1. Мәдениет жөнінде анықтамалардың айырмашылығы.

Мәдениет ұғымы көп мағыналы. Мәдениет ұғымы алғаш рет Рим философы Цицеронның «Тускулан әңгімелері» шығармасында адам санасына әсер етуші, философиямен айналысу деген түсініктермен байланысты айтылған. 

«Мәдениет» ұғымының мәні туралы ХVІІІ ғ. ғылыми тұрғыдан қарастырыла бастады, жаңа заман ойшылдары табиғат пен адам арасында ерекше әлем бар, ол мәдениет әлемі деп түсіндірді.

Қазіргі ғылымда мәдениет ұғымына жүздеген анықтамалар берілген. Бұл мәдениет ұғымына жан-жақты зерттеу жасалғандығын дәлелдейді.

Мәдениет-адамзат тарихы дамуы барысында жаратқан барлық заттық және рухани байлығаның жиынтығы. Адамзаттың жалпы мәдениеті рухани және материалдық мәжениетке жатады.

Мәдениет сөзі арабша “маданият” – қала, қалалық; латынша – өңдеу, өсіру деген ұғымдарды білдіред. Оның мынадай тұжырымдамалары бар.

1) белгілі бір халықтың қол жеткізген табыстары мен шығармашылығының жиынтығы;

2) адамзат қауымының белгілі бір тарихи кеңістіктегі қызметі мен өзіндік ерекшеліктері (палеолит мәдениеті, крит-микен мәдениеті, т.б.);

3) адамдық әрекеттің белгілі бір саласының жетілу деңгейі (сөйлеу мәдениеті, еңбек мәдениеті, құқық мәдениеті, т.б.);

ХIX ғасырда мәдениет мәселелерімен тығыз айналысқан ғалымдардың бірі ағылщын ойшылы Эдуард Бернетт Тайлор болды. Ол “мәдениет жөніндегі ғылым-реформалар жөніндегі ғылым” деп тұжырымдай отырып, мәдениетті үздіксіз даму үстіндегі процесс деп қарастырды. Тайлор мәдениетке мынадай жалпылама анықтама берді. Мәдениет пен өркениеттен, орфоргафиялық мағынада-білімнен, наным сенімдерден, адамгершіліктен, заңдардан, салт-дәстүрлерден және қоғамның мүддесі ретінде адамның игерген игерген дағдылары мен түрлі қабілеттерден құралады. Нақты идеалды тұрғыда қарастырсақ, мәдениет-жеке адам мен бүкіл қоғамды, адамның бақыты мен болашағы жолындағы құндылықтарды дамыту арқылы адамзат баласын жан-жақты жетілдіру болып табылады.

 Мәдениет – адамның өз қолымен, ақыл-ойымен жасағандары және жасап жатқандарының бәрін түгел қамтиды. Жай ғана сауат ашудан және тазалық ережелерін сақтаудан бастап, өмірдің асқан үлгілі шығармаларын жасағанға дейінгі ұғымды қамтып жатқан – мәдениет саласының өрісі кең. Мәдениет – тарихи құбылыс. Оның дәрежесі мен сипаты қоғамдық өмірдің жағдайларына байланысты өзгеріп отырады. Тарихи дәуірлердің алмасуы мәдениеттің мазмұны мен формаларына сөзсіз терең өзгерістер енгізеді. Мәдениетті тұлғалық сипатта қарастырғанда, бірнеше елеулі түсініктерге тоқтала кету қажет, олардың ішіндегі маңыздылары: мәдени әрекет, мәдени орта, мәдени игіліктер мен қажеттіліктер және мәдени ұйымдар мен ұжымдар. 

3. Қытайдың клессикалық ілімдерінің қалыптасуының тарихи жағдайын талдау жаса.

