Есім негізді етістіктер

№	Жұрнақтар	Мысалдар
1	-ла, -ле, -да, -де, -та, -те	шегеле, істе, ойла, қолда, иықта, мойында, арқала, т. б.
2	-лан, -лен, -дан, -ден, -тан	ашулан, екілен, борыштан, күдіктен, рақаттан, т. б.
3	-лас, -лес, -дас, -дес, -тас	бірлес, көмектес, шулас, бәстес, ақылдас, есептес, т. б.
4	-лат, -лет, -дат, -дет	әндет, тездет, борандат, дауылдат, түнделет, т. б.
5	-а, -е	ата, ойна, сына, тіле, өрте, теңе, орна, т. б.
6	-ай, -ей, -й	молай, көбей, қартай, мұңай, күшей, көркей, қарай,т.б.
7	-ал, -ел, -ыл, -іл, -л	жоғал, оңал, теңел, санал, тіріл, суал, тарыл, т. б.
8	-ар, -ер, -р	жалтар, тазар, жаңар, өзгер, жақсар, қысқар, жасар,т.б.
9	-қар, -ғар, -кер, -гер	басқар, суғар, ескер, теңгер, атқар, аңғар, оңғар, т. б.
10	-ы, -ын, -ырқа, -ан, -ен, ына...	сілкін, желпі, тасырқа, басын, пысына, есіне, т. б.
11	-ық, -ік	бірік, жолық, орнық, өшік, зорық, зарық, тотық, т. б.
12	-ыра, -іре	сарқыра, жарқыра, бұрқыра, күркіре, дүркіре, т. б.
13	-ырай, -ірей	кішірей, бақырай, тікірей, т. б.
14	-сыра, -сіре	әлсіре, жетімсіре, күлімсіре, жыламсыра, т. б.
15	-сы, -сі, -ымсы, -імсі	пысықсы, кісімсі, батырсы, білгенсі, оқығансы, т. б.
16	-сың, -сің	жамансын, көпсін, адамсын, пысықсын, т. б.

Күрделі етістіктер

1. Біріккен: апар(алып+бар), әпер(алып+бер), әкел(алып+кел), т. б.

2. Қосарланған: болар-болмыс, барар-бармас, т. б.

3. Тіркескен

Тіркескен

құрама негізді құранды негізді

Құрама негізді: оқып отыр, келіп кет, бара жатыр, т. б.

Құранды негізді: жәрдем ет, ағалық ет, айғал сал, бас қатыр, т. б.

Етістіктің сөйлемдегі қызметі

1. Баяндауыш. Сыздық қалаға бір барып қайтқан соң, Жәмила Сүлеймендікіне барып, қызын көріп келді.

2. Бастауыш. Күздігүні бұл жігіттердің көргені - Жұмақанның өз қызы емес, жанындағы малшысының қызы.

3. Анықтауыш. Аяғында қыз көретін жігіттер атқа мініп, кетуге дайындылған еді.

4. Пысықтауыш. Теңгедей бұлты жоқ таза аспанда таласып жымыңдаған жұлдыздар тұңғиық аспаннан елбіреп қараған от көздеріндей.

5. Толықтауыш. Жүргіншілер Ісләмдә үш сағаттай тосып жүргендерін айтты.

№18

Шақ категориясы

1. Өткен шақ-сөйлеу кезінен бұрын болған я істеліп тынған амал-әрекетті білдіретін етістік формаларын айтамыз.

Өткен шақ

анық танық неғайбыл

-ды... -ып... -мақ + еді

-ған... -ған...

-атын... -а + ды екен

-ған

-ып

-ушы

-тұр + еді

-жүр,отыр

- жатыр

2. Осы шақ деп амалдың сөйлеп отырған уақыт бойында болатын я болып жатқанын білдіретін формаларды айтамыз.

Осы шақ

жалпы нақ неғайбыл

-а, -е, -й -а, -е, -й -ғалы

-ып..... -йын деп

тұр, жүр, отыр, жатыр

3. Келер шақ деп амал-әрекеттің алдағы уақытта я сөйлеп отырған кезден кейін жүзеге асатыны-аспайтыны туралы түсінік беретін формаларды айтамыз.