61. Дипломатиялық иммунитет пен артықшылықтарды берудегі негізгі мақсат қандай

Дипломатиялық иммунитет – шетелдік дипломатиялық өкілдіктерге, олардың келген еліндегі басшыларына және қызметкерлеріне берілетін ерекше құқықтар мен пұрсаттылықтар. Бұл иммунитеттің мақсаты – дипломатиялық өкілдіктердің міндеттерін жүзеге асыруы үшін барынша қолайлы жағдай жасау. Оның заңи табиғаты мынаған негізделеді: бір егеменді мемлекет екінші егеменді мемлекеттің билігіне бағына алмайды, ал дипломатиялық өкілдіктер мен оның дипломатиялық қызметкерлері сол мемлекеттің бет-бейнесі болып табылады. Дипломатиялық иммунитетті беру тәртібі мен көлемі “Дипломатиялық қатынастар туралы” Вена конвенциясында (1961) айқындалған. Бұл Конвенцияда дипломатиялық иммунитеттер дипломатиялық өкілдіктердің иммунитеттері мен дипломатиялық қызметкерлердің және олардың отбасы мүшелерінің жеке иммунитеттеріне бөлінеді. Алғашқысына мыналар жатады:

дипломатиялық өкілдіктің үй-жайларына қол сұғылмайтындық, мүлік және жүріп-тұру құралдарының, хат-хабар мен мұрағаттардың иммунитеті;

қазыналық (салықтық) иммунитет;

өкілдіктің өз орталығымен және өз мемлекетінің басқа да өкілдіктерімен қарым-қатынас жасау құқығы.

Өкілдіктің үй-жайларына, олардың жиһаз-мүліктеріне, сондай-ақ өкілдіктің жүріп-тұру көлігін тінтуден, реквизициялаудан, қамауға алудан, т.б. қорғалу иммунитеті қолданылады. Қабылдаушы мемлекеттің өкімет орындары дипломатиялық өкілдік басшысының келісімінсіз осы өкілдік аумағына кіре алмайды. Дипломатиялық пошта шексіз тиіспеушілікті пайдаланады және оның салмағына немесе орын санына шек қойылмаған. Дипломатиялық қызметкерлер мен олардың отбасы мүшелерінің жеке иммунитетне мыналар жатады:

жеке басқа, тұрғын-жайға тиіспеушілік;

келген мемлекетінің қылмыстық заңи хұкімінен, сондай-ақ атқарушылық әрекетке қатысты тұрғыда азаматтық және әкімшілік заңи хұкімінен толық қорғалу иммунитеті;

қазыналық (салықтық) иммунитет.

Бұл орайда азаматтық заңи хұкіметтен қорғалу иммунитеті туралы ережеден үш нәрсеге айрықшалық белгіленген: дипломат немесе оның отбасы мүшесі жеке иеленетін жылжымайтын мүлік жөнінде сот тәртібімен талап қоюына, осы адамдар мұрагерлер болып табылатын мұралану ісі жөнінде талап қоюына, сондай-ақ олар жеке бастың пайдасын көздеп айналысып жүрген кәсіптік немесе коммерциялық қызмет жөнінде талап қоюына болады. Дипломатиялық қызметкердің немесе оның отбасы мүшесінің жеке қолжүгіне тиіспеушілік қолданылады. Алайда онда әкелуге немесе әкетуге тыйым салынған заттар бар деп жорамалдауға елеулі негіз болса, Вена конвенциясында (2-бөлім, 36-бап) мүдделі тұлғалардың немесе оның өкілінің қатысуымен оның тексерілуі мүмкін екендігі көзделген.

Әкімшілік-техникалық қызметкерлер де, егер олар келген мемлекетінің азаматтары болмаса немесе онда тұрақты тұрмаса, өздерімен бірге тұратын отбасы мүшелерімен бірге дипломатиялық иммунитетті пайдаланады. Қызмет көрсетуші қызметкерлер иммунитетті қызмет бабындағы міндеттерін орындағанда пайдаланады, сонымен қатар олар қызмет бойынша алатын жалақысына салынатын салықтардан, алымдардан, баждардан босатылады. Бұл иммунитет келген мемлекетінің азаматы болып табылмайтын немесе онда тұрақты тұрмайтын қызметкерлерге беріледі.

