56. Қала экологиясы. Aвтокөліктен бөлінетін заттар.

Алматыдағы ауаның ең жоғарғы дәрежеде ластануы 2007 жылы тіркелген. Ол жылы ауаға 185 мың тонна ауаны ластағыш заттар қосылған. Оның 161,3 мың тоннасы қалалдағы автокөліктердің еншісіне тиеді. Ал автокөліктерді алып қарасақ, олардың басым бөлігі шет елдерден әкелінген «қоқыс» жеңіл автокөліктер болып табылады. Жеңіс автокөліктерден біөлініп шығатын зиянды газдар 161,3 мың тоннаның 78% құрайды. Ал қоғамдық көліктер 14%, жүк көліктері 8%.

Шет елдерден әкелінетін көліктерге қатаң бақылау орнатылмаса, Алматыда іске қосылғалы отырған метро ауа тазалығын жақсартуға көмектесе алуы өте қиындау. Тіпті, көліктерге қатысты енгізілген «Еуро-1» стандарты да ешқандай мәселені шешпеген сыңайлы. Қазірге кезде Еуропа «Еуро-5» стандартымен жұмыс істеуге көңіл бөлуде.

Алматыда өткен жылы автокөліктерден бөлінген улы газдардың көлемі190 100 тоннаға жеткен

АЛМАТЫ. Ақпанның 25-і. ҚазАқпарат /Ернар Бекен/ – Алматы қаласында соңғы жылдары атмосфера ластануының басты түйткілдерінің бірі автокөліктерден шығатын лас заттар деңгейінің күрт өсуі болып отыр. Бұндай мәліметті «Жасыл сақтық» экологиялық қоғамы келтіріп отыр, деп хабарлайды ҚазАқпарат. Ішкі істер департаменті Жол полициясы басқармасының мәліметтері бойынша, 2008 жылы қалада 523 022 автокөлік тіркелген, соңғы сегіз жылғы тренд бойынша берілген бағаға сәйкес, олардың бір жылғы өсу көрсеткіші шамамен 40 000 автокөлікті құрайды. Қазірде қолданыста техникалық тұрғыдан ескірген 115 мың көлік бар, автокөліктерден бөлінетін улы газдардың жалпы көлемінің 70 пайызын осы ескі «темір тұлпарлар» шығарады. Былтырғы жылы Алматының қозғалыс құралдарынан 190 100 тонна көмірқышқыл газы ауаға тараған. Өзге қалалардан Алматы аумағына келетін көліктер саны бір күн ішінде шамамен 90 мың данаға жетеді. Осылайша, ЕУРО-2 стандарты енгізілгенше (2009 жылдың шілдесі) шаһардағы автокөліктердің саны 653 мыңнан асып кетуі мүмкін. Болжамдар бойынша, Алматыдағы көліктер саны 2018 жылға қарай 1,5 млн дананы құрамақ. Автокөлік құралдарының қарқынды өсуі, табиғатты қорғауға арналған талаптардың сақталмауы Алматы қаласының ауа қабатына келіп жатқан кері әсерді ұлғайтуы мүмкін.

57 Қазақстанның ерекше қорғауға алынған аумақтары.

Қазақстанның ерекше қорғалатын табиғи аумақ — ерекше қорғау режимi белгiленген мемлекеттiк табиғи-қорық қорының табиғи кешендерi мен объектiлерi бар жер, су объектiлерi және олардың үстiндегi әуе кеңiстiгiнiң учаскелерi

Қорықтар Қазақстан қорықтарының тізімі Ақсу-Жабағылы АлакөлАлматыБарсакелмесБатыс АлтайҚаратау Қорғалжын Марқакөл Наурызым Үстірт

Ұлттық парктер«Алтынемел» Баянауыл«Бурабай»Катонқарағай«Көкшетау»«Көлсай көлдері»ҚарқаралыСайрам-Өгем Шарын Іле Алатауы

Резерваттар «Ақжайық»«Ертіс орманы»«Семей орманы»Ырғыз-Торғай

Елімізде өсімдіктері мен жануарлары әр алуан, арнайы қорғалатын тұтас табиғи аймақтар – қорықтар ұйымдастырылған. Сондықтан да қорықтар нағыз күрделі табиғи лаборатория болып табылады. Биосфераның қорғауға алынған бұл аймағы ауа-райы (климаты), топырағы өсімдіктер әлемі мен жануарлар дүниесі арасында бірнеше мыңдаған жылдар бойы қалыптасқан биологиялық-химиялық байланыстарды сақтайды. Қорықтар — биосфера эталоны. Мұндағы орман-тоғай, жай алған жайылым мен шабындық, аң-құс, айдын шалқар көлдер, ағыны қатты өзендер мүмкіңдігіне қарай сол ежелгі әсем қалпында сақталынуы тиіс. Қай заман болмасын, қорықтарды ұйымдастыру күн тәртібінен ешқашан да түскен емес. өйткені биосфера байлықтарын қорғау, онда ғылыми-зерттеу жұмыстарын сондай-ақ биосфера компоненттерін қорғау және үгіт-насихат экологиялық білім және тәрбие беру жұмыстарын жүргізуде қорықтар өте маңызды роль атқаратыны белгілі. Осыған орай қорықтар ұйымдастыру бөлініп Қазақстанның шөл-шөлейтті аймақтарында үйір-үйірімен жайылып жүретін, бірақ кейіннен мүлде азайып кеткен құландарды қорғап қалуда қорықтардың, әсіресе Бадхыз қорығының рөлі орасан зор болды. Сондай-ақ, Барса-келмес қорығында айтар үлес қосты. Бүгінгі Бадхыз қорығында құландар саны көбейе түсті. Барса-келмес аралы жойылып кеткеннен кейін ондағы құландарды арнаулы ұшақтармен Алтынемел ұлттық биосфера паркіне, Іле өзел жағасына әкелінді. Міне, осы жерде олар жылдан-жылға өсіп көбеюде. Қазақстанның бірнеше табиғи-географиялық аймақтары солтүстігінен оңтүстігіне қарай орманды-дала, шөлейтті, шөлді өңірлерді қамтиды. Қазақстан жерінде Д.И. Менделеев кестесіндегі химия элементтердің бәрі дерлік кездесетін біздің республикамыз табиғи ресурстарға аса бай өлке. Жоғары сатыдағы өсімдіктердің 5777 аңның, 150 құстың 480, бауырымен жорғалаушылардың 150, мекенділердің 12 түрі тіршілік ететін айтпай кетуге болмайды. Бай өлкені шын мәнінде табиғи байлықтың қайнар көзі деп ғалымдар бекерден-бекер айтпаған болар. Бірақ, бұл інжу-маржандар қанша болғанымен, ол сарқылмайтын дүние емес екені кейінгі кезде өзінен-өзі өне беретін зат емес. Сондықтан да оны пайдаланумен бірге, ұқыпты түрде қорғап, байлығын молайта беруге барлык мүмкіндік керек.