Prawo europejskie

Na tle zagadnień związanych z istnieniem i funkcjonowaniem Wspólnot Europejskich mówi się o prawie europejskim bądź to w

1. szerokim znaczeniu (sensu largo), bądź też w

2. ścisłym znaczeniu (sensu stricto).

Prawem europejskim sensu largo nazywa się zazwyczaj system prawny wszystkich europejskich (zachodnioeuropejskich) organizacji międzynarodowych. Przyjmuje się też, że prawem europejskim sensu largo są prawotwórcze uchwały takich organizacji międzynarodowych, jak Rada Europy, Unia Zachodnioeuropejs­ka, NATO, Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

Prawo europejskie sensu stricto to prawo Unii Europejskiej.

Niezależnie od wspomnianych różnic w sposobie ujęcia i wiążących się z tym trudności prawo europejskie dzieli się na

1. prawo pierwotne i

2. prawo wtórne.

Prawo pierwotne to umowne prawo międzynarodowe dotyczące Wspólnot Europejskich, w tym przede wszystkim traktaty założycielskie Wspólnot Europej­skich. Składają się więc na nie umowy międzynarodowe między członkami Wspólnot. Spotyka się określenie, że prawo pierwotne stanowi szczególny rodzaj konstytucji Wspólnot. Istnieje zarówno

1. pisane, jak i

2. niepisane prawo pierwotne.

Prawem pisanym są przede wszystkim traktaty założycielskie wraz z protokołami i aneksami. Prawo niepisane tworzą tak zwane ogólne zasady prawne oraz prawo zwyczajowe.

Prawo wtórne to prawo tworzone przez organy Wspólnoty. Między prawem pierwotnym i pochodnym zachodzi stosunek nadrzędności i podporządkowania. Każdy akt wydany przez organ Wspólnoty musi mieć podstawę w postaci upoważnienia zawartego w prawie pierwotnym.

1. Rozporządzenia – zawierają normy prawne o charakterze generalnym i abstrakcyjnym. Mają bezpośrednią moc obowiązująca w państwach członkowskich i nie wymagają implementacji ani publikacji. Obowiązują nie tylko państwa członkowskie ale także ich obywateli i pozostałe jednostki organizacyjne (osoby prawne też).

2. Dyrektywy – skierowane są wyłącznie do państw członkowskich, muszą być implementowane

3. Decyzje – dotyczą indywidualnych przypadków, mogą być skierowane zarówno do osoby fizycznej, prawnej jak i do państwa członkowskiego

4. Zalecenia i opinie – nie mają mocy wiążącej

5. Inne akty prawne – rezolucje, uchwały, memoranda, komunikaty.

Akty prawa europejskiego (wspólnotowego) zawierające normy powszechnie obowiązujące, są bezpośrednio skuteczne wobec obywateli i instytucji państw członkowskich. Oznacza to, że w razie kolizji przepisów prawa europejskiego i prawa wewnętrznego, pierwszeństwo ma prawo europejskie

Głównymi organami Wspólnot Europejskich są:

l) Parlament Europejski,

2) Rada Unii Europejskiej,

3) Komisja Europejska,

4) Trybunał Sprawiedliwości,

5) Trybunał Obrachunkowy.

Organami pomocniczymi są:

1) Komitet Regionów,

2) Komitet Ekonomiczno­-Społeczny.

AD.2) PRAWO I INNE PORZĄDKI NORMATYWNE.

Zwracając uwagę na fakt istnienia poza prawem stanowionym innych norm społecznych, określonych jako pozaprawne systemy normatywne, należy mieć na uwadze takie zbiory norm, jak:

• normy moralne,

• religijne,

• zwyczajowe,

• obyczajowe czy

• normy różnych organizacji społecznych.

Wymienione wyżej zbiory norm nie istnieją jako rezul­tat działania państwa i jego organów, nie są przez państwo tworzone, państwo nie zabezpie­cza ich stosowania jakąkolwiek formą reagowania na wypadek ich naruszenia, nie stosuje posiadanych przez siebie sankcji wobec naruszyciela takiej normy. Mimo to odgrywają one bardzo ważną rolę w życiu społecznym.

Podkreślić jednaj należy zasadę prymatu prawa stanowionego w demokratycznym państwie prawnym, która wyraża się całkowitą autonomiczność systemu prawnego, jego niezależnością od innych sy­stemów normatywnych niebędących prawem stanowionym przez państwo. Przyjęcie tej za­sady nie oznacza obojętności systemu prawnego państwa na pewne wartości czy oceny mające pozaprawny charakter. Odwrotnie, prawo stanowione, w ramach własnej aksjologii, musi wyrażać określone wartości moralne, wartości będące wytworem kultury społeczeństwa, przede wszystkim godność i wolność człowieka. Katalog tych war­tości ustala oficjalny prawodawca i zakodowuje je w treści stanowionego prawa. Prawo­dawca ten posiada własną skalę wartości, własne preferencje i one stanowią aksjologię porządku prawnego w państwie prawa. W tym właśnie wyraża się autonomiczność systemu prawnego. Nie oznacza to wcale faktu, iż ten oficjalny, państwowy system normatywny musi pozostawać w relacji konkurencyjności czy rywalizacji z pozostałymi porządkami normatywnymi.