Дипломатиялық өкілдікке және оның қызметкерлеріне келген елі дипломатиялық иммунитетпен қатар кедендік сипаттағы артықшылықтар да береді, яғни дипломатиялық қолжүктер кеден алымын, баж, т.б. салудан босатылады. Дипломаттар мен олардың отбасы мүшелеріне келген мемлекеті белгілеген жабық аймақтар туралы ережелерді ескере отырып, осы мемлекеттің аумағында еркін жүріп-тұру құқығын құрайтын артықшылық та беріледі.

Шетелдегі ҚР дип.персоналдың артықшылықтар мен иммунитеттері Вена Конвенциясына (1961 жыл, 18 сәуір), ҚР дипломатиялық қызмет туралы заңына сәйкес жүзеге асырылады. ҚР-да дипломатиялық қызметкерлер дипломаттың артықшылықтары мен иммунитеттерімен жұмысқа түскен соң бірден игере бастайды

Иммунитеттер мен артықшылықтардың күші оны пайдалаланытн тұлға өз

Дипломатиялық өкілдіктің иммунитеттері мен артықшылықтары 

Дипломатиялық өкілдіктің негізгі иммунитеттері мен артықшылықтары жүйесі: 

ғимараттың қол сұғылмайтындығы. Дипломатиялық өкілдік ғимаратының қол сұқпаушылығы

Мұрағаттарға, құжаттарға, хат-хабарларға қол сұғылмайтындығы 

Тіркуші мемлекетпен қатынасу бостандығы 

Салықтардан босатылуы 

алдын ала қамау тәртібіне ұстауға болмайды. Қылмыстық және

куә ретінде тартылмайды 

өкілдіктің архиві мен құжаттарды әрқашан және орналауына қарамастан,

өкілдік өз үкіметінен мекендеуші мемлекетте немесе үшінші мемлекетте

өкідік өзінің үй-жайларында, көлігенде өз мемлекетінің жалауын және

өкілдіктің ресми хат-хабарлары қол сұқпаушылыққа ие. 

Дипломатиялық почта ашылуға, қамауға алуға жатпайды. Өкілдік байланысты

Вализа – чемодан деген француз сөзінен шыққан 

Дипломатиялық агенттер және құрамының жеке артықшылықтары мен иммунитеттері 

«Дипломатиялық агент» термині- мемлекеттің дипломатиялық өкілдіктері мен дипломатиялық

Дипломатиялық агенттердің жеке артықшылықтары мен иммунитеттеріне мыналар жатады: 

а) жеке басқа қол сұқпаушылық. Дипломатиялық агент қандай

б) резенденциясына, мүлкіне және хат-хабарларға қол сұқпаушылыққа ие. 

Дипломатиялық агенттердің жеке меншік резинденцияларды дипломаттық өкілдіктің үй-жайы

в) қылмыстық, азаматтық және әкімшілік юрисдикциядан иммунитет. 

Дипломатиялық агенттің үстінен тергеу органдары қылмыстық іс қозғамайды,

Дипломатиялық агент, сонымен қатар азаматтық юрисдикциядан иммунитетке ие.

г) салық иммунитеті. Дипломатиялық агент жанама салықтарды, жеке

д) міндеттерге иммунитет. Мекендуші мемлекет дипломатиялық агентті барлық

е) кедендік артықшылықтар. Мекендік мемлекет дипломатиялық агентке өкілдіктің

Дипломатиялық агенттің жеке жүгі, мемлекеттің заңымен немесе карантиндік

Әкімшілік-техникалық құрамның және оның отбасы мүшелерінің иммунитеттері мен

1.2Дипломатиялық иммуниттер мен артықшылықтар институтының дамуының тарихы 

Бүгінгі өркениетті замандағы мемлекеттердің өзара қарым-қатынастарында, әсіресе олардың

Тарихи тұрғыдан алып қарастырсақ, имунитеттермен артықшылықтар халықаралық қатынастардың

Имунитет пен артықшылық ұғымдары мемлекеттер пайда болғаннан кейін

Орта ғасырлардағы (5-7ғ.ғ.) халықаралық қатынастардың негізгі орталықтарын Византия,Каролинг.

Дипломатиялық өкілдік иммунитеті мен артықшылықтарының негізгілеріне төмендегілерді атап

Елшіліктің арнайы мемкемелеріне қол сұғылмаушылық; 

Қабылдаушы мемлекеттегі дипломатиялық өкілдіктердегі ресми мақсаттағы хат-хабарламаларға, құжаттарға,

Дипломатиялық арнайы тасымалдау құралдарының иммунитеттеріне қатысты мәселелер; 

Дипломатиялық пошта жөнелтілімдерін техникалық және басқа да себептермен

Дипломатиялық курьердің құқықтық мәртебесі. 

