2) Akty nienormatywne.

Zaliczenie określonego aktu do jednej lub drugiej grupy zależy od tego, czy zawiera on powszechnie obowiązujące normy (normy prawne), czy też dotyczy konkretnej sprawy i ją rozstrzyga.

Akty norma­tywne – tym mianem określane są teksty prawne, zawierające wypowiedzi normatywne, będące rezultatem działalności prawotwórczej. Podstawowymi jednostkami, z których są zbudowane akty normatywne, są przepi­sy prawne, w których z kolei zakodowane są normy prawne.

Akt nienormatywny to decyzja a organu państwowego w konkretnej sprawie, dotycząca określonych osób lub instytucji. Nie ma w niej norm prawnych obowiązujących wszystkich, jest natomiast rozstrzygnięcie sporu, załatwienie wniosku, likwidacja urzędu itp. Akty nienormatywne wydawane są w imieniu państwa przez różne organy państwowe i mają różnoraki charakter. Typowym aktem prawnym nienormatywnym jest akt administracyjny, czyli władcze wyrażenie woli organu administracyjnego skierowane do indywidua­lnego adresata w konkretnej sprawie. Innym przykładem aktu nienormatywnego jest orzeczenie sądu.

F) Publikowanie (ogłaszanie) aktów normatywnych

Ogłoszenie aktu prawnego, zawierającego przepisy powszechnie obowiązujące, stanowi warunek jego wejścia w życie.

Akty normatywne zawierające prawo powszechnie obowiązujące ogłaszane są w Dzienniku Ustaw RP (Dz. U.). Chodzi tu o ustawy, rozporządzenia i umowy międzynarodowe.

Akty wewnętrzne administracji - uchwały i zarządzenia, ogłaszane są w Dzienniku Urzędowym Monitor Polski (M.P.). Oprócz Dziennika Ul i Monitora Polskiego ukazują się dzienniki urzędowe niektórych ministerstw przeznaczone do publikowania instrukcji i podobnych aktów – tzw. dzienniki resortowe. Występują również wojewódzkie dzienniki urzędowe – Dziennik Urzędowy Woj. Lubelskiego – akty prawa miejscowego. Organy prasowe takie jak Dziennik Ustaw nazywamy organami promulgacyjnymi.

G) Pojęcie przepisu prawnego.

W literaturze prawniczej przeważa pogląd określający przepis prawny jako podstawową jednostkę redakcyjną aktu normatywnego, będącą zdaniem w sensie grama­tycznym i wyodrębnioną graficznie w tekście prawnym jako artykuł, paragraf bądź ustęp. Jedynie przepisy prawne dostarczają elementy, odnoszące się do określenia adresata, wzoru zachowania oraz okoliczności, w których adresat powinien bądź może zachować się w określony sposób.

Poza przepisami prawnymi można także wyróżnić inne części aktów normatywnych, które same nie mogą służyć jako podstawa do odkodowania poszczególnych elementów wypowiedzi normatywnych. Są to wstępy do aktów normatywnych (preambuły), tytuły aktów oraz tzw. definicje legalne.

Nie należy utożsamiać norm prawnych z przepisami prawnymi. Tym co oglądamy czytając - na przykład kodeks karny, jakieś rozporządzenie - są przepisy, a nie normy prawne. Normy prawne są w pewien, najczęściej dość złożony i zawiły sposób zakodowane w przepisach prawnych. Z kolei wykładnia zespołu przepisów polega na odkodowaniu zawartych w tych przepisach norm.

Potocznie, zwłaszcza w języku praktyki prawniczej, terminów "norma prawna" i "przepis prawny" używa się zamiennie.

AD. 6) KOLIZJE PRZEPISÓW PRAWNYCH

O kolizji przepisów prawnych mówi się wówczas, gdy stosunek prawny uregulowany jest więcej niż jednym przepisem (zespołem przepisów), które wzajemnie się wykluczają.

Kolizja przepisów prawnych może zachodzić na dwóch płaszczyznach;

a) w czasie,

b) w przestrzeni.

a) Kolizja przepisów prawnych w czasie

Do kolizji przepisów prawnych w czasie dochodzi wtedy, gdy sprawa (stosunek prawny) uregulowana jest odmiennie przez dwa lub więcej przepisów wydanych w różnym czasie. Jeśli np. w czasie trwania małżeństwa wchodzi w życie nowy kodeks rodzinny regulujący odmiennie niż poprzedni wzajemne prawa i obowiązki małżonków, to jest to typowy przykład kolizji przepisów dawnych i nowych, więc kolizji w czasie. Nasuwa się pytanie, czy prawa i obowiązki małżonków wyznacza teraz nowy kodeks rodzinny, czy też ten, który wiązywał w czasie zawarcia małżeństwa.

Instrumentem służącym do rozstrzygania kolizji w czasie są przede wszystkim przepisy przejściowe lub wprowadzające. Przepisy przejściowe (zamiesz­ane z reguły na końcu aktu normatywnego) ustalają, jak należy rozstrzygać kolizje powstające wskutek wejścia w życie danego aktu. Polega to najczęściej na wskazaniu przez przepisy przejściowe tych aktów normatywnych i pojedynczych przepisów, które w chwili wejścia w życie nowego aktu tracą moc.

Nie zawsze jednak akt normatywny zawiera przepisy przejściowe.

Kolizja między starymi i nowymi przepisami rozstrzygana jest wtedy w oparciu o zasadę: lex posterior derogat priori (ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą). Gdy ustawa późniejsza ma charakter ogólny, a wcześniejsza miała charakter specjalny, ustawa późniejsza nie uchyla wcześniejszej.

Rozstrzyganie kolizji w czasie opiera się też na zasadzie: lex retro non agit - ustawa nie działa wstecz). Wyraża to np. art. 3 kodeksu cywilnego: "Ustawa nie mocy wstecznej, chyba, że to wynika z jej brzmienia lub celu". Zasada lex retro non agit oznacza, że akt normatywny odnosi się jedynie do tych stosunków, które powstały już po jego wejściu w życie, Nie dotyczy stosunków, które powstały pod rządami starej ustawy. Gdy na przykład nieruchomość rolna stała sprzedana w drodze ustnej umowy, zgodnie z obowiązującymi podówczas przepisami, to umowa taka jest ważna nadal, mimo iż aktualne przepisy wymagają

sprzedaży nieruchomości formy aktu notarialnego. Omawianej zasady nie stosuje się w przypadku, gdy ustawa wyraźnie stanowi, że jej przepisy działają wstecz. Powinny to być jednak zjawiska wyjątkowe.

Sprawą o szczególnym znaczeniu jest określenie momentu wejścia w życie nowych przepisów prawa karnego. Ustawodawca musi baczyć, by nie doprowadzić naruszenia fundamentalnej i od wielu setek lat uznawanej w całym świecie zasady nullum crimen sine lege. Oznacza ona, że przestępstwem jest tylko taki czyn, który był zabroniony pod groźbą kary jeszcze przed popełnieniem.