56. Қытайша Күнтізбе қалай айтылады?

Әлемде ортақ қолданыстағы григориандық күнтізбеден тыс, Қытайлықтар өздерінің дәстүрлі күнтізбесі – айлы күнтізбені қолданады. Барлық Қытай мерекелері осы айлы күнтізбе арқылы өткеріледі. Мысалы, көктем мерекесі, ай мерекесі, т.б. Сол себептен әр жылғы мереке күндері де өзгеріп отырады.

Қытай күнтізбесі екі типті күнтізбемен беріледі: күн күнтізбесі (ауылшаруашылық) және күн-ай күнтізбесі. Екіншісі екі нұсқада танымал: көктем бойынша жыл есептейтін Ся күнтізбесі (夏 бірінші жартылай мифтік династиясы) және Цинь династиясының түпкі тегінің құрметіне қойылған, күз бойынша жыл есептейтін Чжуаньсюй zh:顓頊曆 күнтізбесі.

57. Қытайлар есімді қалай қояды?

Әдетте, қытайлар екі немесе үш сөзден тұратын есімдер қояды. Олар фамилиядан кейін жазылады. Қытай есімдері путунхуаға аударылуы керек деген ереже бар.

Бұрында қытайлықтар өмір сүруінде бірнеше есімге ие болған: балалық кезінде – «сүтті» немесе бала есім (сяо-мин ,  қыт.  小名,  пиньинь: xiǎo míng), ересектер ресми есімге ие болған (мин, қыт.  名,  пиньинь: míng), туысқандарының ішінде жұмыс істейтінден екінші есімге ие болған (цзы, кит. упр. 字, пиньинь: zì), кейбіреулер лақап атты да иеленген (хао, кит. упр. 号, пиньинь: hào). Дегенмен 1980 жылдардың ортасына қарай ересектерде тек бір ресми есім мин қабылданды, соның өзінде балалық шағында «сүтті» есімдер қолданылады.

58 . «也» және «都» үстеулерінің сөйлемдегі қызметі

«也yě – де, да, та, те» және «都 dōu – бәрі, барлығы» үстеулері бастауыштан кейін баяндауыштың алдында жазылады. Егер бір сөйлемде екеуі де қолданылса, онда也yě  都 dōu алдына жазылады. Осындай сөйлемдердің схемасы:

Бастауыш +也 都 + баяндауыш + толықтауыш.

Мысалы: 我班的班长很忙是 – біздің топтың старостасы да өте қарбалас.

都 үстеуі жалпылау сөзі болып табылады (міндетті түрде бастауыштан кейін тұрады) және «барлық, бәрі» тұрақты есімдігі ретінде қолданылмайды.

«不都» сөз тіркесі барлығы емес дегенді білдіреді. Мысалы:

Барлық қытайлықтар иероглиф жаза алмайды.

Әдетте, 也yě болымсыз сөйлемдерде , ал 都 dōu болымды сөйлемдерде қолданылады. мысалы:

他家里那儿都收拾得整齐 – оның үйінің барлық жері таза.

我们中间一个人也没有茶碗 – біздің ешқайсымызда да шыныаяқ жоқ.

他就是(他连)中国菜也不吃 ол тіпті қытай тағамдарын да жемейді