10. Санитарлы қорғау аймақтарының шекарасын орнатудың тәсілдерін көрсетіңіз.

Адам денсаулығы мен қоршаған ортаға химиялық, биологиялық н/е физикалық әсерін тигізетін өнеркәсіп кәсіпорындары н/е басқа объектілер үшін санитарлық қорғау аймақтары міндетті түрде олардың құрамына кіретін компонетке жатады.

Санитарлық қорғау аймақтары – атмосфераны ластайтын кәсіпорындарды елді мекеннен бөліп тұратын, міндетті түрде ағаш егілген, зиянды заттектер қауіпсіздік деңгейге дейін таралатын және арнайы гигиеналық талаптар орындалатын аумақ. Санитарлық норманы анықтайтын құжаттарға сәйкес барлық өнеркәсіп кәсіпорындарына олардың қуатына, технологиялық процесстерді іске асыру жағдайына, қоршаған ортаны ластайтын компонеттердің зияндық класына және тазалау процесстерінің нәтижелеріне байланысты санитарлық қорғау аймақтары (СҚА) белгіленіп, тұрғын кешеннен қандай алшақтықта орналастыруға болатына анықталады. СҚА сыртында зиянды заттектердің ауадағы мөлшері шекті рауалды концентрациядан аспауы қажет. С_м + С_ф ≤ ШРК_б.ж. Атмосфераға зиянды заттектерді ШРК артық шығармайтын технологиялық процесстер мен жұмыс жүргізетін кәсіпорындарды елді мекендердің ішінде орналастыруға болады. СҚА ішінде өрт депосын, моншаны, кір жуатын үйді, көлік тұрақтарын, қоймаларды, әкімшілік қызмет үйін, сату нүктелерін және т.б. орналастыруға болады, ал тұрғын үйлерді, бала бақшаны, мектепті, емдеу сауықтыру мекемелерін, бақты орнластыруға болмайды. Бұл аймақтың территориясы міндетті түрде көгалдандырылады, газға төзімді ағаштар мен бұтақтар түрлері егіледі. Себебі өсімдіктер биосүзгіш рөлін атқарып, зиянды қоспаларды, радиоактивті бөлшектерді сүзіп, шуды сіңіріп отырады. СҚА ұзындығын белгілеген кезде көбінесе тұратын желдің бағыты есепке алынады, яғни желдің соғу бағытына қарай оның ұзындығы әртүрлі болып келеді. Әр бағыттағы СҚА ұзындығын есептеуге қолданатын формула: L = L₀ · Р/Р₀, м; бұл жерде Р>Р₀, Р – белгілі бағыта тұратын желдің орта жылдық қайталанулығы (%), Р₀ – бірқалыпты айналма жел бағытының қайталанулығы, % ( раумбалық жел айналымында Р₀ = 100/8 = 12,5%) L – есептелінетін СҚА-ның ұзындығы, м. L₀ – СҚА нормативтік шамасы, ол кәсіпорынның жататын класына байланысты 2000м, 1000м, 500м, 300м, 100м н/е 50м тең. СҚА аумағын технологияны өзгерткенде, тиімілігі жоғары және сенімді тазарту құралдары пайдаланғанда қысқартуға болады. Ауа шекарасыз, үнемі жылжымалы түрде болатынынабайланысты оны қорғау шараларының аймақтық н/е жергілікті деңгейде ғана мәні бар емес, бұл ғаламдық масштабта қаралатын мәселе болып саналады.

11. Метеоэлементтерге бақылау жүргізуге, ластану деңгейін тексеруге және сынаманы сұрыптауға арналған жабдықтарды сипаттаңыз.

Бақылаулар деңгейі ШМК-нан асып түсетін қоспалар үшін жүргізіледі. Ауаны ластаушы жиі кездесетін зат/ды бақылау міндетті түрде жүргізіледі. Олар: шаң, күкірт диоксиді, көміртек оксиді, азот оксиді.

Территорияның ластану мони/гі қар өлшеу бақылау/ының негізінде атм/а ауасының ластану деңгей/ін ластанбаған аудан/мен қатар қала/да басқа да елді мекен/де қадағалауға мүмкіндік береді. Қалдық орнына едәуір алыс қашықтық/ға тасымалданатын қоспаның ғаламдық ағын/ының трансшекаралық реттеу/дің мақызды әдіс/іне қоспалар таралуының матем/қ модел/іне негізделген жер бетінің ж/е ұшақ станция/ының жүйесі кіреді.

Трансшекаралық тасымалдану станция/ының торабы газ бен аэрозель/ді талдау таңдалатын сынама/дағы қоспа құрамын талдаудың құрғақ ж/е ылғал түсім/ді жинау жүйесімен жабдықталады.

Ақпарат мет/қ синтездеу орталық/ына келіп түседі, мына/ды жүзеге асырады:

1. Атм/дағы қоспа/дың трансшекаралық тасымалдануы туралы ақпаратты жинау, талдау ж/е сақтау;

2. Мет/қ мәліметтер негізінде қоспа/дың тасымалдануын болжау;

3. Қалдықтар мен көздер орналасқан аудан/ды сәйкестендіру;

4. Атм/қ аудан ж/е төселме беткейге келіп түскен қоспа/ды есептеу ж/е тіркеу жұмыс/ы.

Әр түрлі геогр/қ ж/е уақыттық жағдай/да алынған бақылаулар нәтиже/ін сәйкестендіру мақсатында сынама/ды талдау мен таңдау, ақпаратты беру мен өңдеуді біртұтас жалпыланған әдіс/і қолданылады.

Бақылау торабында алынған ақпарат жеделдік дәрежесі б/ша 3 категорияға бөлінеді:

1. Шұғыл; 2) Оперативті; 3) Режимдік.

Біздің елімізде іс жүзіндегі атм/қ ауа ластануын бақылаудың торабына ауа сынама/ын қолмен таңдау бекет/і ж/е қорш.ортаны бақылау мен реттеудің автоматты жүйесі кіреді.

Ластануды бақылау бекет/і стационарлық, маршруттық ж/е қозғалмалы болуы мүмкін.

Талдау үшін алынған сынамалар қолмен таңдау бекет/інен хим/қ лаборатория/ға жеткізіледі.

Қорш.ортаны бақылау мен реттеудің автоматты жүйе/і стационарлы болып келеді. Олар ауа сынама/ын талдау мен үздіксіз таңдау ж/е ақпаратты байланыс канал/ы б/ша басқару орталығына беру ж/е берілген режимдік атм/а ауасының күйін реттелген құрал жабдық/мен бақылайды.