Глоссарий

Акцентуация- норманын варианты, мінездің бір белгілері кушееді, бір анықталған психогенды әсерге басқа әсерге тұрақтылық көрсет отырып сайлаулы әлсіздігі анықталады. (А.Е.Личко)

Әрекет – белгілі мақсатты орындауға бағытталған оңашаланған қимыл. Ол қимыл-қозғалыс арқылы орындалатын сыртқы және ақыл-оймен орындалатын ішкі әрекет.

Вербалдылық – (латынша – сөз) ауызша сөз.

Гештальтпсихология – Германияда ХХ ғасырда дүниеге келген идеалисчтік бағыт. Сананың алғашқы бөлшектері тұтас түрдегі «гештальттар» (психологиялық құрылымдар) деп санайды.

Генезис - (грекше – туу, пайда болу, даму) қайсыбір құбылыс, заттың пайда болу сәтін де сол сияқты заңды даму процесін де бейнелейтін ұғым

Данышпандылық – адамның ақыл-ойы мен іс-әрекетінің ең жоғары дәрежесі.

Дағды – санасыз қайталау нәтижесінде қалыптасатын іс-әрекет түрі. Соның нәтижесінде ол автоматтандырылған әрекетке айналып, оңай, шапшаң орындалады. Дағдының физиологиялық негізі – динамикалық стериотип болады.

Дарындылық – адамның белгілі бір іске деген айрықша қабілеттілігі, өмірдің қандай да бір саласында өзін ерекше қырынан көрсетуі.

Нышан – қабілеттің дамуына негізө болатын анатомиялық және физиологиялық ерекшелік.

Қабілет – адамның даралық психологиялық ерекшелігі.

Қабілет - әр адамның белгілі бір іс-әрекет түріне икемділігі, мақсатқа бағытталған, тәлім-тәрбие жұмысына байланысты адамның бір іс-әрекетке ұйымдасқан түрде бейімделуі және оны нәтижелі етіп атқаруы.

Талант – адамның нақты бір істі нәтижелі орындаудағы қабілетінің біршама жағымды қасиеттерінің өзара байланысты түрде үндесуі.

Анкеттеу- арнай дайындалған сұрактарға жауаптар негізінде ақпараттар алу.

Асоциалды- бұл әлеуметтік жуелерді қиратуға немесе зиян әкелуге бағытталған мінез құлық.

Астеник ( leptos- нашар, sota- дене)- «нашар және биік»

Аутизм - сыртқы әлеммен өз қайғыруына кету, аутизм әр бір адамға психологиялық куйге тен.

Әлеументік генетикалық теория – бұл ілім, даралықтын қалыптасуы сыртқы жағдайлармен ескертілген.

Әңгімелесу- адаммен қарым қатынаста алынатын жана акпараттарды алу әдісі.

Әдіс – грек сөзінен пайда болған жол деп аударылады.

Бақылау- бұл максатқа бағытталған адамды жуелі қабылдау, нәтіжесі бойынша экспертты баға беріледі.

Биогенетикалык теория- бұл теориясында даралық тумалы және генетикалық талаптар ретінде қарастырылады.

Биографиалық және автобиографиалық әдістер- ретроспективті тәжірібесінде және пікірлерде негізделген ұзак уақытта адамның дамуын жазу.

Білімнің гуманитарлы парадигмасы- саналы және санасыз қондырудың жуйесі, қарастырған құбылыстардың бирегеіне шоғытталған, мәліметтердің статистикалық дәлелдеуіне өз алдына мақсат қоймайды.

Білімнің жаратылыс-ғылыми парадигмасы - саналы және санасыз қондырудың жуйесі, объективті білім алуға тәуелді, экспериментердің мәліметтеріне негізделген себептерден шығатың зандылыктарға әкеледі.

Изоляция – психологиялық қорғаныстардың түрі, сезімді ойлаудан бөлу.

Даналық – бұл білімнің эксперті жуйесі, өмірдің практикалық жағына бағытталған және бұдан өлшенген пікір шығаруға болады, өмірге маңызды және қиын сұрақтарға пайдалы міңездеме беруге болады.

Данышпандық – ең жоғары тәжірібесіндегі интеллектің куші, творчествоға қабілеті жоғары, елестету және ойлау талап ету, ойлап табу және ашу. Данышпандық генетикалық механизмдармен жағдайланған, маңызды іс әрекетке өте жоғары дәрежеде шоғырланғанда денсаулықтың физикалық және психикалық бузылуына әкеледі.

Деперсонализация – сезім көрсетуге қабілеттері жоқ, эмоционалды өзғерістерің сезімі.

Депрессивті күй – бұл кажеттіліктердің басылысы және басылған жағдайдың күйі.

Дифференциалды психология – индивиттердің және адам топтарының психикасының дәрбес айырмашылыктары зерттейтің ғылымның бөлігі, бұл айырмашылықтардың тәбиғатың, қайнар көздерің және салдарымен зерттейтін ғылым саласы.

Дифференциальная психофизиология – нерв жуйесінің қассиеттерімен жағдайланған адам психикасының дербес ерекшеліктері.

Жыныстық димормизм – еркек және әйел особьтардын анатомофизиологиялық белгілердің айырмашылықтардың болуы.

Өмірдің стилі – бұл белгілердің уникалды қосылысы, ептілікпен және мінез құлықтардын тәсілдері, адамнын өмірін анықтайтын.

