23. Қытайда алғашқы әскери қару-жарақ заводының құрылуы.

Қытайда қару ежелден пайда болған. Қытайда бірінші рет оқ – дәрі ойлап табылды. 970 ж. Сун династиясы кезінде алхимик Нин Сюй – цзы және Юэ И – фон отты жебелерді қолдана бастады, олардың ұштарына жай жағылатын оқ – дәрі салынды. 1040 ж. жазылған « Әскери істің негіздері » деген Қытай трактатында оқ – дәрінің дайындалудың 3 рецепті бар. Қытай ежелден қаруға ерекше көңіл бөлген. Олар территориясын кеңейту үшін басқа жерлерді басып алуда қолданылатын қару – жарақтардың түрлері мен оқ – дәрілердің құрамы жетілдіріле бастады. Ежелгі Қытайда қару – жарақ 5 топқа бөлінді. Бірінші топқа қарудың суық түрі жатты, оның ұзындығы бір метрден аспады. Оларды әдетте қол күресінде пайдаланды. Олар « цзянь » - қылыш, « би шоу » - қанжар, « дуань фу » - айбалта, « бянь » - қамшы және т.б. Біздің кезімізге дейін Батыс Чжоу дәуірінің қола сапылары ( шамамен б.з.д 11 ғ. – 771 ғ. ) және Юе хандығының басшысы Гоу Цзяннің атақты қылыштары жақсы сақталған. Оның ұзындығы 55,6 см., ені 5 см, қылыш оюлармен өрнектелген. Айта кететін жайт, мыңжыл бұрынғы қылыш тек өткір ғана болмай, сонымен қатар өзінің жылтырын да жоғалтпаған. Жаңа династиялардың пайда болуынан жаңа қарулардың пайда болуы, сол кездердегі қаруды жасаудағы жоғары шеберлігінің дәлелі бола алады. Қарулар қоладан және темірден жасалды. Таң династиясынан кейін қылыштарды тек әскерилер емес, сонымен қатар, әртүрлі профессиялардың мамандары да ұстай алды, мысалы, атақты ағартушы Ли Бай және басқа адамдар өздерінің сүйікті қаруларын бірге алып жүрген. Сун династиясынан кейін қылыштарды ұзынрақ қарулар алмастырды. Қылыш әскерилердің киімінің бір бөлігі ретінде, оның дәрежесін айқындайтын белгі болды.« Бянь » - қамшы, бұл ұстайтын жеріне жіптер немесе тері белдіктері мықты байланған қару. Оның салмағы 5 кг. Түріне қарағанда нәзік болғанымен, ұрған кезінде темір сияқты.

Екінші топқа ұзындығы екі және одан да көп метрге жететін суық қарулар жатады. Бұлар « цян », « цзи », « гэ », « чан фу », « да дао » және т.б. « Цян » - найза. Ең ертедегі найзаны бірінші адамдар ойлап тапты. Бұл тек ұшы үшкір таяқ болды. Олар оны жабайы аңдарды аулауға пайдаланып, кейіннен таяққа қашалған тасты байлап үйренді. Осылайша бірінші найза пайда болды. Қоланың пайда болумен « цян » өзгерді. Ол металлдан және бамбук немесе қатты ағаштан жасалды. Оның ұзындығы 2 – 3 метрге жетті, бірақ « Троецарствие » деген романда батыр Чжан Фэйде « цян » 6 метр, ал ақылды кеңесші Чжу Гэ Лянда 8 метр болды делінген.

« Цзи » - бұл найзаның бір түрі. Оны арбакештер, салт аттылар, жаяу жүрушілер қолдана алады. Өйткені « цзи » өзіне « цяннің » және « гэнің » ерекшеліктерін қосып алған. Оның ұшында ілгектер бар. Бұлар найзаны тек кіргізіп қана қоймай, сонымен қатар бір нәрсені іліп алуға да мүмкіндік береді. Бұл қарудың түрі Шан дәуірінде пайда болған ( шамамен б.з.д 16 – 11). Тан дәуірінде олар аз пайдаланылды.Үшінші топқа алысқа лақтыратын қарулар жатады. Бұл топқа « гун цзянь » - садақ және жебе кіреді. Жебенің ұшы әдетте қоладан немесе темірден жасалды. Садақтың өзі бамбуктан немесе ағаштан жасалды. Жебе жыртқыш құстардың қауырсындарымен, оюлармен безендірілді. Ежелгі Қытай әскерлерінде садақ пен жебе болған. Садақтан атудағы дәлдік пен дистанция батырдың шеберлігін және әскердің дәрежесін көрсетті. Төртінші топқа әскери техника жатады. Оның басты түрлері – бұл әскери кемелер және әскери арбалар. Олар теңіз және құрлық күрестерінде қолданылды.Бесінші топтың қарулары күресте үлкен қолданыста болмады. Өйткені олардың көбісі арнайы өзіндік тапсырыспен жасалды.