Film jako medium masowe.

Film narodził się pod koniec XIX w. i niemal natychmiast stał się medium masowym, oferując dużym grupom populacji rozrywkę, ale i też część dóbr kulturalnych, którymi wcześniej cieszyły się tylko wyższe klasy społeczne. Ze względu na dużą popularność film stał się ważną częścią show-biznesu, szybko też znaleziono dla niego zastosowanie w propagandzie. W XX wieku wykorzystywany był przez aparaty propagandowe państw totalitarnych, ale i obecnie, nawet w popularnych filmach rozrywkowych, produkowanych w państwach demokratycznych można znaleźć elementy ideologiczne (i propagandowe).

„W porównaniu z innymi mediami film jest (…) bardziej podatny na ingerencję zewnętrzną i może podlegać większej presji ku konformizmowi ze względu na ryzyko finansowe wiążące się z jego produkcją. Jako ilustracja tej sytuacji może służyć fakt, że po ataku na World Trade Center 11 września (2002 – JG) przedstawiciele rządu Stanów Zjednoczonych starali się spotkać z liderami przemysłu filmowego, aby porozmawiać o tym, w jaki sposób film mógłby wnieść swój wkład do ogłoszonej właśnie >>wojny z terroryzmem<<”. (McQuail 2007, s. 51-52)

Jako trzy punkty zwrotne w historii filmu należy wymienić: 1) amerykanizację przemysłu filmowego i kultury filmowej w latach po pierwszej wojnie światowej, 2) pojawienie się telewizji i 3) rozdział filmu od kina (czyli, że można go obejrzeć na wiele różnych sposobów po tym, jak pokażą go po raz pierwszy w kinie – przez co film staje się doświadczeniem bardziej prywatnym niż zbiorowym, staje się „odmasowiony”).

Wymieniając cechy filmu jako medium MCQuail wskazuje na takie jak:

- Technika audiowizualna.

- Od pokazu publicznego do przeżycia indywidualnego.

- Szeroki (uniwersalny) język.

- Dominacja fikcji narracyjnej.

- Charakter raczej międzynarodowy niż narodowy.

- Podporządkowanie kontroli społecznej.

- Od rynków masowych do wielorynkowości.

Muzyka fonograficzna.

Muzyka fonograficzna narodziła się jeszcze przed filmem (nagrywanie i odtwarzanie muzyki zaczęło się w roku 1880), ale jako medium masowemu w teorii i praktyce badawczej poświęcano jej niewiele uwagi. Jej popularność wiąże się z powstaniem (podobnie jak w przypadku filmu) potężnej, międzynarodowej gałęzi show-biznesu, problematyką oddziaływania kulturowego (kulturowej dominacji pewnych kultur), upowszechnianiem ideałów różnych ruchów społecznych (jak kontestacji młodzieżowej z końca lat 60.).

Podstawowe cechy muzyki fonograficznej jako medium to (Mc Dual 2007, s. 56):

- Różne techniki nagrywania i upowszechniania.

- Niski stopień regulacji.

- Wysoki stopień internacjonalizacji.

- Młodsza publiczność.

- Potencjał wywrotowy.

- Fragmentaryzacja organizacji.

- Różnorodność możliwości odbioru.

Radio I telewizja.

Historia radia jako medium masowego trwa już ponad osiemdziesiąt lat a telewizji ponad 50 lat. Zdaniem McQuail’a – ponieważ oba środki komunikowania wyrosły z technologii istniejących uprzednio – telefonu, telegrafu, ruchomej i nieruchomej fotografii oraz nagrań dźwiękowych – to, mimo oczywistych różnic w treści i sposobie wykorzystania fotografii, o ich historii można mówić łącznie.

Rysem charakterystycznym radia i telewizji był wysoki stopień regulacji, tzn. kontroli lub licencjonowania przez władze. Za tym szło powiązanie radia i telewizji z ośrodkami władzy, tak że „w zasadzie nigdzie nie uzyskały swobody wyrażania poglądów (…) podobnej do tej, jaką cieszy się prasa (drukowana – JG)”. (Mc Quail 2007, s. 53).

Główna innowacja gatunkowa telewizji wiązała się z jej zdolnością do transmitowania obrazów i dźwięku na żywo, czyli działania w roli „okna na świat” w czasie rzeczywistym. Najpierw radio a następnie telewizja szybko stała się najbardziej „masowym” z mediów – jeśli brać pod uwagę zasięg oraz czas przeznaczony na jej odbiór i w ciągu kilkudziesięciu lat niewiele to się zmieniło.

Dla większości ludzi telewizja jest ciągle głównym sposobem spędzania wolnego czasu i głównym źródłem wiadomości. Pełni również funkcje edukacyjne. Ze względu na masowość odbioru w większości krajów wykorzystywana jest jako najważniejszy kanał reklamowy, co stymuluje umocnienie jej funkcji w zakresie rozrywek masowych.

Rozwój telewizji, cyfryzacja i rozwój kanałów specjalistycznych (tematycznych), powoduje zmianę jej charakteru, indywidualizację i selektywność odbioru. Na razie jednak telewizja ciągle jest medium jednoczącym najwięcej osób wokół tych samych treści.

Główne cechy telewizji jako medium to:

(slajd)

- Bardzo duży zasięg, zakres i publiczność.

- Przekaz audiowizualny.

- Złożona technika i organizacja.

- Publiczny charakter i szeroki zakres regulacji.

- Narodowy i międzynarodowy charakter.

- Bardzo zróżnicowane formy przekazu.

Radio miało zaniknąć w wyniku rozwoju telewizji, jednak ciągle świetnie prosperuje wykorzystując kilka wyróżniających je cech; mianowicie ma znacznie więcej kanałów niż telewizja, szerszy i bardziej zróżnicowany zasięg; może sobie pozwolić na eksperymenty programowe i poszukiwać odbiorców „niszowych”, bowiem koszt produkcji programów radiowych jest znacznie niższy. Radio jest również tańsze dla odbiorcy i elastyczne w sposobie wykorzystania (jest medium towarzyszącym innym czynnościom). Dzięki wykorzystaniu łączności telefonicznej bywa też medium interaktywnym.

Główne cechy radia jako medium masowego to (McQuail 2007, s. 55)|

- Elastyczna i tania produkcja.

- Wygoda korzystania.

- Zróżnicowanie treści.

- Względna swoboda.

- Zindywidualizowany użytek.

- Potencjał współuczestnictwa.