30Ақша айн-мын реттеу әдіс-гі касса айналымын болжау.

Қаржы ұйым-ң қызметін лицензиялау, бақылау және қадағалауды ж.а., сонд-ақ олардың қызметін реттеуде ҚР заң актісіне сәйкес ҰБ мынандай қыз-р атқарады:

1. шетел валютасымен айырбас операц-ын ұйым-тын з.т-ға осы айырбастау операц-ын жүргізуге лицензиялар беру

2. банк опер-ң жекелеген түр-ін ж.а-ын ұйым-ға банкноталарды, монета-ды, құндылықтарды инкассациялауға, банкаралық клирингке, сейф опер-на, төлем карточкаларын шығаруға лицензия береді

3. инкассация б/ша опер-дың ҚРҰБ лицензиясы негізінде ж.а. з.т-ң, сонд-ақ қызметтің ерекше түрі шетел валютасымен айырбастау опер-ын ұйым-у болып табылатын з.т-ң жарғ кап-ң ең төменгі мөлшерін ж/е қалым-у тәртібін белгілейді

4. шет мемл-ң өкілетті орган-мен, ОБ-мен ытымақтастықта болып, қажетті ақпаратпен алмасады

5. ҚР заң акті-де айқындалған өкілеттігі шегінде ақша төлемдері ж/е аудармалы, валюталық опера-ды ж.а. ж/е т.б. мәселелер б/ша барлық банктер банк опер-ң жекелеген түр-ін ж.а. ұйымдар ж/е олардың клиенттері орындауға тиісті нормативтік құқықтық актілер шығарады

6. бұхг-к есеп ж/е қаржылық есептілік жүйесін реттеу жөніндегі өкілетті орг-мен келісе отырып, халықаралық бұхг-к есеп стандарт-ын, сонд-ақ оларға әдістемелік ұсыныс-ды әзірлейді және бекітеді

7. өкілетті орг-ң келісімі б/ша ҚР заң актісінде көзделген жағд-да қаржы ұйым-ң қаржылық есептіліктерінің халықаралық стандарт-ға сәйкес келетін тізбесін және нысанын, сонд-ақ ұсыну мерзімі мен тәртібін белгілейді

31 Банкноттар эмиссиясына сипаттама

Эмиссия – кең мағынасында айналымға ақшаны құнды қағаздарды, есеп айырысу-төлем құжаттарын, пластикалық карточкаларды ж/е т.б. шығарумен байланысты сөз.

Ақша эмиссиясы – айналымдағы ақша массасының жалпылама артуына әкелетін барлық ақша түрлерінің айналымға шығуын білдіреді.

Эмиссиялық операцияларды Орталық банк ж/е қазына мекемесі жүзеге асыруы мүмкін. Қазақстанда эмиссиялық операцияларды ҚР ҰБ жүзеге асырады.Банкнот эмиссиясы өндіріс салаларының ж/е қызмет көрсету салаларының кассалық қызмет көрсетулерімен байланысты:қолма-қол ақшаның кассалық резервін арттыру қажет болғанда – коммерциялық банктер, мемлекеттік бюджет,мемлекеттік борыш ж/е т.б.

32.Қазақстандағы ақша базасының құрылымы.

Қазақстанда ақша массасының дербес компонентеріне ақша базасы жатады. Іс жүзінде «резервтік ақшаны» ақша базасы деп атау қабылданған. Ақша базасы міндетті резервтік ақша және айналымдағы қолма-қол ақшадан тұрады. Оның осы аталған компоненттері банк секторы депозиттерін жартылай резервтік жабу жағдайында абсолютті түрде әр бағыттағы факторлармен басқарылады. Мысалы, міндетті резервтік ақшаның көлемі Ұлттық банктің бекіткен мөлшерден, ал басы артық резервтік ақша коммерциялық банктердің клиенттерден түсетін қолма-қол ақша өтімділігі өз басқаруына қалауынша байланысты болады. Коммерциялық банктердің Ұлттық банктің резервтік ақшасынан тәуелсіз болуы, басы артық ақша резервін көбейтіп, Қазақстан банк секторындағы сырттан қарызға алынатын жаңа депозиттерге деген тәуелділікті күшейтіп отыр. Ақша базасын іс жүзінде кейде «қуат ақшасы» деп те атайды. Өйткені олар ақша жүйесі негізіне жатады. Қазіргі жартылай резервтік жабу жүйесінде Ұлттық банк тарапынан ақша ұсынысын толықтай бақылауға алу мүмкін емес. Олай істелетін болса, жағдай бұрынғыдан да қиындай түседі. Себебі коммерциялық банктер орталықтың қаржыландыруына тәуелді емес. Әрине, Ұлттық банктің резервтік ақшаны ұстаушы ретінде ақша ұсынуды бақылау мен депозиттерді 100 пайыз резервтік қамтамасыз ету жағдайында ақша экспансиясына абсолюттік вето қою мүмкіндігі болар еді. Бірақ, өкінішке қарай, айырбасталмайтын несие ақшалары жағдайында олай істеу мүмкін емес. Ақша базасы мен ақша ұсынысы арасындағы байланыс, яғни экономикадағы ақша массасының өзгеруі ақшалы мультипликаторға байланысты болады. Қазақстандағы оның мәні 2,5-ті, яғни жаңа депозиттің 1 теңгесі банк секторында депозиттік-несие экспансиясы процесінде 2,5 есеге өсіп кетеді. Ал ІЖӨ жылына 1,08 есе ғана өседі.