Тэма 2. Паходжанне беларусаў

1. Насельніцтва Беларусі ў сярэдзіне І тысячагоддзя н. э.

2. Балты і славяне.

3. Крывічы, дрыгавічы, радзімічы, іх адносіны з суседзямі.

4. Асноўныя канцэпцыі аб паходжанні беларусаў.

Літаратура:

1 Гісторыя Беларусі: Вучэбны дапаможнік: у 2 ч. / Пад рэд. Я. Новіка, Г.С. Марцуля. – Мінск: Універсітэцкае, 1998.

2 Грынблат М.Я. Беларусы. – Мінск: Навука і тэхніка, 1968.

3 Нарысы гісторыі Беларусі. Ч.1. – Мінск: Беларусь, 1994.

4 Пилипенко М.Ф. Возникновение Белоруссии: Новая концепция. – Минск: Беларусь, 1991.

5 Седов В.В. Восточные славяне в VI – XIII вв. – М.: Наука, 1982.

6 Штыхаў Г.В. Крывічы. – Мінск: Навука і тэхніка, 1992.

7 Этнаграфія беларусаў: гістарыяграфія, этнагенез, этнічная гісторыя. – Мінск: Навука і тэхніка, 1985.

8 Этнаграфія Беларусі. Энцыклапедыя. – Мінск: БелЭН, 1989.

Праблема паходжання беларускага народа складаная і недастаткова вывучаная. Работа над гэтай тэмай, як і над усімі астатнімі, прадугледжвае глыбокае знаёмства з навуковай літаратурай, супастаўленне розных пунктаў гледжання.

У пачатку работы неабходна раскрыць змест паняццяў “этнічная тэрыторыя”, “этнас”, іх адзнакі, указаць асноўныя гістарычныя формы этнаса. Калі пачынаецца індаеўрапейскі перыяд этнічнай гісторыі Беларусі?

Кажучы аб крывічах, радзімічах і дрыгавічах, пакажыце элементы ў іх культуры, якія былі характэрны балтам і славянам. Як паўплывалі на развіццё крывічоў, радзімічаў і дрыгавічоў кантакты з іншымі ўсходнеславянскімі плямёнамі, яцьвягамі, літоўцамі, варагамі, Візантыйскай імперыяй, Хазарскім каганатам? Ці былі гэтыя кантакты варожымі, сяброўскімі, узаемавыгаднымі?

У 4 пытанні раскажыце аб розных пунктах гледжання на паходжанне беларусаў (польская, вялікаруская, балцкая, крывіцкая, крывіцка-дрыгавіцка-радзіміцкая, фінская, старажытнаруская канцэпцыі).

Тэма 3. Старажытныя дзяржаўныя ўтварэнні на тэрыторыі Беларусі ў іх – першай палове хііі ст.

1. Полацкае княства ў ІХ – ХІ ст.

2. Тураўскае княства ў ІХ – ХІ ст.

3. Феадальная дробнасць на беларускіх землях.

4. Барацьба са знешняй агрэсіяй.

Літаратура:

1 Алексеев Л. В. Полоцкая земля в ІХ–ХІІІ вв.: Очерки истории Северной Белоруссии. – М.: Наука, 1966.

2 Арлоў У. Таямніцы полацкай гісторыі. – Мінск: Полымя, 2000.

3 Гісторыя Беларусі: у 6 т. – Т. 1. – Мінск: Экаперспектыва, 2000.

4 Доўнар-Запольскі М. Гісторыя Беларусі. – Мінск: БелЭн, 1994.

5 Загарульскі Э. М. Заходняя Русь: ІХ – ХІІІ стст.: Вучэбны дапаможнік. – Мінск: Выд-ва БДУ, 1998.

6 Загорульский Э. М. Генеалогия полоцких князей Изяславичей. – Минск: ВУЗ-ЮНИТИ, 1994.

7 Лысенко П. Ф. Туровская земля ІХ – ХІІІ вв. – Минск: Право и экономика, 1999.

8 Тарасаў С. В. Чарадзей сёмага веку Траяна: Усяслаў Полацкі. – Мінск: Навука і тэхніка, 1991.

9 Филист Г.М. История “преступлений” Святополка Окаянного. – Минск: Беларусь, 1990.

10 Штыхов Г. В. Города Полоцкой земли: (ІХ – ХІІІ вв.) – Минск: Наука и техника, 1978.

Прапанаваная тэма ахоплівае перыяд стварэння першых дзяржаў–княстваў на землях славянскіх этнічных супольнасцяў – крывічоў і дрыгавічоў. Неабходна разгледзець як сам працэс стварэння дзяржаў, так і асаблівасці іх палітычнага, сацыяльна-эканамічнага і культурнага развіцця, а таксама раскрыць прычыны іх заняпаду.

У кантрольнай рабоце неабходна асвятліць працэс фарміравання тэрыторыі першых дзяржаў, іх адносіны з Наўгародскай і Кіеўскай Руссю, асаблівасці палітычнага ладу ў Полацкім і Тураўскім княствах. Адкуль прыйшлі першыя князі, якія заснавалі полацкую дынастыю? Хто такія Рагвалод, Рагнеда? Звярніце ўвагу на асобу Усяслава Чарадзея і палітыку, якую ён праводзіў. Асвятліце прычыны, што прывялі да феадальнай раздробленасці ў ХІІ ст., барацьбу супраць нападаў крыжакоў і мангола-татар.