21. Хх ғ. Басында Қытайда жеңіл өнеркәсіп техникасының дамуынпайыда

Жеңіл өнеркәсіп Қытайда ежелден бері келе жатыр ж/е революцияға дейінгі экономикада жетекші орында болды. Олар тоқыма өнеркәсібі, тамақ өнеркәсібі ж/е қағаз өңдеу. Сонымен қатар осы өнеркәсіп салалары бүкіл шығарылатын өнімнің 21 пайызын құрады. Өндіретін аймақтарға Шығыс, Солт., Орталық ж/е Оң жатады. Солт-Шығыста қағаз, қант ж/е сүт өнімдері, Солт-Батыста мақта, мал өнімдері, Оң-Батыста тамақ өнеркәсібіне қатты көңіл бөлінеді. Жалпы тамақ өндірісі 65,5 мыңнан астам кәсіпорында өндіріледі. Сонымен қатар 23,3 мың тоқыма өнеркәсібі, шикізат қайта өңдеу ж/е өндіру былай бөлінген: Солт-те жүн, қарақурай, Оң- жібек, кендір, кенеп.

Қағаз өндірісі. Жеңіл өнеркәсібінің ежелгі құрылымдардың бірі болып табылады. Қазіргі кезде елдің шаруашылығында маңызды орын алады. Қағаз шығару б.з.б 2 ғ басталды. Бірақ дәл уақыты мен орны белгісіз.

Бұл өндірістің дамуында маңызды өзгеріс Цай Луня есімімен байланысты. Ол қағазды балық аулайтын тордың қалдықтарынан және өсімдік талшықтарынан жасалған. Арзан және жетімді қағаз 4 ғасырда бамбук планкларын және жібекті ығыстырды. 6-7 ғасырлардағы кітап шығару қағаз өндірісінің маңызын кенет арттырды. Сол кезде Кореяға және Японияға тарады. Қағаз өндірудің негізгі шикізаты- ағаш, шүберек, макулатура, бамбук және т.б. жатады. Қағаз шығарудың қол өнері Оң.-Шығыс ж/е Сычуаньда дамыған болды. Өнеркәсіптік өндіріс тек 19 ғасырдың соңында басталды. Бірақ шетелдік бәсекелестік оның дамуына кедергі жасады. 1943 жылы өнімнің ең жоғарғы дәрежесі 165 мың тонна қағаз құрады. ҚХР-да қағаз өнеркәсібі тез дами бастады. Бірінші бесжылдықта (1953-57) бірнеше ірі целлюлоза-қағаз фабрикалары құрылды. 1959 жылы 1,7 млн тонна қағаз өндірілді.

Тоқыма өнеркәсібі. Өсімдік талшықтарынан мата жасау ж/е жібек тоқу Батыс Хапь династиясы кезінде дами бастады. Жібек өндіру ж/е қарақурайдан мата Тан династиясы, Сун династиясы кезіндерінде дами бастады. Бұл кезде тоқыма мануфактуралары құрылды. Қазіргі кездегі тоқыма фабрикалары 19 ғасырдың аяғында құрылды. 1936 жылы мақта-мата кездемесі ең жоғарғы өндірісіне жетті.

Тамақ өнеркәсібі. Ежелгі Қытайдың тамақ ө. негізінде майдагерлік өнеркәсіптен тұрды. Ең салыстырмалы түрде дамыған құрылымдар май дайындау, ұн, күріш тазалау, темекі ж/е шай жатады.

24. Қытайда хх ғ. Басында жаңаша білім беру жүйесінің қалыптасуын анықтап көрсет.

1949-жылы Қытай Халық Республикасы болып жарияланған соң 1950-жылы әлем Қытайдың тәуелсіздігін мойындай бастады. Сол кезде халықтың 80% сауадсыз еді. Осы сауадсыздықты жою үшін коптеген жұмыстар алып барыла бастады. 1949-157 жылдар аралығында білім жүйесі үшін көптеген қаржылар болінді. Білім беру жүйесіне үлкен реформа жүргізілді. 1956-жылы сауадсыздық 78% төмендеді. 1957-жылы Қытайда мектептердың саны 2,5-5 есеге артқан. Қытайдың Экономикалық жағдайының нашарлығына байланысты мектептерде білім беру жүйесіне өзгерістер енгізілді. 1957-жылы Лу Суау Си жартылай оқып, жартылай жұмыс істейтін мектептерді ашу керек дейді. 1958-жылы 30 мамырда Қытай Компартиясының саяси бюросында арнайы турде білім беру мәселесін талқылады. Толық құнды және жартылай құнды оқу және еңбек жүйесін қабылданған болатын. 1958-жылы жартылай оқып еңбек істейтін оқушылар 2 млнға, ал 1965-жылы есе 4 млн 433 мыңға жетті. 1958-жылға келгенде Қытай толығымен социалистік білім беру жүйесін қабылдады.

1949-жылы 233 университет, олардың 93 жекеменшік университеттер болды. 1950-жылдан бастап жекеменшік университеттер жабыла бастады және олар мемлекеттік университеттерге айналдырылды. 1952-1982 жылдыр аралығында жекеменшік жоғары өқу орындары жоғалды.

Білім беру саласын дамыту мақсатында ҚХР мен КСРО одақтасты. 1960-жылдары Қытай университеттерінде КСРО мамндары сабақ бере бастады. Әсіресе олар ондірістік және техника саласындағы білім беруде үлкен рол ойнады. 1949-1959 жылдарында Қытай оқу орындарында 760 КСРОмамандары, олардың қатысуімен 337 кафедра және 560 лабораториялар жұмыс істеді. Олар Қытай азаматтарынан 4 мың жоғары білімді аспиранттарды және 7 мың педагогтарды дайындады. 1950 жылдардың соңы және 1960 жылдардың басында 10 мыңнан астам студенттер КСРО да білім алып келді.

Негізгі сол кездегі бастапқы мәселе педагогтардың аз болуі еді. Сол себептен әр бір провинцияларда кемдегенде бір педагогикалық университет болуы керек деп айтылған болатын осыған орай Пекин педагогикалық университеті ашылды.