Międzynarodowe przepływy czynników produkcji

Głównym motywem powodującym przemieszczanie się czynników produkcji przez granice jest chęć uzyskania dochodu. Migracja siły roboczej ma zatem miejsce, gdy istnieją różnica w poziomie płac między krajami, a wywóz kapitału, gdy zastosowany za granicą przynosi większy zysk. Dodatkowo, jeżeli w jakimś kraju występuje nadwyżka podaży nad popytem danego czynnika produkcji, to jego niewykorzystana część ma dodatkowy bodziec, by przemieścić się za granicę. Strona 137

W skali całego świata wywóz danego czynnika produkcji jest zjawiskiem pozytywnym. Wzrasta łączna wydajność produkcji w obu krajach – przez przesunięcie mniej wydajnie wykorzystywanego czynnika produkcji.

Konsekwencje przesunięcia czynników produkcji z kraju 1 do kraju 2.

1. Redukcja zatrudnienia czynnika produkcji w kraju 1 i związany z tym wzrost krańcowej wydajności są równoznaczne ze wzrostem zysku lub płac. Są zatem korzystne dla dysponentów czynników produkcji w kraju 1.

2. Dopływ czynnika z zagranicy doprowadzi, przez spadek jego krańcowej wydajności, do obniżenia zysku lub płacy. Z punktu widzenia dysponentów czynników produkcji w kraju 2 jest to zatem zjawisko niekorzystne

Przepływ kapitału w szerokim znaczeniu – wszelki odnotowywany w bilansie płatniczym ruch kapitału przez granicę. Może odbywać się przez podmioty zwykłe jak przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe w celu osiągnięcia zysku oraz bank centralny. Głównym celem jest wtedy dana makroekonomiczna polityka państwa. Może to być na przykład dążenie do spadku kursu obcej waluty i związany z tym jej zakup, lub też obrona własnej waluty i związana z tym sprzedaż dewiz – import kapitału.

Przepływ kapitału w wąskim znaczeniu – podejmowany ruch kapitału przez podmioty inne niż bank centralny. Istnieje wiele kryteriów klasyfikacji takich przepływów. Możemy mówić o krótko- ( okres spłaty nie przekracza jednego roku roku, np. kredyty handlowe, niektóre kredyty finansowe, krótkookresowe lokaty walutowe) i długookresowym (okres spłaty przekracza jeden rok) ruchu kapitału.

Możemy również wyróżnić przepływy kapitału ze źródeł publicznych (budżety agencji rządowych, ale także organizacji międzynarodowych) oraz prywatnych.

Przyjmując za kryterium formę wywożonego kapitału wyróżniamy:

Lokaty na rynku walutowym – krótkookresowe lokowanie kapitału na zagranicznym rynku w formie depozytów krótkoterminowych oraz niektórych papierów wartościowych z myślą o uzyskaniu zysku przez różnice w stopie procentowej bądź kursie walut.

Kredyty handlowe – kredyty związane bezpośrednio z wymianą towarową. Są udzielane importerowi przez eksportera i często są elementem zwiększającym konkurencyjność danego towaru.

Inwestycje portfelowe – długoterminowe lokaty w zagranicznych papierach wartościowych, szczególnie w akcjach i obligacjach.

Kredyty finansowe – pozostawienie do możliwości kredytobiorcy określonych środków finansowych, bez ograniczenia dotyczącego sposobu ich spożytkowania. Przyczyną korzystania przez dany kraj z kredytów jest dążenie do zwiększenia absorbcji krajowej, czyli zużycia dóbr na potrzeby konsumpcji i inwestycji oraz wydatków rządowych ponad możliwości gospodarki narodowej. Będzie to miało miejsce wówczas, gdy import będzie większy od eksportu, czyli w przypadku pobrania kredytu. Strona 143

Inwestycje bezpośrednie – podejmowanie samodzielnej działalności gospodarczej za granicą lub też przejmowanie kierownictwa. Kierowanie działalnością jest cechą odróżniającą inwestycje bezpośrednich od inwestycji portfelowych.

Korporacje transnarodowe – przedsiębiorstwa, które mają udziały w firmach zlokalizowanych w więcej niż jednym kraju. Oprócz kapitału następuje w tym przypadku transfer know-how, technik zarządzania oraz technologii.

Indeks transnarodowości – udział w przedsiębiorstwie obcego kapitału, udział sprzedaży zagranicą w całości sprzedaży, udział zatrudnienia zagranicą w całości zatrudnienia.

Eklektyczna teoria produkcji międzynarodowej – J. Dunning – podsumowanie korzyści odnoszonych przez przedsiębiorstwo dążące do umiędzynarodowienia swej produkcji przez wywóz kapitału. Strona 146.

W światowym wywozie kapitału w formie inwestycji bezpośrednich dominują kraje uprzemysłowione.

Gospodarka kraju wywożącego kapitał - w krótkim okresie następuje pogorszenie bilansu płatniczego (transfer środków potrzebnych do założenia filii). W długim okresie następuje odwrócenie sytuacji. Kraj wywożący kapitał wpływa również na zatrudnienie drugiego kraju – pośrednio przez eksport, bezpośrednio przez tworzenie miejsc pracy. Istnieje możliwość zaistnienia sytuacji, w którym firma transnarodowa wypiera rodzime przedsiębiorstwa i zmniejszy zatrudnienie.

