29. Қытай иероглифтерінің құрамындағы бихуалардың байланысы

Қытай ироглифтері өте қиын көрінгенмен, барлығы қарапайым бихуалардан тұрады: diăn, héng, shù, piĕ, nà, tí, zhé, gōu, wān. Қарапайым бихуалар құралып иероглифтер жасалады. Қытай иероглифтерінің өзіндік жазылу тәртібі болады, бихуалардың ілгерінді-кейінді жазылу тәртібі бихуалардың жазылу ережесі деп аталады. Бір қытай иероглифін бірнеше бөлікке бөлуге болады. Әр біреуінің өзіндік конструкциясы бар. Өз тәртібі бойынша жазылған қытай иероглифтері дұрыс әрі көркем болып шығады.

1. Дара тұлғалы иероглифтер. Мысалы: 日 大 我

2. Сол және оң бөліктен құралған иероглифтер. Мысалы: 的 昨 林

3. Оң сол және ортаңғы бөліктерден құралған иероглифтер. 谢 谁 哪

4. Жоғарғы және төменгі бөліктерден құралған иероглифтер. 爸 怎 色

5. Жоғары, орта және төменгі бөліктерден құралған иероглифтер. 念 爱黄

6. Екі жағы қоршалған иероглифтер. 这 是 听 可

7. Үш жағы қоршалған иероглифтер. 间 区 同

8. Төрт жағы қоршалған иероглифтер. 国 园 因

31. 是иероглифті сөйлемді тусіндіріп сөйлем қура

<是> сөзі бар сөйлем.

是 shì Болу(являться,есть) деген мағынаны білдіреді.

Кілті: 日 rì день,солнце толық формасы

Мұндай сөйлемдер тұжырым жасауда жиі қолданылады.Олардың 3 түрі бар: болымды, болымсыз және сұраулы сөйлем.Мысалы:

Болымды түрі: S + 是 + N.

1) 他是哈萨 克人.

2) 她是老师.

Болымсыз түрі: S + 不 + 是 + N.

1) 他不是哈萨 克人.

2) 她不是老师.

Сұраулы түрі: S + 是 + N + 吗?

1) 他是哈萨 克人吗?

2) 她是老师吗?

32. 呢 иероглифның қолданылуы, түсіндіріп сөйлем құра

Өзін таныстырып болған соң, қарсы жаққа ұқсас сұрау қоюда қолданылады. «呢» сөзі әдетте сөйлемнің соңында келеді.

Мысалы: 1) А: 我是留学生, 你吧? (мен шетелде оқитын оқушымын, сен ше)

В: 我是老师. (мен мұғаліммін)

2) А: 他是哈萨克斯坦人, 你吧?

В: 我是中国人.

33. Баяндауышы сын есімнен жасалған сөйлемдерді ата :

қытай тілінде сын есім баяндауыш болғанда «是» (shi-болу) сөзі қолданылмайды. «很», «非常» үстеу сөзі сын есімнің алдына қолданылып, деңгейді білдіреді.

Мысалы: 这些苹果很大, 那些个老师非常好.

34. 吧 иероглифнің қолданылуы

吧 сөзі сұраулы сөйлемнің соңында қолданылып, тұспалдау әрі қарсы жақтан бір нәрсені өтіну мағынасын білдіреді. Мысалы: 1)这是汉语书吧?Zhe(4) shi(4)han(4) yu(3) shu(1) ba? – Мынау қытай тілі кітабы ма? 2)你是外国人吧? Ni(3) shi(4) wai(4) guo(2) ren(2)ba? – Сіз шетел азаматысыз ба?

35. Сын есімнен жасалған баяндауышты сөйлемдер.

Қытай тілінде сын есім баяндауыш болғанда «是» сөзі қолданылмайды. «很», «非常» үстеу сөздері сын есімнің алдына қолданылып, деңгейді білдіреді.

Мысалы, 这些 苹果 很 大。那 个 老师 非常 好。

36. Етістіктен жасалған баяндауышты сөйлем. Тәуелділікті білдіретін анықтауыштар.

Қытай тілінде етістіктен жасалған баяндауыш «не істеді?», не істейді?» сұрақтарына жауап береді және заттың қимылын білдіреді. Етістіктен жасалған баяндауышты сөйлемнің құрылымы: бастауыш + баяндауыш (етістіктен жасалған) + толықтауыш.

Мысалы:

我说中文 - wǒ shuō zhōng wén – мен қытай тілінде сөйлеймін.

我看书 - wǒ kàn shū – мен кітап оқып отырмын.

他吃肉 - tā chī ròu – ол ет жеп жатыр.

Егер 不 – bù болса, онда ол баяндауыштың алдында жазылады: бастауыш +不 + баяндауыш + толықтауыш

我不说中文 - wǒ bù shuō zhōng wén – мен қытай тілінде сөйлемеймін.

Тәуекелділікті білдіретін анықтауыштар的 (de) арқылы жасалады. Eгер есімдік пен зат есімнің арасында көмекші сөз 的 (de) тұрса, онда 的 (de) көмекші сөзінен кейінгі зат есім 的 (de) көмекші сөзінің алдындағы есімдікке тәуелді екенін көрсетеді.Мысалы: 我 的手机 wǒ de shǒujī, 她 的手表 tā de shǒubiǎo . Кей жағдайларда қолдан бауға болады. Егер зат есім туысқандық қатынас болса қолданбауға болады.

Мысалы:我 老师 wǒ lǎoshī , 我 爸爸 wǒ bàba