20.Қазақстанның су ресурстарына сипаттама беріп, су кадастрын құрастыру принциптерін тұжырымдаңыз.

Қазақстанның су ресурстарына сипаттама беріңізҚазақстан жеррегиондарының ішіндегі сумен аз қамтамасыз етілген елдердің қатарына жатады. Сумен қамтамасыздандыру деңгейі бойынша ол ТМД елдерінің ішіндегі ең оңғы орынды алады, тіпті үркіменстаннан кейін тұр. Қазақстанның жер беті сулар қорының (жер  асты  суларының  қоса  алғанда)  жалпы мөлшері жылына 89.5 текше  шақырымды  құрайды.Республикада  таза  ауыз суды  тым  тапшылығы  байқалады.

Қазақстанның жер беті су ресурстары түгел  дерлік  таусылған. Республиканың су шаруашылығы  мәселелері  тек  жер  беті  суларын  шектеп  пайдалану  және  жер  асты  суларының ресурстарын  меңгеру есебінен ғана шешілуі мүмкін. Республикада  жалпы  су  пайдаланудың  9 % жер  асты суларының үлесіне  тиеді, біздің  ойымызша, оны 25% дейін көтеруге болады.

Жер  бетіндегі  және  жер  асты  суларының   Қазақстанның  геожүйелеріне  экологиялық  ықпалы  көп  жақты  сипатқа  йе. Ол өзен  жүйесінің жйілігі  және  су  қоймаларының  гидрологиялық  және  гидрохимиялық  режимі   арқылы  көрінеді. Өзендердің  бастаулары , су режимі , жылдық су  қорының  өзгермелілігі  және  т.б. гидроэкологиялық  факторлар  неғұрлым  маңызды  болып  табылады.Осы  факторлардың ішіндегі кейбіреулерінің экологиялық ролін қарастырумен шектелеміз. Оңтүстік –шығыс    Қазақстанның  таулары  және  таулы жазыктары тұщы сумен көбірек қамсыздандырылған.      Республиканың басым бөлігінде адамдардың өндірістік әрекетінің, су көздерінің  және коммуналдық-тұрмыстық қалдықтарымен ластануының және басқа да себептердің нәтижесінде таза түщы суға деген тапшылық байқалады.     Қазқстанда 85 мыңнан астам өзендер мен уақытша су көздері бар. Олардың ішіндегі 10-ының 8 ғана ұзындығы 800 шақырымнан асады. Бұлар: Ертіс, Есіл, Тобыл, Орал, Сырдария ,Шу , нұра торғай  өзендері. Қазақстандағы  сегіз  мың  өзен  ғана   он  шақырымнан  ұзын.ірі  өзендердің  көпшілігі  (Орал, Ертіс , Сырдырия ,іле , Шу)  трансшекаралық  өзендер  болып  табылады. Және Қазақстанға шекаралас мемлекеттерден ластанған ағын әкеледі. Қазақстанның жер бетіндегi су ресурстары 100.5 км3, олардың iшiнде тек 56.5 км3 ғана республика аумағында құралады, қалған көлемi Орталық Азия мемлекеттерiнен, Ресей Федерациясы мен Қытайдан келiп түседi.

Өзен ағынының көлемi бойынша Қазақстан ғаламшардағы сумен неғұрлым аз қамтамасыз етiлген елдердiң қатарына жатады. Су ресурстарының аумағы бойынша бөлiнiсi мейлiнше әркелкi әрi аймақтар мен экономика салаларының сумен әркелкi және тұрақсыз қамтамасыз етiлуiне алғышарт жасайды. Қажеттi су тұтыну көлемi 54.5 км3, ал сулылығы орташа жылдағы шаруашылықта пайдаланылуы мүмкiн қолда бар көлемi 46.0 км3-ден аспайды.

Қуаңшылық жылдары су ресурстарының жалпы көлемi 58 км3-ке дейiн, ал қолда бары тиiсiнше 26 км3-ке дейiн азаяды.

Қайтымды сулар көлемi - 4.0 км3-ке жуықты құрайды, су көздерiне қайтарылатыны - 2.0 км3-ден аспайды, қалған ағыны сiңiп кетедi немесе құрдымға кетедi. Қайтымды сулар табиғи сулар мен қоршаған ортаны ластаудың негiзгi көзi болып табылады, оларды кәдеге жарату мен тазарту әзiрге шешiмiн тапқан жоқ.

СУ КАДАСТРЫ – мемлекеттік су ресурстары туралы мәліметтердің жүйеленген жинағы. 1993 жылдан бастап Қазақстан Республикасының “Су кодексіне” сәйкес суды мемлекеттік есепке алу және оны пайдалануды жоспарлау енгізілді. Суды есепке алу мен мемл. Су кадастрын жүргізу “Қазгидромет” респкбликалық мемлекеттік мекемесіне (жер үсті сулары), геология және жер қойнауын қорғау органдарына (жер асты сулары) және Табиғи ресурстар мен қоршаған ортаны қорғау министрлігіне қарасты су ресурстары көлтіне суды пайдалануды есепке алу жүктелген. Бірыңғай мемлекеттік су қорына: өзендер, көлдер, бөгендер, су қоймалары, мұздықтар, жер асты сулары, ішкі теңіз сулары, т.б. су көздері жатады. Су кадастрының материалдары су ш-н жоспарлауда, жобалауда, мелиорац. шаралар жүргізуде, су сапасын болжауда, халық ш. салалары мен жеке кәсіпорындар арасында су үлестіру кезінде кеңінен пайдаланылады.

су кадастрын құрастыру принциптері:

1.суды мемлекеттік есепке алу және оны пайдалануды жоспарлау;

2. су ш-н жоспарлау, жобалау, мелиорац. шаралар жүргізу;

3. су сапасын болжау;

4. халық ш. салалары мен жеке кәсіпорындар арасында су үлестіру;

5.Су ресурстарын ұтымды пайдалану мен қорғау т.б;