Дипломатиялық өкілдік иммунитеттерінің ішіндегі ең маңыздысы –дипломатиялық арнайы Дипломатиялық имунитеттер мен артықшылықтарды шектеу үрдісіне негізінен егеменді

Имунитеттер мен артықшылықтарға байланысты күрделірек мәселелердің бірі, олардың

Дипломатиялық өкілдіктің негізгі имунитеттері мен артықшылықтары жүйесі: 

Ғимараттың қол сұғылмайтындығы; 

Мұрағаттарға,құжаттарға,хат-хабарларға қол сұғылмайтындығы; 

Дипломатиялық қатынас құралдары имунитеттерінің проблемалары; 

Тіркеуші мемлекетпен қатынасу бостандығы. 

Дипломатиялық өкілдік басшысы дипломатиялық агентке берілген артықшылықтар мен

Имунитетттер мен артықшылықтарды иеленуге құқығы бар әрбір тұлға

Имунитеттер мен артықшылықтардың күші оны пайдаланатын тұлға өз

Мекендік мемлекетке қатысты дипломатиялық агенттің міндеттері 1961 жылғы

мекендік мемлекеттердің заңдары мен үкімдерін құрметтеуге; 

мекендік мемлекеттің ішкі істеріне араласпауға; 

мекендік мемлекеттегі барлық ресми оның Сыртқы істер министрлігі

өкілдіктің үй-жайын өкілдіктің міндетіне сәйкес келмейтін мақсаттарда қолданбауға(мысалы,қылмыскерге

радиохабарларды мекендік мемлекеттегі өкілетті органдардың келісімімен ғана таратуға

БҰҰ және басқа ұйымдардың жанындағы мемлекеттердің тұрақты өкілдіктері.

Дипломаттың жеке басына қол сұқпаушылық имунитеті 

Дипломатиялық және консулдық құқықта жеке басқа қол сұқпаушылық

Халықаралық құқықтың қазіргі доктринасы жеке басқа қол сұқпаушылықтың

Шетелдік дипломаттар терррористік актілер үшін оңтайлы нысанға айналып

Сонымен қабылдаушы мемлекеттің дипломаттар мен консулдарының жеке басын

халықаралық құқық бойынша арнайы қорғауға ие,басқа мемлекеттердің өкілдерінің

халықаралық келісімдер мен конвенцияларға сәйкес жасалған қылмыс үшін

қылмыстық құқық аясындағы заңнамаларды унификациялау,бұл өз кезегінде әртүрлі

Жеке басқа қол сұқпаушылық имунитеті белгілі бір дәрежеде

Белгілі фрацуз ғалымы Джон Вуд пен Жан Серре

Шетелдік дипломатиялық агенттердің жеке қауіпсіздігіне қол сұғушылықты алдын

Қабылдаушы мемлекет дипломатиялық өкілдікке қарсы қандай да бір

Қазақстандық заңнамада мұндай норма 1997 жылдың16-шілдесінде қабылданған Қазақстан

Қазақстандағы шетелдік дипломатиялық және консулдық өкілдіктер негізінде Алматы

Қазақстан шетелдік дипломатиялық және консулдық өкілдіктерінің қауіпсіздігін қамтамасыз

Дипломатиялық агенттің жеке басына қол сұқпау имунитетін қамтамасыз

Халықаралық қатынастар тәжірибесінде соғыс уақытындағы дипломатиялық өкілдердің жеке

Дипломатиялық қызмет мәселелеріне мемлекеттердің ұлттық заңында көп көңіл

Консулдық лауазымды тұлғаның жеке басына қол сұқпаушылық имунитеті

Дипломаттың қылмыстық,азаматтық және әкімшілік жауапкершіліктен босату

Дипломатиялық лауазымды тұлғаларға берілетін жеке имуниттердің ішінде қылмыстық,азаматтық

Қылмыстық,азаматтық және әкімшілік жауапкершіліктен босату иммунитетін қабылдаушы

жергілікті билік органдары тарапынан болатын мәжбүрлеу шараларынан 

қылмыстық істер бойынша соттылыққа жатпау;