52. Юань әулиеті дәуірінде Қытайға батыстан әр түрлі діндердің таралуы.

13 ғасырдың екінші жартысында қытайға христиан дінінің таралуының екінші кезеңі басталды. Дін таратушылар ең бірінші кезекте ман, олардың тап өкілдері мен кейбір аз ұлт өкілдері болды. Монғолдардың билігінің құлауынан кейін христиан дінінің таралуы тежелді.1271- 1368 жылдардағы моңғолдық Юань әулеттері билік жасаған кезде, Қытайға жауынгерлер емес, саудагерлер, уағыздаушылар, сонымен бірге атақты мұсылман отбасының өкілдері нықтап жайғасып алды. Бұл мынаған байланысты: кейбір моңғол хандары (олар – Қытайдың императорлары) Исламға тәуба жасады да, өздерінің мұсылман – мұғалімдерін Қытайды басқаруға белсенді түрде тартты. Саид Аджаль Шамс-ад-дин Юньнань  провинциясына басқарушы болып, оның ұрпақтары осы маңызды аймақтың билеушілері болды. Ол кезде Қытайда мұсылмандардың ықпалы қатты болса да, Саид Аджаль Шамс-ад-диннің немересі де, осы тұқымның ұрпақтары да  Конфуцияның ұрпақтары сияқты осындай мәртебе алсақ деп императорға өтінішпен барды.

1281 жылы Хұбылай хан даостық кітаптарды өртеу туралы жарлыққа қол қояды. Ол даостық діни сенімді қудалатып, буддизмді үстемдікке ие болатын діни уағыздарға айналдырмақшы болды. Буддизм халықты бұл өмірде барлық қиындыққа шыдамдылық танытуға шақырып, жақсы өмір сүру үшін күресуге, басшының дегеніне сенуге, шіркеуге келіп, тағзым жасап , тәубаға келіп отыруға уағыздады. Буддизмнің кең таралуына себеп болатын нәрсе, оның әр бір жеке адамның өзін - өзі құтқару мүмкіндігіне жол ашуы, әр адамның өзінің бағасын білуіне мүмкіндік беруі еді. Буддизм әлемдік ілімге айнала отырып, адамдардың теңдігі және жалпы қасіретті бірдей бөлісу деген ілімдері арқылы қоғамды ұйымдастыруда маңызды роль атқарып, адамдардың тұрақты өмір сүру мен психологиялық қолайлы жағдай туралы мұқтажын қанағаттандырды.

53.Қытайдың классикалық прозалары

Ертеқытайлық проза – бұл құрғақ тарихи хроника немесе қысқа сөз тіркестері, немесе мораль және саясат тақырыбындағы талқылаулар, тіпті географиялық сипаттамаларды айтуға болады. Қытай прозасы романның монументальды формаларында да жеке эпизодтарға, дара оқиғаларға немесе басты кейіпкердің ішкі әлеміне ерекше мән беріледі. Қытайда прозалық әдебиет екі бағытта дамыды: тарихи хабарлылық (мұнда маңыздысы Сыма Цянның «тарихи жазбалары») және саяси публисцистика : декларация, доклад, памфлет және т.б. шығармалары негізінде дамыды. Егер тарихи әдебиет қарапайым және құрғақ тілмен ерекшеленсе, саяси риторика саласындағы әдебиет көпсөзділік стилімен ерекшеленді. Бұл тенденция хань дәуірінен кейінгі кезеңде ақындық шығармаларға тән ассонанс жіне рифмалар қолданылатын «параллельді прозаның» пайда болуына алып келді. Ерте ортағасырлар кезеңінде «параллельді проза» көркем әдебиеттің негізгі тіліне айналды. Сол кезеңдердің эссе, хаттар және т.б. формаларда жазылған ескі стильдегі ( ежелгі сөздер) ең керемет шығармаларды айтуға болады. Қытайдың классикалық прозаларының ықпалы, оның моральды сипаттамасында болып табылады. оған мысал ретінде Гань Баоның «Записки о поисках духов» деген топтамасын айтуға болады. Тан дәуірінде прозаның ерекше жанры «кереметтер туралы әңгімелер» «ежелгі сөздіктер» негізінде жазыла бастады. Прозадағы роман жанры – Мин дәуірінің ұлы әдеби жетістіктерінің бірі болды. Мин дәуірінің романдары алғаш рет классикалық «вэньли» емес, ауызекі «байхуа» тілінде жазылды. Цин дәуірінде алғашқы ірі сатиралық роман – «Конфуциандықтардың ресми емес тарихы» деген атпен жарыққа шықты. Оның авторы У Цзинцзы болды. Оның роман жазу стилі классикалық прозаның еркін стиліне жақынырақ болды. Цин дәуірінің ең атақты прозалық романы – Цао Сюэциннің «Сон в красном тереме» атты шығармасы еді. Ерте кезеңде Қытайдың классикалық прозаларында роман ролі ерекше болды. Романдарда өмір құндылықтары, әлеуметтік жағдайлар бейнеленгендіктен жоғарғы басшылық топтар оны онша қолдай бермеді. Көптеген романдар тиым салынған деп жарияланған.

Көптеген мемлекеттерде поэзия мен проза Қытайдағы сияқты шынайы әрі маңызды емес. Қытайда барлық кезеңдерде халық әндері, драма, проза жанрлары негізгі өнер ретінде сипатталған. 7 ғасырдан бастап, ақындық мәтін шығармашылығы мемлекеттік емтихандар бағдарламасына қосылған. Поэзия және прозадан сөз қолдану дипломатия және ресми өмірде аса маңызды және бұл өнер көп адамдардың хоббиіне айналған.