20. Саяси жанжалдар ұғымы және түрлеріне сипаттама беріңіз

Қоғамда әр түрлі таптар, топтар, жіктер болатындығы белгілі. Олардың өзіндік мақсат-мүдделері, талап- тілектері, армандары, қажеттіліктері болады. Олар сәйкес келе бермейді. Осыдан келіп араларында айырмашылықтар п.б. Олар дер кезінде шешілмесе жанжалдарға айналады. Жанжал немесе шиеленіс деп әрбір қарсы жақты қолайсыздыққы ұшыратып, істі насырға шаптыратын қарама- қарсы мүдделердің, пікірлердің, көзқарастардың қайшы келуін, елеулі келіспеушілікті, өткір талапты айтады. Қазіргі кезде қоғамдағы шиеленістер көптеген ғалымдардың назарын аударуда. Сондықтан сол мәселемен арнайы айналысатын конфликтология деген ғылым п.б. Ол мейірімсіздікке, төзімсіздікке, озбырлыққа әкелетін, қоғамды бүліндіріп, тығырыққа тірейтін саяси шиеленістердің шығу заңдылықтарын біліп, реттеу жолдарын іздестіріп, оның алдын алуға бағытталады. Соған орай, ол саяси және қоғамдық қатынастарды жетілдіруді де қарастырады. Әлуметтік жанжалдардың бірнеше себептері бар. Ең бірінші, жалпы себебіне адамдардың теңсіздігі жатады. Себебі әркімнің қоғамдағы мәртебесі, қызметі, билікке қатынасы әр түрлі. Біреулер билік етеді, екіншілері оларға бағынады. Жанжалдың екінші себебіне қажеттілік, мұқтаждық, талап- тілектің өтелмеуі немесе қанағаттандырғысыз өтелуі жатады. Үшіншіден, адамдар өздерін белгілі бір әлеуметтік, этникалық, діни т.б. бірлестіктердің мүшесіміз деп санайды. Бұл олардың өмірдегі орнын анықтайды және өздерінің жағдайын басқалардан төмен сезініп, мүдделеріне қысым жасалады деп ұғады. Батыстың көптеген саясатшылары шиеленістер себебін адамның санасынан іздейді. Мысалы, жеке адам мен қоғамдық құндылықтар туралы түсініктері сәйкес келмеуі, өмірден адам бір нәтижені күтуі, шындығында басқаша шығуы, адамдардың өзара түсініспеушілігі, олардың ішкі сезімдерінің жетілмегендігі. Жанжалдар қоғам өмірінде маңызды рөл атқарады. Әлеуметтік бақылауға алынған жанжал адамдар, топтар арасында п.б. дау- дамайларды уақытында ушықтырмай, асқындырмай шешуге септігін тигізеді. Қоғамдық организмдегі дағдарыстар мен әлеуметтік дағдарыстар туралы айта отырып ең алдымен, олардың адамдардың тіршілік әрекетімен тығыз байланыстылығын, оның адамның өзінде, оның өмірлік жағдайында, әлеуметтік перспективаларында тікелей көрініс табатынын ескертуіміз қажет, яғни оны фундаменталды адами өлшемге ие немесе тағдырлық мәні бар деп айтуға болады. Қоғамдық өмірдегі дағдарысар көріну сфералары бойынша жіктелуі мүмкін: экономикалық, әлеуметтік, саяси, идеолгоиялық, адамгершілік, экологиялық және т.б. Бірақ қоғам тұтастық ретінде болғанықтан, осы жеке дағдарыстар қоғамды тұтастай дағдарыстың бір сәті, тұсы болып табылады.

21. Саясаттанудағы мемлекет типтері және ерекшеліктерін түсіндіріңіз.

Мемлекет басқа ұйым, мекеме, бірлестіктерден мына белгілермен ерекшеленеді:аумақтық бөліну: мемлекеттің заңдары мен өкілеттігі сол аумақта тұратын адамдардың бәріне де қатысты және осы аумақ арнайы құрылған қарулы әскер арқылы жаулардан қорғалып отырады.ерекше өкімет аппараты (жария билік): мемлекетте өз қол астындағы халықты бағындырып, дегенін істету үшін бұқара халықтан бөлек, оның үстінен қарайтын айрықша өкімет аппараты құрылған. Ол өз үстемдігін қарулы әскер, шенеуніктік аппарат, полиция, сот, барлау, баспасөз және т.б құралдары арқылы жүзеге асырады.мемлекеттің егемендігі: өзінің аумағындағы барлық адамдарға, ұйымдар мен мекемелерге міндетті заңдар мен ережелерді шығаруға мемлекеттің ғана құқығы бар.ашық куш қолдану, зорлықпен еріксіз көндіру: қылмыс жасағандарды еркінен айырудан бастап, өлім жазасына дейін кесе алады.салық салу: мемлекеттік қазынаның тапшылығын толтыру үшін заем шығару.мемлекеттің міндетті түрде мүшесі, азаматы болу:мемлекетте тұратын адамдар сол елдің азаматы болу керек, себебі азаматтығы жоқ адам (аппатридизм) құқықтық жағынан қорғансыз қалады.Мемлекеттік құрылыс пен басқару формаларына байланысты :монархия (Сауд Арабиясы, Катар, Бруней т.б):абсолюттік монархия,конституциялық монархия,дуалистік монархия ( Иердания, Кувейт, Марокко т.б) монарх парламент немесе үкіметтің төрағасы бола алады.Парламенттік монархия (Швеция, Бельгия, Испания, Голландия, Люксенбург т.б)2. республика:Президенттік республика

Жартылай президенттік (Австрия, Ирландия, Португалия, Польша, Финляндия т.б)