40)Табиғи ресурстар және олардың түрлері.

Табиғи ресурстар адамның өз мұқтажын қамтамасыз ету және көздеген мақсатына жету үшін пайдаланатын қоршаған ортадағы заттардың, құбылыстардың,табиғи денелердің жиынтығы.Оларға:ауа,күн,жел,су,жер,орман,табиғи құрылыс материалдары, пайдалы қазбалар және т.б. жатадыТабиғи ресурстардың бірінші белгісі олардың түрі.Бұл белгіге сәйкес олар табиғи құбылыстар(күн энергиясы,жел мұхиттардағы су деңгейінің көтерілуі мен судың қайтымы),өсімдіктер әлемі,жануарлар әлемі,табиғи заттар(су,ауатопырақ) және пайдалы қазбалар(мұнай,алтын,т.б. әртүрлі рудалар болып бөлінеді).Табиғи ресурстардың екінші белгісі олардың қоры.Бұл белгісі бойынша оларды сарқылатын және сарқылмайтын деп бөледі.Сарқылмайтын табиғи ресурстар табиғатты ұзақ пайдалану кезінде саны мен сапасы өзгермейтін немесе аздап қана өзгеретін табиғи физикалық құбылыстар және денелер.Мұндай ресурстарға күн энергиясы,жел энергиясы,қозғалыстағы су энергиясы,жер қойнауы энергиясы жатады.Сарқылатын табиғи байлықтар табиғатты пайдалану барысында саны мен сапасы өзгеретін табиғи физикалық құбылыстар және денелер.үшінші классификациялық белгі сарқылатын табиғи байлықтардың орнына қайта келуі.бұл белгісі бойынша сарқылатын байлықтардың мынадай түрлері бар:қалпына келетін өсімдіктер,жануарлар және микроорганизмдер әлемі;қалпына келмейтін миллиондаған жылдар бойы жер қойнауында түзілген пайдалы қазбалар;салыстырмалы қалпына келетін пайдалануға қарағанда орнына қайта келуі баяу жүретін ресурстар.Адамның табиғатты пайдалануы төрт түрлі:тіршілігін қамтамасыз ету,шаруашылық экономикалық,денсаулық үшін және мәдени тұрғыдан болады.

41. Табиғи ресурстарды үнемді пайдаланудың ерекшеліктері. Табиғи ресурстар-адамның өз мұқтаждығын қамтамасыз ету және көздеген мақсатына жету үшін пайдаланылатын қоршаған ортадағы заттардың, құбылыстардың, табиғи денелердің жиынтығы. Табиғатты пайдаланудың мынандай ерекшеліктері бар:

- табиғи байлықтарды пайдалану оларды орнына келтірумен қатар жүруі керек;

- табиғи байлықтарды кешенді пайдалану;

- табиғи байлықтарды қайта пайдалану;

- табиғатты қорғау шараларын жүргізу;

- қоршаған табиғи ортаға антропогендік қысымды азайту үшін жаңа технологияларды ендіру.

Жер қойнауындағы ресурстарды пайдалану қарқыны алдағы уақытта төмендемейтін болса, олардың қоры азаятыны сөзсіз. Ғалымдардың болжамы бойынша,мысалы, аллюминий рудасының қоры 500-600 жылға, темірдікі 150, мырыштыкі 200-230, қорғасындыкі 20-30жылға жетеді. Осындай дағдарыстан шығу үшін ресурстар қорын үнемді пайдалану, сақтау және жаңа қорларын барлау, қайтара пайдаланылатын шикізатты қолдану, металл сынықтарын қайта өңдеу және т.б шараларды іске асыру қажет. Табиғатты тиімді пайдалану ережесінің бұзылуы салдарынан қалпына келмейтін ресурстардың қатарына соңғы уақытта тұщы су, оттегі және т.б қосылды. Себебі бұлардың пайдалану, шығындалу қарқыны табиғаттың өздігінен қалпына келу қарқынынан асып кетуде. Топырақ барлық материалдық игіліктің негізі , ал оның негізгі қасиеті оның құнарлығы. Топырақтың түзілуі өте күрделі. Топырақты өңдеуге дұрыс технология қолданбау, ормандар алқабының қысқартылып отырылуы су және жел эрозия процестерінің күшеюіне алып келеді. Т.б