10. Компаратордың элементарлы функциялардан құрылғы сұлбасын сызып ақиқат кестесін көрсет.
Цифрлық компараторлар екілік кодада берілген сандарды екі санды салыстыру жұмысын атқарады. Компаратор кірістерінің саны салыстырылатын a және b сандарының екілік кодаларының разрядтылығымен анықталады.
Цифрлық
компаратордың үш шығысы бар, оларда
келесідей сигналдар қалыптасады:
– егер екі a және b сандарының кодалары
өзара тең болса (a = b);
– a санының кодасы b санының кодасынан
үлкен болса (a > b);
–егер a < b.
Екі бір раззрядты a және b сандарының кодасын салыстыратын компаратор жұмысын төменде келтірілген 1-кестесі түсіндіреді.
Компаратордың ақиқаттық кестесіне сәйкес келетін логикалық теңдеулер келесі түрде болады:
Компаратордың ақиқаттық кестесі. Кесте – 1
A |
b |
|
|
|
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
(1) өрнегі негізінде салынған компаратор схемасы 2-суретте көрсетілген.
Сурет – 2. Бір разрядты компаратордың схемасы.
Компаратордың
1-кестедегі ақиқаттық кестесін және
компаратордың схемасы анализдей отырып,
келесідей қорытынды алуға болады: егер
a
=а
b,
онда
,
қарсы жағдайда, яғни a
b,
.
Егер a
>b,
яғни a
=
1,
b
=
0
, онда
,
ал егер a
<b,
яғни a
=
0,
b
=
1,
онда
.
Сонымен, кіріс сигналының кез келген комбинациясы кезінде активті логикалық бірлік сигналы компаратордың тек бір ғана шығысында ғана болады.
11.Триггерге анықтама беріп олардың түрлерін атап жаз.Триггерлер – бұл жады элементі мен оларды басқару схемаларын біріктіретін ЭЕМ-нің функционалдық түйін.
Жіктелінуі:
Сигналдардың келіп түсуі уақыты бойынша:
асинхронды;
синхронды:
а) біртактілі бірсатылы;
ә) біртактілі көпсатылы;
б) көптактілі.
триггер-схемасын қалыптастыру типі бойынша (базисі бойынша):
ЖӘНЕ-ЕМЕС базисінде;
НЕМЕСЕ-ЕМЕС базисінде;
аралас базисте.
Типі бойынша (негізгі типтер):
RS; D; DV; T; TV; JK.
ЖӘНЕ-ЕМЕС базисіндегі асинхронды RS триггер.
|
|
НЕМЕСЕ-ЕМЕС базисіндегі aсинхронные RS триггер.
|
|
ЖӘНЕ-ЕМЕС базисіндегі біртактілі бірсатылы синхронды RS триггер.
|
|
D-триггері.
1 ақпараттық кірісі бар және тйым салынған күйі болмайды (немесе сақтау режимі, немесе ауысады).
|
|
Біртактілі екісатылы триггерлер.
Мұндай триггерлердің құрамында MS (Master Slave) схемасы бойынша біріккен екі бірдей біртактілі бірсатылы синхронды триггерлер болады:
тыйм салушы байланысы бар;
терістеуіші бар;
түрлі өріспен басқарылатын.
Біртактілі екісатылы триггерлерлердің ерекшелігі – синхросигнал бар кезде (ЖӘНЕ-ЕМЕС базисі) бірінші сатыға ақпарат жазылады, ал дәл осы уақытта екіншісінен алдыңғы ақпарат оқылып жатады. Синхросигнал жоқ кезде бірінші саты жазылған күйді сақтайды, ақпарат бірінші сатыдан екінші сатының шығысына беріледі.
MS схемасы бойынша салынған терістегіші бар JK триггер.
12. RS-триггерінің сұлбасын сызып оның жұмысын түсіндір.Триггерлер – бұл жады элементі мен оларды басқару схемаларын біріктіретін ЭЕМ-нің функционалдық түйін. Жіктелінуі:
Сигналдардың келіп түсуі уақыты бойынша:
асинхронды;
синхронды:
а) біртактілі бірсатылы;
ә) біртактілі көпсатылы;
б) көптактілі.
триггер-схемасын қалыптастыру типі бойынша (базисі бойынша):
ЖӘНЕ-ЕМЕС базисінде;
НЕМЕСЕ-ЕМЕС базисінде;
аралас базисте.
Типі бойынша (негізгі типтер):
RS; D; DV; T; TV; JK.
RS-триггері. Асинхронды RS-тригерін НЕМЕСЕ-ЕМЕС немесе ЖӘНЕ-ЕМЕС элементтерінде құрастыруға болады.
