24. Қытайда марксистік мәдениеттің дамуы.

Бүкіл ғалымдар Қытайды мықты елге айналдыратын жол табуға тырысты. 1911 ж буржуазилық революция жылдары Қытайға маркизм идеялары ене бастады. Егер «1898ж реформасы үшін қозғалыстан» кейін Лян Цичао ж/е басқа қызметкерлер «жаңа ғылымды» ойлап тапқысы келді, сол арқылы Қытайды сақтап қалғылары к/ді. Ли Дачжао, Чэнь Дусю, Цюй Цюбо және басқалар «4 мамыр» қозғалысынан кейін марксизмді тарата бастады, тарихті материалистік позициясында елдегі өзекті саяси, әлеуметтік, экономикалық проблемаларды зерттей бастады. Олар әр түрлі жолдарды таңдады, бірақ мақсаттары бір б/ды – социалистік революцияны дайындау. 1911ж революциядан кейін Қытайда алғашқы рет Маркс пен Энгельстің мақалаларын аударып шығарды. Бірақ Қытайда марксизм тек Ресейдегі 1917ж қазанда Социалистік революциядан кейін ғана кең таралды. 1919ж Коммунистік Интернационал құрылды ж/е Қытайға оның өкілдері к/ді. 1920ж көктемінде олар Ли Дачжао, Чэнь Дусю ж/е т.б. кездесті, олар Қытай Коммунистік партиясын құру сұрақтарын талқылады, 1921ж оның негізі қаланды Коммунистік Интернационал қатысуымен. Осы кезден бастап Марксизм Қытайға енеді, ал тарихи материализм кең таралады « әлеуметтік марксизм» атымен, бұл екі термин синоним б/ды. Мұндай ерекшелік Ли Дачжао, Чэнь Дусю, Ли Да ж/е т.б. жұмыстарында орын алды. Ли Дачжаоның «Менің марксистік көзқарасым» кітабы Қытайда алғашқы шығарылған марксистік еңбек, жүйелі түрде көрсетілген тарихты материалистік түсіну идеясы. Одан кейін Чэнь Дусюдің кітабы шықты «Маркстың ілімі». 1924ж Цюй Цюбоның «Қазіргі таңдағы әлеумет» кітабы жарыққа шықты, онда К.Маркс пен Ф.Энгельстің «Саяси экономиканың сыны», «Философияның кедейлігі» жұмыстарын аналих жасаған, К.Маркстың «Фейербах туралы тезис» еңбегін аударған, сонымен қатар Г.В:Плеханованың философиялық еңбектерін анализдеген. 1926ж Ли Даның марксистік кітабы шығады «Қазіргі таңдағы әлеумет». 1949ж дейін Қытайда марксистік әлеуметті зертейтін негізгі қайнар көзі кеңес теоретиктердің жұмыстары, марксизмнің классиктерінің жұмыстары, И.В. Сталинді де қоса.

Қытайдағы марксизм Мао Цзэдунның теориясы бірінші теориясы б/ып таб. «Қытай революциясы» барлық сұрақтарға жауап деп ойлаған, оның ойынша қалайша Қытайдағы демократиялық революцияны социолистік революцияға айналдыру. 1917ж большевистік қозғалыс 1919ж Қытайдағы Төртінші қөзғалыстың бастамасына әсерін тигізді. Жаңа тарихы реформалар периоды Дэн Сяопинмен басталады. Олар социалистік қоғамды құру, заңдылықтарын орнату сияқты зерттеулер жүргізді. Әсіресе социалистік қоғам құра отырып оны қытайдың дәстүріне сай етіп құру, қытайлық спецификаға жақындатып, универсалды қоғам құру. Қазір біз Қытайда социалистік жүйенің құрылғанын көріп отырмыз. Оның қытайға лайық екенін, және өзіне керек өзгертулерді енгізе отырып, кезеңге сай жаңартулармен жаңартылып отырады.

25. Таң патшалығы кезіндегі поэзияның дамуы.

Таң патшалығы Қытай тарихындағы маңызды период б/ып таб. Бұл период экономикалық гүлденумен, әлеуметтік тұрақтылықпен, жарқын мәдениеттпен сипатталады. Қытайдың классикалық поэзяисы шарықтау кезеңі болған. Поэтикалық өнер бүкіл қоғам өмірінің негізгі құраушысы болған уақыт. Сонымен қатар мемлекеттік емтихан тапсырғандағы негізгі пәндердің бірі болды (мемлекеттік қызметке түсу үшін құқық алу). Таң патшалығының толық жинағына 50 мың өлең және 2300 астам поэттер кірді.

Тан поэзиясын тарихи тұрғыда 4 этапқа бөлуге болады: поэзияның басталуы Таң династиясы; поэзияның гүлденуі Таң династиясы; поэзияның батуы(закат) Таң династиясы; поэзияның құлауы Таң династиясы.

Таң династиясының поэзиясының басталу этапына (618-721) «төрт үздік» өнері жатады – Ван Бо, Лу Чжаолинь, Ло Биньван ж/е Ян Цзюн. Олар ұйқастың алмасу жүйнсін және өлеңнің ырғағын ойлап тапты, осыдан кейін қытай поэзиясы жақсы дамыды «Люйши» типі бойынша (бессөздік, жетісөздік, сегізсөздік). Бұл таң эпохасына поэзияның өзіндік стилін көрсетуге мүмкіндік берді. Әсіресе өлеңдердің мағынасы, олардың тақырыбтары, мағынасы терең әрі бай болды.

Таң поэттері өздерінің өлеңдерінде Қытайдың әлеуметтік фонын кең түрде бейнелеген. Поэттердің өнері нақты, тірі және ашық стильмен ереушеленді. Таң династиясы кезінде Қытайдағы атақты поэттердің бірі Чэнь Цыан, оның пікірі бойынша поэзия шын өмірді бейнелеу керек. Оның өлеңдері таң поэзиясының дамуына кең жол ашты. Таң патшалығының периодының поэзиясының гүлдену кезеңінде (712-762) даму үдерісінің апогеясына жетті. Бұл период поэтика өнерінде үлкен жетістіктерге жеткенімен әйгілі болды. Осы уақытта авторлардың назары әртүрлі сюжеттерге ауып отыратын өлеңдер пайда болды. Кейбір поэттер өзінің отанының табиғатын бейнелеумен айналысты. Осы кезеңде әйгілі болған поэттер: Ли Бо, Ду Фу, Ван Вэй, Мэн Хаожань, Гао Ши, Цэн Цэнь және т.б. ал Таң династиясының құлауы периодында атақты болған поэттер: Бо, Цзюйиғ Юань Шэнь, Ли ХЭ және т.б. ал Таң династиясының құлдырау периодында (827-859) Ли Шанин және Ду Му ең атақты болды.