ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

СТУДЕНТКЕ АРНАЛҒАН ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН

Жалпы педагогика кафедрасы

ПЕДАГОГИКА ТАРИХЫ

Алматы, 2011

Студенттерге арналған оқу-әдістемелік кешенді (СОӘК) құрастырушы:

Тәжібаева С.Ғ, п.ғ.к., доцент

Студентке арналған оқу әдістемелі кешенді (СОӘК), мамандықтың оқу-әдістемелік кешені (МОӘК) және мамандық пәндерінің кешеніне (ПОӘК) сәйкес құрастырылды .

Студентке арналған оқу әдістемелі кешенді (СОӘК) бакалавриаттың білім беру бағдарламалары бойынша білім алушы Қазмемқызпу студенттерінің қолдануына арналған және ішкі қолданыстағы құжат болып табылады.

III. Глоссарий

Педагогика тарихы ғылымы – өткен кезеңдердегі тәрбие, білім беру, оқыту заңдылықтарының қызметі жайлы ғылым. Тарихи - педагогикалық зерттеулер адамзат дамуының тарихы, этнография, этнология және археология салаларының зерттеулерімен тығыз байланысты. Ғалымдардың білім және тәрбие беру тарихы төңірегіндегі зерттеулері адамзат дамуының кезеңдерімен, соның ішіндегі алғашқы қауымдық құрылыс, құлдық, феодалдық, капиталистік, социалистік қоғам дамуымен сәйкес қарастырылады.

Педагогика тарихы пәні - әр тарихи дәуірдегі, әлеуметтік-эконмикалық жағдайларды, педагогикалық идеялар мен ойларды, жас ұрпаќты тәрбиелеу мен білім берудегі мектеп тарихының дамуын, өзара ықпалын, кемшіліктері мен жетістіктерін, жеткіншектерді дамыту үрдісіндегі мақсатты ұйымдастырылған қисынды шаралары мен шарттарын, белгілері мен заңдылықтарын талдау негізінде жүйеленіп, болашақ мұғалімдердің педагогикалық дүниетанымын және шығармашылқ ойлау қабілеттерін қалыптастырады.

Антикалық педагогика – Ежелгі Греция мен Ежелгі Римдегі құлдықтың даму сатысндағы тәрбие, білім беру және педагогикалық ойдың даму кезеңі. Ежелгі Греция құл иеленуші бірнеше мемлекеттерден құралған, соның бірі – Лакония, орталығы Спарта және Аттиканың орталығы Афины. Ежелгі Грециядағы тәрбие мен білім беру спартандық және афиналық болып екіге бөлінді. Спартандық тәрбие беру қатаң тәртіпке, дене тәрбиесіне және құлдарға қайырымсыздыққа тәрбиеледі. Құлдардың ешқандай адамдық құқықтары және баласын мектептерде оқытуға мүмкіндігі болмады. Құлдар бүкіл Грецияда «сөйлейтін құрал» ретінде бағаланды. Еңбек ету тек құлдардың міндеті деп саналды. Спартада жас өспірімдердің дене тәрбиесіне ерекше назар аударылды.

Баламалық ұстаным әдіснамалық ұстанымның бірі – мәндік талдау ұстанымы. Әрбір қарастырылатын құбылыстардың жалпылығы, ерекшелігі және бірегейлігін анықтап, обьектінің ішкі құрылымына, атқаратын қызметі мен даму заңдылықтарына, шарттары мен даму жағдайларына талдау жүргізіп, олардың маќсатты түрде өзгерістерге түсу мүмкіндіктері талданады.

Тарихи-генетикалық ұстаным – педагогикалық фактілерді немесе құбылыстарды зерттегенде, олардың пайда болуын, онан кейінгі дамуын түрлі саяси-экономикалық жағдайлардағы білім беру үрдісінің бір сапалық деңгейден екінші сапалық деңгейге ауысуы жан-жақты қарастырады.

Тарихилық және қисындылық ұстанымы - зерттеу жұмыстарында обьектінің тарихын (генетикалық қыры), теориясын (құрылымы, қызметі, обьектінің қазіргі жағдайы) және оның даму болашағын бірлікте зерттейді. Тарихи талдаудың қажеттігі - обьектінің құрылымы мен қызметін талдау, белгілі бір ғылыми тұжырымдама жасау үшін керек.

Теориялық талдау ұстанымы - обьектінің генезисін (пайда болуы, қалыптасуы) қарастырмай, ақиқатқа жетуі мұмкін емес. Сондықтан да, тарихи-педагогикалық және теориялық-педагогикалық зерттеулердің бір-бірінен айырмашылығы зерттеушінің ғылыми болжамына байланысты болады.Қарастырып отырған ұстанымнан шығатын талап - зерттеудің сабақтастығы, жинақталған тәжірибе, дәстүр, ғылыми жетістіктер, бұрынғы зерттеу обьектілерінің генезисін тарихи-педагогикалық тұрғыдан талдаудан шығады.

Тұжырымдамалық бірлік ұстанымы - басқа зерттеушілердің тұжырымдамалық пікірлерін талдап, негіздеп, ізденіс жүргізу барысында зерттеудің алдына қойған мақсат-міндеттерін, ғылыми болжамын анықтап, ғылыми ізденісін жүргізіп,, нақты ғылыми жетістіктерге жеткізеді. Ол үшін алғашқы ғылыми болжамды тексеріп, дамытып, қажет болса, іздену барысында түзетулер енгізіп, тұжырымдаманы жетілдіреді. Сонда ғана ғылыми ізденіс өз нәтижесін береді.

Әдіснама - теориялық және практикалық iс-әрекеттердi құру мен ұйымдастырудағы заңдар, заңдылықтар, ұстанымдар мен құрылымдар жүйесi. Әдiснама – ғылыми-танымдық iс-әрекеттердi құрудың ұстанымдары, формалары мен амалдары туралы iлiм.

Тарихи-теориялық зерттеу әдiстерi – тарихи-педагогикалық құбылыстардың кейбiр жақтарын, белгiлерi мен ерекшелiктерiн тарихи-теориялық тұрғыдан талдайды. Кейбiр фактiлердi талдағанда оларды мазмұндық жақтарына қарай топтастырып және жүйелеп, зерттеушiлер педагогикалық құбылыстың жалпылығын және ерекшелiгiн айқындайды. Тарихи-теориялық зерттеулерде идуктивтi және дедуктивтi әдiстер қолданылады. Идуктивтi әдiсте iзденушiнiң ойлау қабiлетiн жеке пiкiрден жалпы қорытынды жасауға, дедуктивтi әдiс – жалпы пiкiрден жеке қорытындыға келуге бағыттайды.

Тарихи-педагогикалқ тәжiрибелердi зерттеу әдiсi кейде дәстүрлi педагогикалық әдiстер деп аталады. Бұл әдiстердi кезiнде Платон, М.Ф.Квинтилиан, Я.А.Коменский, И.Песталоццилер де қолданған, қазiргi ғылымда да пайдаланылады. Педагогикалық тәжiрибелердi зерттеу, бақылау, әңгiмелесу, сауалнама жүргiзу, оқушылардың шығармашылық жұмыстарын, мектеп құжаттарын т.б. зерттеу әдiс-тәсiлдерi iзденiс жұмыстарында қолданылады.