Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
DUZALISh_OLAN_KITAB_Dag_mekhanikasy.doc
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.05.2025
Размер:
4.44 Mб
Скачать

§1.2. Даь сухурларында эярэинликляр…………………….9

§1.3. Баш эярэинликляр, баш охлар………….……………13

§1.4. Ъисмин щярякятинин дифференсиал тянликляри.………16

ЫЫ.Фясил. Даь сухурларынын деформасийа вязиййяти…….20

§2.1. Деформасийаларла йердяйишмяляр арасында ялагя..20

§2.2. Цмумиляшмиш Щук гануну………………………24

§2.3. Еластики деформасийанын потенсиал енержиси………26

ЫЫЫ Фясил. Йердяйишмялярдя щярякят тянликляри………….29

§3.1. Ляме тянликляри……………………………………29

§3.2. Гейри мящдуд еластики мцщитдя бойуна вя

ениня рягсляр……………………………………...32

ЫВ Фясил. Даь механикасынын мцстяви мясяляляри………39

§4.1. Мцстяви деформасийа……………………………..39

§4.2. Мцстяви эярэинлик вязиййяти………………………42

§4.3. Цмумиляшмиш мцстяви эярэинлик вязиййяти……….44

§4.4. Ери эярэинлик функсийасы …………………..……...48

§4.5. Мцстяви мясялянин полйар координатларда

цмуми тянликляри………………………………….51

§4.6. Полйар координатларда Ери функсийасы. Ляме

мясяляси……………………………………………59

В Фясил. Даь механикасынын мющкямлик мясяляляри……67

§5.1. Лимит эярэинлик вязиййятинин ясас щипотезляри…….67

§5.2. Йени енерэетик мющкямлик шярти. Ахма сятщи……71

§5.3. Даь сухурларынын сцртцнмядян йейилмяси………..77

§5.4. Даь сухурларынын йорьунлугдан даьылмаьа

щесабы………………………………………………78

ВЫ Фясил. Даь сухурларынын механики хассяляринин

эюстяриъиляри……………………………………….…85

§6.1. Даь сухурлары сынагларынын садя нювляри…………..85

§6.2. Минералларын деформасийа олунма хцсусиййятляри

вя механики хассяляринин эюстяриъиляри……………...89

§6.3. Даь сухурларынын еластики хассяляринин эюстяриъиляри.91

§6.4. Даь сухурларынын мющкямлик эюстяриъиляри………...94

§6.5. Щяртяряфли сыхылмада даь сухурлары сынагларынын

ясас схемляри……………………………………….95

§6.6. Даь сухурларынын мцнтязям щяртяряфли сыхылмасы.

Сухурларын сыхылма ямсалы…………………………..97

§6.7. Даь сухурларынын гейри-мцнтязям сыхылмасы………99

Истифадя олунан ядябиййат………………………………101

ФЯСИЛ Ы. Cisimlərin эярэинлик вязиййяти

§ 1.1. Cisimlərin механики хассяляри

Cisimlərin механики хассяляри дедикдя онларын еластиклийи, пластиклийи, юзлцлцйц, мющкямлийи, дайаныглылыьы вя с. нязярдя тутулур.

Еластиклик-дедикдя тясир едян хариъи гцввяляр эютцрцлдцкдян сонра бярк ъисимлярин юз форма вя юлчцлярини бярпа етмяси хассяси нязярдя тутулур.

Пластиклик–даща бюйцк хариъи тясирлярдян сонра деформасийаларын бир щиссясинин бярпа олуна билмямясидир.

Ъисимляря хариъи гцввяляр тясир етдикдя онларда йаранан ани деформасийалар заман кечдикъя бюйцйцр. Ъисимлярин йцк алтында заман кечдикъя деформасийа олуна билмяси хассяси юзлцлцк адланыр.

Бярк ъисимлярин хариъи гцввялярин тясириндян даьылмаьа мцгавимят эюстярмяси хассяси мющкямлик адланыр.

Бярк ъисимляря тясир едян хариъи гцввялярин аз дяйишмясиня деформасийаларын да аз дяйишмяси дайаныглыг адланыр. Хариъи гцввялярин аз дяйишмясиня деформасийаларын бюйцк дяйишмяси уйьун эялдикдя ъисим дайаныгсыз таразлыгда олур.

Ъисимлярин хятти юлчцляринин дяйишмяси хятти деформасийа, буъаг юлчцляринин дяйишмяси буъаг деформасийасы адланыр.

Ъисмин елементар кясийиндя тясир едян дахили гцввянин кясийинин сащясиня нисбяти нюгтядя эярэинлик адланыр вя иля ишаря едилир. .

Бярк ъисим механикасынын ян садя мясяляляринин беля щялли бюйцк рийази чятинликлярля баьлы олур. Бу чятинликляри арадан галдырмаг цчцн бярк ъисмин хассяляри барядя практикада юзцнц йахшы доьрулдан ашаьыдакы фярзиййяляр гябул едилир [11].

  1. Щесаб едилир ки, бярк ъисим бцтювдцр, йяни онун айры-айры атом вя молекуллардан ибарят олдуьу нязяря алынмыр. Бу фярзиййя кясилмяз функсийалар нязяриййясинин бярк ъисим механикасы мясяляляринин щяллиня тятбиг олунмасына имкан верир.

