгi. Патриархалдылық және дәстүршiлiк. Дiн бұл халықтың ұлттық мiнезiн шағылысуы және оның әлеуметтiк тәжiрибесi.

Даосизм және Лао-цзы. Даосизмның негiзгi ұғымдары. Дао және дэ, инь және ян, увэй: өзара байланысы. «Дао-дэ» кітабы және табиғат туралы ілім. Әлемдiк үйлесiм туралы ілім. Даосизмның этикасы.

Конфуцийшылдық. Конфуций әдебиетi. «Лунь-юй» және оның мазмұны. «Ұл дерлiкшiсi» («сяо») қағидаты. «Ли» қағидаты. Конфуций педагогикасы және «алтын орта» туралы ілім. Конфуцийшылдық діннің Қытай тарихы және Азияның басқа елдерінде әлеуметтiк рөлi. Қазiргi Қытай және конфуцийшылдық ілімі.

Қазiргi қытай дiнiнiң синкретизмi. «Сань-цзяо» («үш дiн»). Аруахтарға табыну және рулық храмдар («цытаны»). Сиқыршылық жалбарынулар («мантика»). «Фо» ілімі және жерлеу ырымдары. Қазiргi храмдардағы құрбандықтар символикасы.

Синтоизм. Синто дiннiң қалыптасуы («құдай жолы»). Мифологиялық кезең. Ежелгі жазулар («Кодзики», «Нихонги») 7-8 ғғ. Рулық тәңiрлiктер («Қами»). Әйел құдайы Аматэрасу. Фетишизм. Тэнно императордың культы. Орта ғасырлық сегунат. Х1Х ғ. синтоизмның дамуы. «Ёсай вакон» қағидаты («жапон әруақ және еуропалық өнер-бiлiмдер»). Синтоизм мемлекеттiк дiн ретінде. Императордың құдайшылығы туралы догмат және оның жанұясы. «Кокутай» қағидаты («жапон халықтың және оның мемлекетiнің ғажап тегі», «барлық жапондық ұлтының және император киелiлiгi», «ұл дерлiкшiсi»). «Хакко» қағидаты («дүние жүзi бiр аспан астында»). Ұлтшылдықтың дәрiптеуi және милитаризм.

Қазiргi Жапония және синтоизмға қатынасы. Синтоизм және саяси идеология. Ұлттық (этникалық) дiндердiң политеизмi және монотеистiк ұсыныстардың қалыптастыру басы.

Парсизм және бiртұтас құдайға табыну. Маздаизм. Зороастр - монотеизм ілімінің негiздеушiсі. Авестизм. Отқа табыну. Митраизм, парсизм, маздаизм, зороастризм, авестизм - ұғымдар қатынасы.

«Авеста, оның құрылымы және мазмұны. Екi жақтылық. Ігілік және зұлымдылық рухтар туралы ілімі. Ақ және қараның қайшылығы, күресі, оның мәні.

Зороастризм культы. Жерлеу ырымы. Дакма.

Зороастризм этикасы. «Тазалық» қағидаты. Егiншiлiк бұл тазартудың ырымы.

Зороастризм эсхатологиясы. Зороастризм және қазiргi заман. От табынушыларға табыну. Үндіде парсизм.

Иудаизм және оның пайда болуы. Месопотамияның дiни нанымдарының әсері. Бiртұтас құдайға табыну Құдiретi. Құдай есімі. Маздаизм және иудаизм. Монотеизмнiң рәсiмдеуi.

Иудаизмның сакрал мәтiндерi. Таурат. Танах. Әлемнiң жаратуы және адам туралы ілімі. «Ной Ұлдарының» қағидасы. Иудаизм патриархтары. Моисейдiң қызметi және декалог. Монотеизм болмысының қағидаларын және салттық талаптарын қалыптастыру.

Ежелгi өсиеттiң ұстауы және құрамы. Апокалиптика және эсхатология.

Иудей діні және «кашерлік» қағидаты. Храм және оның тарихы. Иудейлердiң «шашырауы» және Талмудтың қалыптастыруы. Синагоганың рөлi. Раввинат. Ырым және мерекелер.

Негiзгi бағыттар. Қарайымдар. Каббалистар. Хасидтер. Ортодоксалды және қазiргi иудаизмда модернизм бағыттары. Иудаизм және Израиль мемлекетi.