Gospodarka kraju przywożącego kapitał – w krajach słabo rozwiniętych istnieje niedostateczne wyposażenie w czynniki produkcji, które zostaje poprawione. Mogą zaistnieć negatywne skutki, np. w przypadku przywozu zbyt nowoczesnych technologii. W krajach rozwiniętych inwestycje zagraniczne mogą wzbogacić wiedzę, zwiększyć podaż czynników produkcji w mniej rozwiniętych regionach.

Ekonomiczne skutki migracji – Dla kraju pochodzenia siły roboczej – zmniejszenie podaży na wewnętrznym rynku pracy. W większości są to kraje mające nadwyżki siły roboczej, czasem prowadzi to również podniesienia poziomu płac i krańcowej wydajności pracowników. Dodatkowo występuje transfer części zarobków do kraju macierzystego i podniesienie kwalifikacji w przypadku powrotu. Najczęściej jednak wyjeżdżają młodzi, wykształceni ludzie. Straty pracodawców.

Dla kraju przyjmującego imigrantów – zwiększenie podaży na wewnętrznym rynku pracy – obniżenie poziomu płac, zwiększenie konkurencji na rynku pracy i gotowość jej podejmowania w trudnych warunkach umożliwiają pracodawcom realizację większych zysków. Do kraju przybywają najczęściej ludzie młodzi, wykształceni. Występują koszty dostosowania imigrantów do życia w nowych warunkach (koszty nauki szkolnej języka, kursy wiedzy obywatelskiego, powstają getta narodowe)

Cło

Cło – najstarszy i szeroko stosowany środek polityki handlowej, jest opłatą pobieraną przy przekraczaniu przez towar granicy celnej danego kraju. Dzielimy na cła eksportowe i importowe. Może zastępować podatki, których odprowadzanie wymagałoby tworzenia kosztownego systemu podatkowego. Cło tranzytowe – opłata pobierana od towarów zagranicznych przewożonych przez obszar danego kraju. Celem cła fiskalnego jest uzyskanie wpływów finansowych do budżetu państwa. Celem cła ochronnego jest ochrona krajowych producentów przed konkurencją zagraniczną.

Cło ad valorem - stawka celna jako wskaźnik procentowy, a wielkość cła jest ustalana jako odsetek od ceny towaru. Cło specyficzne – stawki celne są podawane w odniesieniu do ilości danego towaru (np. 2 złote za tonę węgla). Istnieje również cło mieszane, które jest kombinacją obu powyższych rodzajów.

Tarfya celna – klasyfikacja towarów i odpowiadających im stawek celnych. Taryfa jednokolumnowa – gdy dany kraj traktuje przywożone towaru jednakowo, bez względu na kraj ich pochodzenia. Państwo może wprowadzić pewne przywileje – preferencje celne (występuje taryfa wielokolumnowa). W Polsce – stawki konwekcyjne ( kraje członkowskie WTO), obniżone (łączna przynależność od stref wolnego handlu), preferencyjne ( kraje rozwijające się), autonomiczne (inne kraje) ryczałtowe (np. upominki). Oprócz taryfy celnej na wielkość cła wpływa także sposób ustalania, czyli wartość celna towaru. Z reguły jest to cena eksportera + koszty transportu do granicy.

Bezpośrednim efektem ceł jest przede wszystkim wzrost cen towarów importowanych -> spadek popytu -> spadek sprzedaży, konsumpcji, produkcji. Może również nastąpić wzrost produkcji krajowych odpowiedników, zwiększenie zatrudnienia.

W małym kraju -> zmniejsza się nadwyżka konsumenta, korzyści odnosi państwo (fiskalny efekt cła) korzyści odnoszą krajowi producenci (redystrybucyjny efekt cła), występuje nadwyżka producenta, dodatkowe straty konsumentów (efekt konsumpcyjny cła oraz efekt protekcyjny cła). Straty to również rezygnacja z korzyści handlu międzynarodowego. Mały kraj ponosi więc stratę netto.

W dużym kraju -> podobne efekty + incydencja ceł (jeżeli główny importer wprowadza cło – spada popyt, rodzimi producenci w obawie zmniejszają cenę, aby zwiększyć popyt, istnieje również możliwość ceł odwetowych) - efekt terms of trade cła –spowodowany wprowadzeniem cła spadek cen towarów importowanych prowadzi do poprawy relacji cen w eksporcie i imporcie danego kraju. Jeżeli efekt ten będzie większy od strat to wystąpią korzyści. Cło optymalne pozwala na ich maksymalizację.

Miarą stopnia protekcji jest średnia stawka celna. Może być nieważona oraz ważona. Efektywna stopa protekcji – stopień protekcji zapewniony krajowym czynnikom produkcji przez obowiązującą w danym kraju strukturę ceł. Strona 185 nominalna stopa protekcji, efektywna stopa protekcji.

Ujemna efektywna stopa protekcji oznacza, iż obowiązujące cło pogarsza warunki gospodarowania producentów dóbr w stosunku do zagranicznych