10.Ақша жүйесінің құқықтық негіздері: ұғымы және жалпы сипаттамасына талдау жасаңыз. Қр-ң ақша жүйесінің ерекшеліктерін атаңыз. Ақша реформасына сипаттама беріңіз.

Жалпы мемлекеттік заңдармен реттелген елдегі ақша айналысын ұйымдастыру ақша жүйесі болып табылады.Ақша жүйесі еліміздегі ақшаның өз функциясын атқаруның тарихи қалыптасқан және ұлттық заңдармен бекітілген ұйымдастыру нысаны б.т. Ақша жүйесі келесі элементтерден тұрады:1. ақша бірлігінің – еліміздегі барлық тауарлардың бағасын өлшеу жөнінде қызмет атқаратын заңмен белгіленген ақша номиналы. ҚР-ның ақша бірлігі ретінде – теңге.2. ақша түрлері – заңды төлем күші бар ақшаларды, олардың белгілері мен номиналдарын айтамыз. Ақшаның 2 түрі шығарылады: 1) қағаз ақша 2) монета. Ақшаның атқаратын қызметі: құн өлшемі; төлем құралы; айналым құралы; қазына жинау; дүниежүзілік ақшалар ретінде көрініс табады. 3. Ақшаны эмиссиялау тәртібі – мемлекеттегі тікелей эмиссиялық орталық атымен қамтамасыз етілген банкноттарды және ұсақтаушы монеталарды шығару туралы пассивті операцияны ж.а. қазақтың ұлттық банкі б.т. 4. Валюта режимі – ұлттық валюта, сондай-ақ шетел валютасы тарапына мемлекет белгілеген валюталық шектеулер. Түрлері: 1)толығымен айналатын, еркін жүретін 2)жартылай айналымға түсетін 3)айналымға түспейтін. Валюталық монополия дегеніміз – валюталық құндылықтар мен мәміле жасау жөніндегі мемлекеттің айрықша құқығы. Валюталық монополия объектілері: 1)шетел валютасы 2)шетел валютасымен көрсетілген төлем құжаттары мен бағалы қағаздар 3)құнды металдар, бағалы тастар. 5. Ақша айналымы – қолда бар нақты және қолда жоқ ақша қозғалыстарынан тұрады. Нақты ақша: банкнот, металл ақша және т.б. Қолда жоқ: кредит карточкалары, чектер, т.б.

ҚР ақша жүйесі – құқылық нормалармен ретке келтірілген, еліміздің ақша айналымын жоспарлы түрде ұйымдастыратын формалар мен тәсілдердің жиынтығы. Ақш жүйесінің құқықтық негіздері д/з еліміздің ақша бірлігін «теңге» және оның құрамын, оларды айналымға шығару және қамтамаыз етутәртібін, ақша жүйесін және ұлттық валютаны қорғау шараларын, аақша айналымын ұйымдастырудың негіздерін белгілейтін н.қ.а б.т. Қазіргі ақша жүйесі 1993 ж. 15 қарашадан «ҚР Ұлттық валютасын енгізу туралы» 1993 ж. 12 қарашадағы Президент Жарлығына сәйкес жүзеге аса бастады. Осы кезден бастап ҚР ұлттық валюта – теңге заңды төлем құралы б.т., және ол 100 тиыннан тұрады. «ҚР-ның Ұлттық Банкі туралы» ҚР-ның 1995 жылғы 30 наурыздағы Заңға сәйкес, Ұлттық Банк ақша айналысын басқаруды, ҚР-ның мемлекеттiк ақша-кредит саясатын жүргiзудi ж.асырады, банкноттар мен тиындардың Қазақстан Республикасының аумағындағы бiрден-бiр эмитентi болып табылады, бағалы қағаздар эмиссиясын жасайды, ҚР-да валюталық реттеу мен валюталық бақылауды жүзеге асырады, төлем жүйелерiнiң жұмыс iстеуiн қамтамасыз етеді, қаржы жүйесiнiң тұрақтылығын қамтамасыз етеді. «Валюталық реттеу және валюталық бақылау туралы» ҚР-ның 2005 жылғы 13 маусымдағы Заңы ҚР-да валюталық құндылықтардың айналысының тәртiбiн белгілеу; ҚР-ның дүниежүзілік экономикаға одан әрi кiрiгуi үшін жағдайлар жасау; валюталық операциялар мен капитал легi жөніндегі ақпараттық базаны қамтамасыз етуді көздейді.