  2. Щесаб едилир ки, даь сухуру изотропдур, йяни онун бцтцн истигамятлярдя механики хассяляри ейнидир. Даь сухурларынын айры-айры лайлардан ибарят щиссясиня бахылдыгда о анизотроп щесаб едилир, йяни щесаб едилир ки, мцхтялиф истигамятлярдя даь сухурларынын механики хассяляри мцхтялифдир.

  3. Щесаб едилир ки, даь сухуру биръинсдир, йяни онун механики хассяляри нюгтядян нюгтяйя дяйишмир вя бцтцн нюгтялярдя ейнидир.

  4. Щесаб едилир ки, хариъи гцввяляр тясир етмирся дахили эярэинликляр дя йохдур, йяни дахили эярэинликляр хариъи гцввялярин тясириндян йараныр. Айры-айры щалларда, чох бюйцк дяринликлярдя йерляшян даь сухурларына бахдыгда даь сухурларынын юзцнцн йаратдыьы тязйиг башланьыъ эярэинликляр кими нязяря алыныр.

  5. Щесаб олунур ки, еластиклик щцдуду дахилиндя бярк ъисмя тясир едян гцввяляр системинин нятиъяси айры-айры гцввялярин нятиъяляри ъяминя бярабяр олур вя бу гцввялярин тятбиг олунма ардыъыллыьындан асылы олмур (гцввялярин тясирляринин асылы олмамасы принсипи). Гейд етмяк лазымдыр ки, пластик деформасийалар оларкян бу фярзиййя практикада юзцнц доьрултмур, йяни йаранан пластик деформасийалар хариъи гцввялярин тясиретмя ардыъыллыьындан асылы олур.

  6. Сен-Венан принс ипи. Щесаб едилир ки, хариъи гцввялярин тятбиг нюгтяляриндян кифайят гядяр узаглыгда дахили эярэинликлярин пайланмасы хариъи гцввялярин конкрет тятбигедилмя формасындан асылы дейил. Сен-Венан принсипи сярщяд шяртляринин садяляшдирилмясиня имкан верир. Мисал цчцн ашаьыдакы мясяляни нязярдян кечиряк. Тутаг ки, бир уъундан бяркидилмиш чубуьун диэяр уъунда биринъи щалда тапа гцввяси, икинъи щалда ися сяпялянмиш гцввяси тятбиг едилмишдир. Бурада ващид ен кясик сащясиня тясир едян гцввя, ен кясик сащясидир (шякил 1а).

Ш

Шякил 1

якил 1а-да координат башланьыъыны нюгтясиндя, шякил 1-дя ися нюгтясиндя эютцрцб Х охуну ашаьыйа йюнялтсяк дя шякил а-да хариъи гцввя сычрайышла дяйишир вя ону рийази моделляшдирмяк чох чятиндир. Шякил б-дя хариъи гцввя мцнтязям пайланмышдыр вя сярщяд шярти чох садядир ( ).

Сен-Венан принсипиня эюря ашаьы уъдан хейли узаглашдыгда (2-3 диаметря бярабяр мясафядя) дахили эярэинликляр ейни ъцр пайланыр.

Мцшащидяляр эюстярир ки, тсиклик йцклянмядя бярк ъисимляр бир дяфя йцклянмядякиндян хейли кичик гцввялярин тясириндян даьылырлар. Беля щадися бярк ъисим материалынын йорьунлуьу адланыр. Щям дя ъисим тсикллярин сайы артдыгъа даща кичик гцввялярин тясириндян даьылыр. Бярк ъисимляр цчцн ашаьыдакы механики моделляр мювъуддур [13].

  1. Еластики ъисим, йахуд Щук ъисми бу моделя эюря ъисимляр даьылана гядяр еластики галырлар. Беля ъисимляр кювряк ъисимляр адланырлар (шякил 2 а).

  2. Идеал еластик-пластик ъисимляр. Бу моделя табе олан ъисимляр яввялъя еластики деформасийа олунурлар, сонра ися сабит эярэинлик алтында пластик деформасийайа уьрайырлар (шякил 2 б).

  3. Идеал сярт-пластик ъисимляр. Беля ъисимляр эярэинлийин ахма щяддиня гядяр юзлярини мцтляг бярк ъисим кими апарырлар, йяни деформасийа олунмурлар, эярэинлик ахма щяддиня чатдыгда ися сабит эярэинлик алтында пластики деформасийа олунурлар (шякил 2).

  4. Юзцлц ъисимляр, йахуд Нйутон ъисми. Беля ъисимляр юзцлц майеляр кими деформасийа олунурлар (шякил 3).

Frame29

Шякил 2-дя бирохлу дартылмада нормал эярэинлик нисби деформасийа, ахма эярэинлийидир.

Frame33

Шякил 3-дя ани нисби деформасийа, заман кечдикъя йаранан нисби деформасийа, замандыр.

Йухарыда ады чякилян дюрд моделин комбинасийасы кими истянилян бярк ъисимин моделини гурмаг олар.

Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]