Қабілет – бұл тұлганын дербес психологиялық ерекшеліктері, өнімді іс әрекеттердің табысты атқарғанын жағдайы болып саналады.

Идентификация- психологиялық механизмның түрі, баска адамдардан немесе мінездегі белгілермен адам өзінен бөлу.

Мезоморфты типтер- басы төртбұрышты, аяғы қысқа.

Мінез – бұл фрустрациялық жағдайларға тұлғанын жауабы, үрейлікті шешуге дербес тәсілі.

Психиканың дамуының екіфакторлык теориясы – бұл ілімде даму сырткы әсерлердің және тумалы структуралардың қарым қатынастыры нәтіжесінде қарастырылады.

Орта - өзгеретің стимулдардын қатары, бұл өзгерістерге индивид өмір бой сезінеді.

Нерв жуйесінің динамикалығы – жағдайлы реакциялардың орнауының шылдамдығы.

Характерология – адам психикасын білуінін ғылымға деінгі түрі, адамнын ішіндегі айырмашылыктарды қарапайым типтерге жатқызу.

Ноогенды невроздар – невроз экзистенциалды қажеттіліктердің фрустрацияларымен шақырылған.

Субхат – бұл әңгімелесудің ерекше түрі, партнердің біреу лидерд болып саналады, екіншісі- мукият тыңдайды.

Сексуализация – психологиялық қорғаныс, мәселелік жағдайларды эротикалық мазмұндармен толтыру.

Сублимация – психологиялық қорғаныс, аффективті импульстарды конструктивті мінез құлықтарға айналдыратын, тиімды қорғаныс болып саналады.

Интроекция – психологиялық қорғаныстың ежелгі түрі, сыртан келетіңді өзінен келетің деп қате қабылдайды, проекциямен және проективті идентификациямен бірге кездеседі.

Интроспективті әдіс – субьективті тәжірібиесінің мәліметтерінде негізделген.

Компульсия – істеуге ниет жоқ іс әрекеттер.

Нерв жуйесінің лабильностігі- нерв процесстердің пайда болу жылдамдығы және оның тоқтау.

Норма – адамның психикалық дамуының мазмұнының және темпын бағалайтың ұғым. Статистикалық мәліметтерде, клиникалық көрсеткіштерде, әлеуметтік стереотиптерде, адамның субъективті тосуында негізделген.

Пикник – ( pyknos -жуан) – ауыр және жуан адам.

Проективті идентификация – анайы психологиялық қорғаныс, проекциямен интроекциянын нәтіжесі.

Психограмма – мамандылықтардың адам психикасына қойылатын талаптардың мінездемесі.

Психогенетика – бұл генетикамен психологиянын арасындағы шеғаралық бөлімнің білімдері, адам дербес айырмашылықтардың пайда болуын зерттейтің ғылым,бұны қалыптастыратың ортамен генотиптін ролі.

Психогенетикалық әдістер - психологиялық сапаларынын дербес түрін ортамен және туқым құалаушылықтар факторларды анықтауға бағытталған.

Темперамент – тұлғанын дербес тұрақты заңдылық ара қатысы, психикалық әрекеттердің динамикасын әр жақтан сиппаттаушы.

Тұлга – индивидтың жуйелі сапасы, мәдиниет- тарихи дамуында пайда болатын және белсендік, субъективтік, саналық қассиеттерге иіе болатын.

адамдардын

Темпераменттің структурасындағы ырғақтылық – ойлаумен мінез құлықтың тұтқырлықтың және икемділіктің көрсеткіштері, бір іс әрекеттерден екіншісіне ауысу.

Үрейлік – реалдық немесе жорылған қауіп қатер, ішкі аландаудын қарсы қайғыруы.

Факторлы талдау – бақылауға жатпайтын сапаны бағалайтын әдіс.

Фрустрация – ерекше күй немесе тұлғанын мақсатнына шетуіне субьективті қиіншылықтар пайда болғанда ішкі психикалық конфликт.

Экзопсихика – сыртқы обьектіге тұлғанын қатынасы.

Экспериментің тұрақтылығы – нәтіжілердің уақытта тұрақтылығы.

Білімдер бағалау жалпы шкаласы

Аттестациялық әріптік баға	Баллдардың сана эквиваленті	Оқу пәннің меңгеру дәрежесінің %-ды мазмұны	Дәстүрлі жүйе бойынша Баға
А	4,0	95-100	өте жақсы
А-	3,67	90-94
В+	3,33	85-89	Жақсы
В	3,0	80-84
В-	2,67	75-79
С+	2,33	70-74	қанағатты
С	2,0	65-69
С-	1,67	60,64
D+	1,33	55-59
D	1,0	50-54
F	0	0-49	Қанағаттындырылмаған

Пән бойынша қорытынды баға пайыздық қатынаста келесідей анықталады:

Б1 + Б2

Қ % = --------------- × 0,6 + Е × 0,4

2

Мұнда:

Б1 - 1 бақылаудың бағасының пайыздық көрінісі

Б2 - 2 бақылаудың бағасының пайыздық көрінісі

Е - Емтихандық бағаның пайыздық көрінісі

Пайыздық көріністегі қорытынды баға Қ % 3 қосымшада көрсетілген, кестеге сәйкес ҚБ сандық эквивалентке қорытынды баға ретінде аударылады.