82. Қытайдың ерте заманғы химия ғылымы.

Ежелгі Қытайдағы материя түсінігі «Бес элементтер теориясы» деп саналды. Ежелгі қытайлықтар металл, ағаш, от және жерді бүкіл әлем материясы деп түсінген. «Бес элементтер теориясы» қытай мәдениеттің қалыптасуымен бірге пайда болған деп айтады.

Чоу династиясынан қалған Гуо Ю кітабінда осы бес элементтің бар екенін дәлелдейді: «жердің, металдың, ағаштың, судың және оттың комбинациялары бүкіл әлемді құрайды.» Яғни, бес элементтер теориясы ежелгі қытайдың негізі болып саналады, және ол қазіргі материя мен кеңістік ғылымының, атом және молекулалар теориясына жақын болып келеді.

Ежелгі қытайлықтар ғылым сферасында жақсы дамыды. Әр династиястияның өзінде көптеген атақты ғалымдар болған. Оларға химия ғылымы да айырықша, бөтен ғылым болған жоқ. Материалдық мәдениеттің дамуына ірі үлес қосқан қытайлықтар болды. Қытайдағы алғашқы ашулардың бірі фарфордың ойлап шығаруы саналады. Ақ балшықтан жасалған керамикалық бұйымдар ежелгі заманнан бері (б.з.д. XVIII–XII ғғ.) қытайлықтармен өндiрiлген болатын, олар фарфорға жақын бұйымдар болған. Бірақ фарфорды ойлап шығару үшін көп ғасырлар бойы жұмыс жасалды. VII–IХ ғғ. Қытай өзінің фарфор бұйымдарымен мақтана алды.

Таяу Шығыс халықтары мүлдем жасаудың тәсілін білмеді, ал Европада фарфор тек XVII ғ. шығарылды. Сонымен қатар қытайлықтар б.з.д. жартастарды оқдәрімен (порох) қопарды. Бояуларды олар көп мөлшерде қолданды. Ең жақсы қолданылатын ол киноварь болды, оны тек бояғыш ретінде ғана емес, дәрі ретінде де қолданды.

ІІ ғ. басында Қытайда қағаз пайда болды. Алғашында оны ағаштан, жібек мақтадан жасады ал кейін Қытайдың оңтүстігінде қағаздың ең жақсы түрін шығару үшін олар бамбук пен қамыстың өркендерінен жасай бастады.

Б.з.д. қытай өсімдіктерден қант алу әдісін білді. Сонымен қатар оларда табиғи бояулар кең ыдырады. Қытайда дәрі химиясы жақсы дамыған болатын, нәтижесінде тушь пен лак шығарылды.

83. Қытайда дәстүрлі инемен емдеу ғылымының қалыптасуы

Акупунктура, яғни инемен емдеу тәсілі ежелгі медицинада, яғни б.з.д. 3000 ж қытай медицинасында пайда болды. «акус» лат. Ине «пунктура» -шаншу (қыт. «хен-хин»). Өзінің бастауын қытай дінінен ал негізін қытай философиясынан алды. Ол ауызша ұрпақтан ұрпаққа берілді. Б.з.д. 4-3 жүзжылдықтарда «даосизм» философиялық мектеп арқылы таратыла бастады.

Чан Кайши Мао Цзэдунның негізін салушы, инемен емдеуге тиым салып, классикалық батыс медицинасын кіргізуді тырысты. Бірақ 1929 жылы Гоминьдан үкіметімен заң алынып тасталды. Инемен емдеудің тез ыдырауы 1949 жылы қытай революциясынан кейін басталды. Қытай емханаларында дәрігерлер инемен емдеуді классикалық медицинамен бірге пайдаланды.

Қазіргі күнге дейін инемен емдеу тәсілі Қытай мен Жапонияда қолданылады, көбінесе дәрігерлер ағаштан жасалған немесе қағаздан жасалған қуыршақтарда бұл методтарды алдын ала тексереді. Европада инемен емдеу тек XVII ғ. пайда болды.

Қытайда, Корея мен Жапонияда инемен емдеу тәсілі көбінесе патологиялық жағдайларда қолданылады, сонымен қатар тыныштандыруға, көп уақытқа созылған ауруларды емдеу үшін және хирургияда да қолданылады.

Қазіргі таңда Қытайда медицина екі түрлі,біріншісы,еуропалық медицина,бұл сала , жалпы алғанда , озық өредегі осызамандық медициналық тексеру жабдықтарының көмегімен алуан түрлі күрделі ауруларға диягноз қою,ауруын анықтау әрі осы ауруларды осызамандық батыстық технологиялармен емдеп жазу. Екіншісі, Қытайдың ұлттық дәстүрлі медицинасы,бұл негізінен,шөп дәрілермен емдеу, инемен емдеу, дене енергиясымен емдеу сықылды дәстүрлі әрі аса сырлы емдеу тәсілдерін қамтиды.