Өтімнің құрамдас элементтері – тауарайналымының бөлімдері
Өтімге өнімді өндірушіден тұтынушыға дейін жеткізуге қажетті қызметтің барлық түрлері кіреді. Өтім, немесе өтім функциясы, тауарларды сатудан (реализация), сатып алудан, тасымалдаудан, қоймалаудан тұрады. Тар мағынада айтқанда өтім тек сатумен байланыстырылады.
Өтімді болжау негізінде өндірістік, қаржылық қызметті жоспарлау құрылады, инвестицияны қайда және қандай көлемде бағыттау керектігі туралы шешім қабылданады. Экономикалық көзқарас тұрғысынан өтімді тауарлардың айналыс процесі немесе тауарайналымы ретінде қарастыруға болады.
Тауарайналымы келесі бөлімдерден тұрады:
шығын (оның ішінде сату);
тауарлық қамтамасыз ету (тауарлардың түсуі);
тауарлар қоры (тауарайналысы).
Тауарайналымының барлық бөлімдері өзара байланысты, олардың арасында баланстық байланыс бар.
ҚОб және Қс (кезең-нің басы және соңын-дағы тауар қоры)
|
|
|
|
Т (тауарлық қамтамасыз ету)
|
|
|
С = Қб+ Т – Қс |
|
|
|
|
С (тауарлар шығыны – сату және өзге де шығындар)
|
|
|
Дәріхананың жалпы кірісі (сату көлемі). Сипаттамасы, ерекшелігі
Шығын (соның ішінде ДП мен ММБ сату) – бұл дәріхана ұйымдары мен кәсіпорындарының қызметінің негізгі экономикалық көрсеткіштерінің бірі. Жалпы табыстың, таза табыстың, шығынның көлемі соған байланысты болады.
ДП мен ММБ сату сандық және сапалық көрсеткіштерде өлшенеді:
сандық – белгілі бір кезеңде еркін бөлшек сауда бағасындағы жалпы сату көлемі, теңгемен;
сапалық – бір тұрғынға сату, бір қызметкердің сатқан көлемі, тауар топтары бойынша сату.
Сату көлемін болжау үшін ақпарат
Сату көлемін болжау (түсім, жалпы табыс) – бұл уақыттың белгілі бір кезеңінде ақшалық мәндегі болашақ сатуды көлемін бағалау.
Сатуды болжау кезінде келесі мақсаттар қойылады:
1. Төлемге қабілетті тұрғындардың сұраныс динамикасына дәне тауарлық ұсынысқа сәйкес сату көлемін экономикалық негіздеу.
2. Сату құрылымын сатуды ұйымдастыруға сәйкестендіру.
Дағдарыс (инфляция) – бұл баға деңгейінің жоғарылауы. Оның маңызы ақшаның сатып алушылық қабілетінің төмендеуімен түсіндіріледі. Дағдарыс белгілі баға индекстерінің көмегімен өлшенеді.
Дағдарыстық процестер кез келген экономикада болады. Дағдарыстың себептерінің ішінде экономистер екеуін бөледі:
Сұраныс дағдарысы (сатылаитын тауарлар көлемі аз, сатып алуға ақша бар). Нарықта шектен тыс сұраныс байқалады, ал өндірістің өнім көлемін көбейту арқылы жауап беруге шамасы келмейді, өйткені барлық ресурстар қолданылып қойылған.
Өнім бірлігіне шығынның көбеюімен болған дағдарыс. Өнім бірлігіне шығынның жоғарылауы табыстың қысқаруына және өнім көлесінің төмендеуіне әкеледі, бұл қалыптасқан баға деңгейінде болуы мүмкін. Нәтижесінде ұсыныс қысқарады, ол өз кезегінде баға деңгейін жоғарылатады.
ӘДЕБИЕТ
Негізгі:
1. Багирова В.Л. Управление и экономика фармации. – Москва: Медицина, 2004. – 716 с.
2. Лоскутова Е.Е. Управление и экономика фармации. Фармацевтическая деятельность. Организация и регулирование. – Москва: ACADEMIA. – Том I. – 2003. – 447 с.
Қосымша:
1. Криков В.П., Прокопишин В.И. Организация и экономика фармации. – Москва: Медицина, 1999. – 624 с.
БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ (КЕРІ БАЙЛАНЫС)
1. Өтімнің құрамдас элементтері.
2. Тауарайналымының бөлімдері.
3. Дәріхананың жалпы табысы.
4. ДП мен ММБ сатудың сапалық көрсеткіштері.
5. ДП мен ММБ сатудың сандық көрсеткіштері.
6. Тауарайналымының бөлімдерінің баланстық байланысы.
7. ДП мен ММБ сатуды зерттеуде қандай ерекшеліктер бар.
8. Сатуды болжауда қойылатын мақсаттар.
9. Жоспарлау үшін қолданылатын ақпарат типтері.
10. Фирмаішілік ақпарат.
11. Жоспарлау үшін қолданылатын сыртқы ақпарат.
ДӘРІС 6
ТАҚЫРЫП: ЖОСПАРЛАУ БАСҚАРУ ФУНКЦИЯСЫ РЕТІНДЕ
МАҚСАТЫ
Студенттерді дәріхана өтімінің негізгі элементтерімен таныстыру (тауарайналымының бөлімдерімен).
ЖОСПАРЫ
1. Сату көлемін жоспарлауға әдістемелік ыңғайлар.
2. Тұрғындарға сату көлемін жоспарлау.
3. ЕАҰ сату көлемін есептеу (көтерме тауарайналымы).
3. Сату көлемін бөліктерге бөлу әдістемесі.