2. Билік және ықпал ету формалары

Бағыныштылардың қабілеті басшылардың қабілетіне жақындаған сайын басшы бағыныштыға ықпал ету үшін, онымен бірігіп қызмет атқаруға тырысады. Бағыныштыға белсенді байланысқа шақыратын ықпал етудің 2 формасы бар:

• Көз жеткізу

• Қатынасу.

Көз жеткізу арқылы ықпал ету – басқа адамға ықпал ету үшн марапаттауға немесе жазалауға қабілетті болуын хорезматикалық қасиет иесі болудың немесе білімді болудың қажеті жоқ. Тек өз көзқарасыңды ұтымды түрде жеткізе алсаң жетіп жатыр. Шынайы сенім сияқты көз жеткізу үлгілі билікпен сараптау билігіне негізделген. Көріп жеткізу арқылы ықпалын жеткізетін басшы бағыныстысына ешқашан не істеу керектігін айтпайды. Керісінше ол бағыныстысының қандай да бір қасиеттеріне сене отырып билікті өз қолына береді. Көз жеткізу арқылы ықпал ете алады. Көзжеткізу арқылы ықпал етуді мыналар арқылы тиімді етуге болады. Ол үшін 1)- тыңдаушының қажеттіліктерін дәл анықтау қажет, 2)- сенімділік таныту, 3)- тыңдаушының мүддесі тұрғысынан мәселені қарастыруға болады.

Ықпал етуді тәжірибеде қолдану.

Үрейлендіру, марапаттау, дәстүрлеу, хорезм, шынайы сенім, көз жеткізу, бұлар басшы өз жұмысында ықпал ететін құрал болып табылады. Осы құралдарды тиімді пайдалану үшін мыналарды пайдалану керек:

• Ықпал етуге тиісті адам ықпалды белгілі бір қажеттіліктерді қанағаттандыру көзі ретінде қарастыру қажет;

• Ықпал етілетін адам өзіне жіктелген міндетті орындаған жағдайда өз қажеттіліктерінің қанағаттандырылатындығына сенімді болу керек;

• Ықпал ететін адам өз күш жігерін мақсаттарды орындауға жұмсай отырып басшының сенімінен шығатындай болу керек.

3. Басшылық стилінің түсінігі және оны қалыптастыру факторлары

Басшы шешім қабылдап, оның орындалуын ұйымдастырып, қарауындағы адамдардың бақылаған кезде, ол өзінің осы міндетіне лайық әрекет етеді.

Лидерлік - бұл жеке адамдарға немесе бір топтағы адамдарға әсер ету қабілеті.

Лидерлікті қолданудың үш тәсілі бар:

• жеке адамдардың қабілеті мен көзқарасы тұрғысынан қарағанда ;

• тәртіптілік

• жағдайлық

Жеке адамдардың қабілеті мен қөзқарасынан қарағандағы ерекшелігі мынандай:

• интеллект пен білім деңгейі;

• әсерлі сыртқы келбет;

• дұрыс бағыттағы ақыл;

• экономикалық және әлеуметтік ғылым;

• өзіне деген сенім;

Тәртіптілік тәсіл – басқару стилін жіктеудің негізін немесе тәртіптік стилін қалайды. Бұл тәсілдің тиімділігі, басқарудың жеке қасиеттерін емес, бағынышуларға деген көзқарасын, қарым – қатынасын анықтайды.

Жағдайлық тәсіл – бұл тәсілді қолданышулардың пікірі бойынша лидерліктің басты стилі жағдайларға байланысты өзгеріп отырады.

Басшы жұмысының стилі – оның басқару процесінде пайдаланатын тәсілдердң, амалдардың іс-әрекеттерінің жиынтығы. Басшының стилі-бұл шешім қабылдау және қызметкерлерге тапсырма беру әдісі. Басшының дербес және жалпы стилі болады. Дербес стиль нақты құбылыс – оны түгелдей, егжей-тегжейлі қабылдауға болмайды.

Басшының дербес стилі алуан түрлі объективтік факторлардың ықпалымен қалыптасады:

• Іс-әрекет сипаты;

• Басшы мен бағыныштылар арасындағы өзара байланыс;

• Психологиялық қасиеті;

• Орындау тәртібінің жағдайы т.б.

Стильдің қалыптасуы – бұл ұзаққа созылатын, күрделі, мақсатты процесс. Әрбір басшы өзінде және өзінің қарамағындағыларға алуан сипатта тексерілген тәсілдер мен амалдарды қолдана білуі тиіс.