3-5ғғ.саяси тұрақсыздық пен құлдырауға қарамастан, Қытайдың материалдық және рухани мәдениет дамуын жалғастырды. Қытайда, ерте орта ғасырлар дәуірінде, үстемдікке ие болған дін немесе шіркеу болған жоқ. Ата- баба аруағын пір тұтуға шақыратын ежелгі конфуцияшылдық ендігі кезде өзінің идеологиядағы үстемдік етуші ықпалынан айырылып қалды. Жаңа қалыптасқан саяси- әлеуметтік жағдайда мемлекет жүргізетін билігін қамтамасыз етуге жәрдемдесетін діни идеология, халыққа күшті идеологиялық ықпал ете алатын дін ж\е діни қызмет қажет болды. Осындай міндетті атқаруға ең қолайлы діни идеология – жаңа заманның басында Үндістаннан Қытайға келген буддизм діні б\ды. Қиыр Шығыстан тараған буд.ілімінің түрлі ағымдары мен секталары-Махаяна-«үлкен дөңгелек арба» н\е «құтқарудың кең жолы» д.а. будда діні бүкіл Қ.Ш.халықтарының көпшілігі қаб\ған дүние жүзілік дінге айнала отырып, ортағ\лық қоғамның барлық саласына өз ықпалын тигізді. Ежелгі буд\нен бұның айырмашылығы, оны ұстанушыларға қойылатын талаптардың жеңілдеу болуы. Буд.қабылдаушылар дүниедегі тіршілік иелері мен монахтар болып екіге бөлінеді. Қатаң аскеттікті сақтау барлығына бірдей міндетті шарт емес д.с,осы сақтау тек монахтарға тән делінді. Монахтарға қарағанда жай тіршілік иесі он өсиет-шарттардың 5 міндетті сақтау т.б. ежелгі буд\ге қарағанда Махаяна ілімінде ад\ң жан дүниесі өзін ұзақ уақыт бойы жетілдіре, байыта келе,осы дінге сенімін сақтаған жағдайда,ұжмаққа тап болады деген сенімді ұс. Монахтар мен діни уағыз таратушылар Қытайға Орт.Азия арқ.келіп,ең алдымен Ганьсу, Шэньси ж\е Хэнань жеріне келді. Махаянада дінге сенбеушілерге,күнәһарларға үрейлі уағыздармен қорқыныш сезімін туғызу арқ.олардың өлген соң дүниеде ыстық ж\е суық тозаққа түседі деп қорқытты. Буд.халықты бұл өмірде барлық қиындылыққа шыдамдылық танытуға шақырып,жақсы өмір сүру үшін күресуге,басшының дегеніне көнуге,шіркеуге келіп,тағзым жасап,тәубаға келіп отыруға уағыздады. Алғашқы кезде буд.даосизмнің бір саласы деп қаб. Ал 4ғ. Будда-Даоның жаңа өңі деп қаб. Жалпы алғанда даосизм қытайлықтардың мәдени сана сезімінің жалғасы іспетті болғандықтан, ол буддизммен халықтың діни нанымдары арасындағы делдалды роль атқарды. Сон.да алғ.кезде үнділік-буд\тік түсініктерді қолданған,тек 5ғ.кейін ғана тікелей буддистік терминдердің транскрипциясына көшкен. Қытайда буд\ң таралуына қарсылық көрсетушіліер де б\ды. әсіресе бұрын үстемдікте болған конфуцийшілдік ілімді ұстанушылар тарапына да, халықтық дін саналған даосизмді ұстанушылар тарапынан да наразылық туындады. Хань дәуірінің аяқ кезінде жеңіліске ұшыраған даосизм 3-6ғғ.қайтадан өзінің бұрынғы беделіне ие болып,буд\мен қатар танымал дінге айн. Чжан текті даостық паатриархтардың өзінді сипаттымемлекеті ғасырлар бойы елді білімпар әрі жақсы дайындықтан өткен,даостық уағыздаушыларды,елшілерді ж\е т.б.дайын.4ғ.1жарт.Сычуандағы Чэң-хань патшалығында даосизм мем\к дінге айн. Даосизмді көп ұзамай буд.ығыстыры шығарды. Конф.бұл-ұлы этикалық дәстүр. Сон.қ.бұл-конфуцийшылдық,яғни доетрина, көне және дана этикалық норманы бейімдеген. Конфуцийшылдық дәстүр-Қытайдың өмір сүру системасын ж\е менталитетін анықтады. Конф\й өмірінде ең басты мақсат-өз оұушыларынан жақсы чиновниктерді шығару. Конф\й үшін адам бұл-білімді, білім алғысы келетін адам. Адам игіліктері конф\й доктринасында ең басты мақсат пен құндылық. Конфуцийшілдік дағдарыс кезеңдеріндегі ықпалы білімді ақсүйектер арасында байқалды. Конфуцийшілдік ғалымдар қытай халқының арасында кең тараған халықтық сенімдерге, дао\ге жат көзбен қараған жоқ.

Қытайдағы болып өткен өзгерістермен қатар империялық, тіпті империялық кезеңге дейін өмір сүрген тәртіп жүйелері мен дәстүрлі идеологияның кейбір сипаттары сақталып қалды деуге болады. Осылайша, 3-5ғғ. Қытай қоғамы біртекті емес, әрі күрделі сипатта б\ды.