1-сурет. RS-триггерінің НЕМЕСЕ-ЕМЕС-гі схемасы және шартты белгіленуі.
НЕМЕСЕ-ЕМЕС-гі асинхронды RS-триггерінің 0 және 1 күйін жеке орнату үшін екі кірісі (S және R) бар. S кіріске бірлік сигналды берген кезде триггер 1 күйінде орнатылады (Q=1), ал R кірісіне берген кезде 0 (Q=0). Екі басқарушы кіріске сигналды бір уақытта берген кезде триггер анықталмаған күйде болады. Сондықтанда сигналды бір уақытта беруге тыйым салынады.
R=S=0 болған кезде триггер сақтау режимінде болады. НЕМЕСЕ-ЕМЕС элементінде құрастырылған (1-сурет) RS-триггері басқарушы сигналдар 0-ден 1-ге ауысқан сәттегі сәйкес келетін күйге ауыстырылып қосылады, ал ЖӘНЕ-ЕМЕС элементінде құрылған RS триггері, керісінше, кіріс сигналдар 1-ден 0-ге ауысқанда қосылады.
Синхронды RS триггері асинхронды триггерден синхрондаушы немесе тактілеуші кірісімен ерекшеленеді. Синхронды RS триггердің ЖӘНЕ-ЕМЕС элементіндегі схемасы 2-суретте келтірілген және екі бөліктен тұрады – асинхронды RS триггері және ЖӘНЕ-ЕМЕС элементіндегі басқару схемасы. R және S кірістері ақпараттық, ал C кірісі синхрондаушы болып табылады.
RS триггерге ақпарат жазу бірлік сигналдың C кірісінде болғанда ғана жүзеге асады. C=0 болған жағдайда триггер жазылған ақпаратты сақтайды. Rа және Sа нөлдік және бірлік жағдайға сәйкес келгендегі триггердің асинхронды орнату үшін қолданылатын асинхронды кірістері болып табылады.
13. JK-триггерінің сұлбасын сызып оның жұмысын түсіндір.Триггерлер – бұл жады элементі мен оларды басқару схемаларын біріктіретін ЭЕМ-нің функционалдық түйін.
Типі бойынша RS; D; DV; T; TV; JK түрлері бар.
JK-триггерінде J кірісі бірлік орнату кірісі деп, ал К кірісі нолдік орнату деп аталады. JK-триггерінде RS-триггерге қарағанда J=l и K=l кіріс сигналдарын беру мүмкіндігі бар. Бұл кезде триггер бастапқы күйден қарама-қарсы күйге ауысады. JK-триггерін RS – триггердің екеуімен құрастыруға болады.
JK
триггерінің схемасы
JK
триггері екі тактілі RS-триггерден
элементтердің кірісіне Q және
шығыстарымен кері байланыс тізбектің
болуымен ерекшеленеді. JK
триггері
негізінде D-триггерін, T-триггерін құрастыруға болады.
Qt+1=K(t)Q(t)+J(t)K(t)+J(t)Q(t) –логикалық функциясы
Ақиқат кестесі
14. D-триггерінің сұлбасын сызып оның жұмысын түсіндір.Триггерлер – бұл жады элементі мен оларды басқару схемаларын біріктіретін ЭЕМ-нің функционалдық түйін.
Типі бойынша RS; D; DV; T; TV; JK түрлері бар.
D-триггері.
|
|
D-триггерін кейде кідіріс (задержка) триггері деп те атайды. D-триггері-кірістің күйін сақтайды және оны шығысқа береді. Кемінде 2кірісі болады: информациялы D және синхронды С. С кірісіне синхронды импулсьтің активті фронты келіп түскенде D-триггері ашылады. D-триггерінде информацияның сақталуы С синхронды импульсінің құлауынан кейін болады.Шығыстағы информация келесі синхронды импульс келгенінше тұрақты болып тұрады. D-триггерін информация сақтаушы деп те атайды. Егер кіріске бір уақытта инверсті кіріс беретін болсақ, RS- немесе JK-триггерлерінен D-триггерін алуымызға болады.
15. Т-триггерінің сұлбасын сызып оның жұмысын түсіндір.Синхронды Т-триггерді Т-кіріс деп аталатын J және K кірістерін қосу арқылы JK-триггерінен алуға болады. JK-триггерден Т триггерді алу 1.а-суретте түсіндірілген.
1-сурет. Т триггердің схемасы.
1.б-сурет Функционалды схемадағы шартты белгілену. 1.в- сурет Т триггердің ауысу таблицасы. T=0 болғанда триггер ақпаратты сақтау күйінде болады, ал сигнал T=1 болғанда триггер қарама қарсы күйге ауысады.