76. Қытайдың иероглиф реформасы

Қысқартылған қытай иероглифтері – ол баспа ж/е электронды бұқаралық ақпарат құралдары үшін жазуға қысқартылған қытай иероглиф/р жиынтығы. Ол ҚХР-ның 1956-1986 жж. болған қытай жазу реформасы/ң өнімі. Ол оқу барысында иерогиф/ді сызуды оңай игеру үшін жазуларды қысқартуға жасалған реформа болып табылады. 2000-ға жуық иероглиф/р қарастырылды, нәтижесінде қытай жазуының екі нұсқасы қалыптасты: қысқартылған және дәстүрлі қытай жазуы. Негізінен иероглифтік жазуларды жеңілдету XX ғ. басында ұсынылған болатын, өйткені қиын жазу жүйесі Қытай экономикасы/ң артта қалуының бір себебі ретінде қарастырылды. Иероглиф/ді реформалаудың алғаш қадамы 1851-1864 жж.,яғни тайпинь көтерілісі кезінде басталып, жеңілдетілген иероглиф/р баспа, құжаттар, кітап/р ж/е т.б. беттерінде таралды. Ал ҚХР-да 30-40жж. жүейлі түрдегі қысқартулардың жобасы жасалынды (hanzi jianhua fang’an), 1950 ж. қытай тілінде қысқартылған (жеңілдетілген) иероглифтер жасалып, ал 1956 ж. елде иероглиф/ді қысқарту/ң ресми ұсынысы жарияланды. Осы жеңілдетуді 1964 ж. шыққан «Иероглифтерді қысқартудың жинақталған кестесі» ресми статусын бекітті. 1975 ж. тағы да 248 иероглиф/ді жеңілдеткен реформа/ң екінші этапы дайындалды. Бірақ жазуда ойламаған көптеген қиыншылықтар пайда болды. 1977 ж. «Жэньминь жибао» сияқты ірі газеттер қосымша жеңілдетілген жазу/ды қолдана бастады, бірақ 1986 ж. 24 маусымда реформа/ң екінші этапы мүлдем тоқтататылды. 1964 ж/ғы 2235 жеңілдетілген иероглиф/р реформа стандарты бекітіліп қалдырылды, тек үш иероглиф қана қабылданбады. 1986 ж. 10 қазанда алдағы жазу реформасы үлкен абайлықпен жүргізіледі деп жарияланды. Дәстүрлі иероглиф/р Корея,Тайвань,Гонконгта сақталған. Иер/фң реф/сы кезінде жазылуы ең қиын деп танылған 2235 иероглиф қысқартылды. 1952ж. Қытайлық жазуды реформалау зерттеу комитеті иероглиф/ді қысқартудың нег. принципі деп Лунь Юйдағы «дамытамыз,бірақ ойлап таппаймыз» деген цитатаны айтты. Зерттеу шаралары б/ша қысқарту/ң келесі принциптері жасалынды: а) қарапайымдылық пен дәстүрді сақтау; б) стандартизация; в) иероглиф/ді әр түрлі жазу форма/н жою;г) идеограммалық қасиет/ді барынша сақтап қалу; д) тұрақтылық; е)әдісшілдік; ж) көркемділік әсемдігін сақтау.Сонымен қатар қолдану үшін тұрақты қарапайым халық/ң қысқартылған иероглиф/рі мен сызықтары аз жазу формасы алынды. Иероглиф/р бірнеше әдістермен қысқартылды: 1) көп қолданысқа ие иероглиф/ң күрделі бөліктері жай бөліктермен алмастырылды; 2) фонет/қ компонентті өзгерту арқылы; 3) компоненттерді алып тастау арқ.; 4) курсивті каллиграфия/қ жазуды пайдалану (cǎoshūkǎihuà); 5) жазылуы қарапайымдылау болған ескі иероглиф/ді пайдалану; 6) жаңа комбинация/р ойлап табу; 7) иероглифті айтылуы басқа н/е ұқсас иероглифке алмастыру; 8) бірнеше иероглифті жазылуы жеңілдеу бір иероглифпен алмастыру; 9) иероглиф/де көп кездесетін компонентті алып тастау. Өзгертілмеген түрде қалған иероглифтер (chuánchéngzì) мұралық деп аталды. Бұл иероглифтерді дәстүрлі/ге де, қысқартылғандарға да жатқызуға болмайды.