Глоссарий

Активті шама – көмекші энергия көздерінсіз өлшеу ақпараттық сигналдарын қалыптастыра алатын физикалық шама (механикалық күш, электр қозғағыш күші және т.б.).

Пассивті шама (мысалы, масса, электр кедергісі, индуктивтілік) – өздігінен өлшеу ақпараттық сигналын қалыптастыра алмайтын шамалар.

Өлшеу - белгілі бір физикалық шамамен оның өлшем бірлігі ретінде қабылданған мән арасындағы сандық қатынасты іс жүзінде анықтауға арналған ақпараттық процесс.

Ақпарат - объект туралы алғашқы белгісіз білімдерді азайтуға ықпал жасайтын мәліметтер жиынтығы.

Өлшеу эксперименті – қандайда бір нақтылықпен өлшеу нәтижесін анықтауға арналған, ғылыми тұрғыда негізделген әдіс.

Өлшеу нәтижесі - өлшеу жабдығы көмегімен эксперимент арқылы алынған физикалық шаманың өлшем бірлігі бар сан мәні.

Өлшеу жабдығы - өлшеу экспериментін жасауға арналған мөлшерленген нақтылық сипаттамасы бар техникалық құрылғы.

Cигнал – ақпараттың материалдық тасымалдаушысы.

СИ – халықаралық бірліктер жүйесі – SI (System International).

Өлшеу қателігі-өлшеу нәтижесінде өлшенетін мәннін ауытқуы

Өлшеу нақтылығы –өлшеу нәтижесінің өлшенетін шаманың ақиқат мәніне жуықтық дәрежесі.

Бақылау – бақыланып отырған объекті қасиеттерінің немесе сипатының белегілі бір мөлшерге сәйкестігін анықтау процессі.

Метрология – өлшеу, өлшеу әдістері мен жабдықтары, олардың бірлігі және қажетті нақтылыққа жету жолдары туралы ғылым.

Метрологиялық қамсыздандыру – өлшеудің белгілі бір нақтылығана қол жеткізуге қажетті техникалық жабдықтар мен ережелерді қолданудың ғылыми немесе ұйымдастырушылық негіздерін қалыптастыру.

Көрсетілім – есептеуге сәйкес келетін физикалық шама.

Өлшеу принципі - өлшеу негізделген физикалық құбылыстардың жиынтығы.

Өлшеу әдісі - өлшеу кезінде қолданылатын өлшеу жабдықтары мен принциптерінің жиынтығы.

Электрлік өлшеу – физикалық шаманы электрлік өлшеу жабдықтарының көмегімен өлшеу.

Өлшем – физикалық шаманың белгілі бір мәнін көрсетуге арналған өлшеу жабыдығы.

Өлшеу түрлендірігші – бақылаушының тікелей қабылдауына, ары қарай түрлендіруіне, өңдеуіне немесе сақтауына ыңғайлы өлшеу ақпараты сигналын өңдіруге арналған өлшеу жабдығы.

Өлшеу жабдығы – бақылаушы тікелей қабылдай алатын өлшеу ақпараты сигналын өңдіруге арналған өлшеу жабдығы.

Әдебиеттер тізімі

1. Атамалян Э.Г. Методы и приборы измерения электрических величин.- М.:Высш.шк.,1989.298с.

2. Клаассен К.Б. Основы измерений. Электронные методы и приборы в измерительной технике.-М.: Постмаркет, 2000.352с.

3. Основы метрологии и электрических измерений. Учебник для вузов /Б.Я. Авдеев, Е.М. Антонюк, Е.М. Душин и др., Под ред. Е.М. Душина.- 6-е изд.-Л.: Энергоатомиздат, 1987.

4. Харт Х. Введение в измерительную технику. – М.: Изд-во «Мир», 1999.391с.

5. Измерение электрических и неэлектрических величин./Под ред.Н.Н.Евтихиева.-М.:Энергоатомиздат.1990.156с.

6. Попов В.С. Электрические измерения . -М.:Энергия.1974.400с.

7. Демидова-Панферова Р.М., Малиновский В.Н., Солодов Ю.С. Задачи и примеры расчетов по электроизмерительной технике.– М.: Энергоатомиздат, 1990. –192 с.:ил.

8. Дмитриенко И.Е.,Сапожников В.В.,Дьяков Д.В. Измерения и диагностирование в системах железнодорожной автоматики, телемеханики и связи. Учебник для вузов ж.-д. трансп./ Под ред. И.Е. Дмитриенко. М.:Транспорт, 1994.- 263 с.

97