42. Кытайдын ерте замандагы кала курылыс мадениети. Асен Алияда болган

43. Қытайдағы храмдық құрылыс мәдениеті.

Пекин аспан храмы

Аспан храмы – Мин мен Цин династиясының императорларының маңызды діни ырымдар өткізетін жері болды. Қысқы күн тоқырау кезінде император Тиым салынған қаладан храмға дейін жүретін қарапайым халыққа жабық салтанатты процессияны басқарады. Сол күні император салттық тазарту түнінен кейін, Аспанға өтініштерімен алға шығады. Айлы каленьдардің бірінші айының 15 - күнінде император жақсы өнім үшін дұға оқиды. Храм империяға принципиалды мағынада болды. Себебі ол Аспан мен Аспан ұлы немесе императордың байланысын көрнекті түрде көрсетті.

Храм жанында үлкен жасыл бақ орналасқан. Храмның басты құрылысы – дұға оқитын зал. Храм құрылысының жоспары әлемді елестетудің дәстүрлі талаптарына сай болды. Ол храм жарты сфера түрінде жасалып, шаршы түріндегі жерге тірелген. Храмның солтүстік шекарасы дөңгелек, ал оңтүстік шаршы күйінде болған. Бақтың қақпалары әлемнің 4 жағында орналасқан. Оңтүстік қақпаның жанында дөңгелек қанаха орналасқан(алтарь). 1530 жылы салынған қанаха императорға салттық сөйлемдерімен Аспанға өтінетін қызмет атқарды. Бұл дөңгелек қанаханың архитектуралық ерекшелегі бұл жерде императордың сөйлеген сөздері магниттік жаңғырықпен естіліп, тікелей космосқа кететіндей иллюзия жасайды. Бұл қанаханың тағы бір қызықты ерекшелігі оның структурасының 9 санымен тығыз байланыстығы, 9 саны қытайда өте жақсы, қолайлы сан болып есептелінеді. Сөйтіп қабырғаларды бойлаған мәрмәрден істелген панельдердің 1 қатары 9 тақтана(плитка), 2ші қатары 18, және тағы сол сияқты.

Дөңгелек қанаханың солтүстігінде қасиетті қойма орналасқан, бұнда діни рәсімдерде қолданатын заттар орналасқан. Қойма жаңғырықтар қабырғасымен қоршалған. Бұл Қабырғаның бір жағында айтылған сөздер екінші жағында естілетіндей етіп салынған. Қойма дұға оқитын залмен жердің үстінде жоғарылап тұратын қең жол арқылы байланысады. Залдағы ағаштан жасалатын мұнараны тұрғызу үшін бірде бір шеге қолданбаған. Мұнараны бір біріне сүйенген ағаштар ұстап тұрады. Залдың әрлендіруі діни символикаға толы. Көгілдір аспан түстес бірнеше сатылы күрілдеуік(каскадная крыша) төбе алтын шармен белгіленген(венчается). Төрт орталық бағана жылдың төрт мезгілін танытады, ал ішкі бағаналар саны жылдағы айларға сәйкес келеді,ал сытындағы 12 бағана қысқы күн тоқырау кезіндегі сағатты танытады. Залдың ішінде алтын айдаһардың жалғыз мүсіні бар, ол императорды көрсетеді.

44. Қытайда ең алғашкы Тас көпірдің салынуы.

Ерте кезден бастап қытайлар көпір салуға ерекше назар аударған. Басында олар тек ағаш пен бамбаутан жабдықталды. Қытайдағы Алғаш тас көпірлер Шань-Инь дәуіріне жатады. Олар арасы 6 см аспайтын блоктардан тұрғызылды. Көпір салудың мұндай әдісі кейін де қолданылады, бірақ әлдеқайда дамыған түрде. Мысалы, Сұң династиясы кезінде үлкен алып көпірлер салынды, олардың биіктігі 21 метрге дейін жетті. Салмағы 200 тонна тас блоктар пайдаланылды.

Қытайдағы тағы Тас көпір Хан династиясы кезінде салынған болатын. «Бацяо» тас көпірі Сиань қаласындағы солтүсті шығыстағы Башуй өзеніні арқылы лақтырылған. Бұл тас көпір Қытайдағы ең ежелгі және ең атақты тас көпір болып есептелінеді. Қытайдағы ертедегі тас көпірлердің конструкциялары тас – бөренелі және күмбез тәрізді болған.

«Бацяо» көпірі ең ертедегі және әйгілі болып табылады. Бқл көпір Хань династиясы кезінде салынды, бұл тас колонналармен көпір салуға бастама болды. Ірікөлемді көпірлер Фуцзянь провинциясында көп шоғырланған. Тек Цюаньчжоу қаласының өзінде 10 ертедегі көпірлер бар. Олардың көпшілігі б.з.1138-1368 жылдары салынған. Осы көрпірлердің арасында «Улицяо» көпірі ең ұзын көпір болып табылады, оның ұзындығы 2155 м. «Аньпинцяо» көпірі құрылысы күрделі, тас плиталар бар. Бұл көпір балдық жер сілкінісін көтереді.

Қытайдағы тас аркалы көпірлердің тарихы өте ертеде. Цзин династиясы кезінде Лоянда аркалы көпірлер пайда болды. Осы типтегі ең ерте көпір болып «Аньцзицяо» көпірі болып табылады. Бұл көпір 1400 жыл бұрын салынды, қазір әлемдік мәдени мұралар тізімінде. Осындай көпірлер Хэнань, Шанси, Хэбэй провинцияларында да аз емес.