4. Алдыңғы Азия халықтарының шаруашылығы мен материалдық мәдениетін сараптаңыз

Шетел Азиясы құрылығының үлкен бір бөлігі – Таяу Азия, оның жер көлемі 6 млн. шаршы километрден астармырақ шақырым. Ол Еуропа және Африка құрлықтарымен шектесіп жатыр. Ол Кіші Азия жарты аралы, Месопатамия, Левант, Аравия, жарты аралы және Иран таулы жотасы аймақтарынан құрылған. Шетел Азиясы құрылығының үлкен бір бөлігі – Таяу Азия, оның жер көлемі 6 млн. шаршы километрден астармырақ шақырым. Ол Еуропа және Африка құрлықтарымен шектесіп жатыр. Ол Кіші Азия жарты аралы, Месопатамия, Левант, Аравия, жарты аралы және Иран таулы жотасы аймақтарынан құрылған. Таяу Азияның халықтарын антропологиялық жақтан еуропойдтық, монғолойдтық, негройдтық деп үш нәсіоге бөлуге болады. Сан жағынан басым көпшілігі еуропойдтық нәсілдің өкілдері болса, монғолойдық нәсілге түріктер, хазарлықтар; негройдтыққа Аравия жарты аралының тұрғындары, әсіресе, Қызыл теңіздің жағалауларындағы тұрғындар жақынырақ келеді Мал шауашылығына келсек, бұл кәсіп көшпелі, жартылай көшпелі халықтардың арасында кең тараған. Отырықшы жерлерде мал аз өсірілген. Шөлді, таулы жерлерде арабтар, пуштуандар, түрктер, курдтар, ирандықтар мен ауғандардың бір бөлігі мал бағумен айналысқан. Көшпелілер қой, ешкі, түйе, есектерді көп өсірсе, жылқа малын аз ұстайды. Уақ малдың жүні экаспортқа шығарылдыМемлекет меншігіндегі малдары түлік түрдлері бойынша бөліп – бөліп өсіруге негізделген. Және аймақта сауын малдар өсірген, екінші аймақта еттік бағыттағы малдар бағылған, ал үшінші жерлерде жүн беретін малдар бағылған. Құйрықты қой және ангор ешкілері көп өсіріледі. Бұл ешкінің ұзын, жібек сияқты жұмсақ жүндеріене өте бағалы маталар және орамалдар тоқылады Темірден құрал – сайман, әр түрлі асыл тастан зергерлік бұйымдар, ағаштан түрлі мүліктер жасаған. Ауылдық жерлерде тоқымашықлық кәсіп үлкен қанат жайып жібектен, мақтадан. Жүннен мақта тоқыған. Тұрмысы. Таяу Шығыс халықтарының көпшілігі ауылдық жерлерде тұрады. Түркияның халықтары ойпаттар мен теңіз жағалауында көп шоғырланған. Ал ауғандар тау шатқалдарында, етектерінде орналасқан. Көшпелілер тіршілігінде жүйелі қоныстар өте аз. Ал қыстақтарында базар, мешіт, медресе, моншасы болды. Күйдірілген қыштан істелген ыдыстарды пайдаолланады. Мыстан, екпе қабақтан, су құятын ыдыс жасаған. Тамақты шойын қазанда пісірді. Көшпелілер қысы –жазы қос, не шатырда өмір сүреді. Түркмендер көбінесе киіз үйде тұрды. Сырт киімдері – желең, жамылға, тон, шапан, оларды көбіне мал терілерінен тоқыды. 19 ғ бастап, еуропалықтардың келуі бюұрынғы бәстүрлі киімдер біраз өзгерген.

5. Солтүстік Африка халықтарының этникалық тарихы мен мәдениетін зерделеңіз

Б.з.д.III ғасырдан бастап,Мысырдың тарихы белгілі болса,біздің заманымыздың IX ғасырына дейінгі Солтүстік Африканың Тунис,Алжир,Марокконың,Эфиопияның тарихы өте аз зерттелген.Атлас,Ливия және Мысыр елдерінің халықтары еуропалық немесе Жерорта теңіз,Балқан нәсіліне жатады.Бұл халықтар Солтүстік Африкадағы Сахара,Марокко,Алжир,Тунис жерлерін мекендеген.Солтүстік Африканың тұрғындары VII ғасырда арабтар жаулап алғанға дейінгі берберлер тайпасының тілімен сөйлеген.Солт.Африканың көне аборигендері берберлер,олардың үрім-бұтағы қазір араб тілінде сөйлейтін халықтар болып,арабтық Африка деп аталады.Бұл арабтық облыстарға Мысыр және Мағриб жатады.Бұл елдердің бәрі дерлік негізінде ауыл шаруашылығымен айналысады,оның төркіні неолит дәуірінен бері ақ басталып келеді.Бірақ әр облыста жер шаруашылығының арақатысы біркелкі емес.Мысыр және Судан тұрғындары құнарлы Нил өзенінің бойында мекендей отырып,тікелей жер шаруашылығымен айналысушылар болып табылады.Мысыр мен Мағриб қалаларында кейбір негізгі кәсіп салалары жақсы дамыған.Әсіресе,темір ұсталары,зергерлік,майдагерлікт.б.Өндірісі кейінгі кезге дейін өте нашар дамыған.Мысыр шаруалары-феллахтар кішігірім ауылдарда тұрады.үйлері бір қабатты,саз балшықтан тұрғызылады.Феллахтардың тамақтануы да өте жұпыны болып келеді.Олардың дәстүрлік киімі мақта матасынан тігілген.Мағрибтың отырықшы тұрғындары үлкен ауылдарда тіршілік еткен.Олардың тұрғын үйлері араб үйлерінен бөлекшелеу,оны гурба деп атайды.

6. Әлем халықтарын тілдік классификациясы бойынша жіктеңіз.Халықтарды топтаудағы есепке алатын негізгі ерекшеліктердің бірі тіл. Жер шарындағы халықтар екі мыңнан астам тілде сөйлейді. Тілші ғалымдар барлық халықтардың тілдерін морфологиялық және гениологиялық принциптеріне негіздеп тіл семияларына бөледі.Ал бір біріне тамырластығы жақындау тілдерді «тамырлас,туыстас» тілдер деп атаса бір біріне тіпті жақын тілдерді кішкене бөліктерге, тармақтарға, тармақшаларға қосып жіетейді.Сөйтіп, дүние жүзіндегі халықтардың тілдері он үлкен тіл семиясына бөлінеді;1 Үнді Еуропалық тіл семиясына оңтүстік азиядан Еуропаға дейінгі жерлерді мекендеуші халықтардың тілдері жатады.2 Семит Хамит тіл семиясына Солтүстік Африканы, Оңтүстік Батыс Азияны мекендеуші халықтар тілдері жатады3 Орал Алтай тіл семиясында сөйлеушілерді Угро фин және Алтай деп екіге бөледі. Угро фин тілінде сөйлеушілер Еділ өзенінің жоғарғы ағысын мекендеушілер және Венгрия мен Финляндия, ОБь Өзенінің төменгі жағына дейінгі жерлерде жайлаған халықтар. Алтай тіл семиясындағы тілде Кәші Азияда Балқан жарты аралында,Якутияға дейінгі жерлерде тұратын халықтар сөйлейді 4 Қытай Тибет (сино тибет) тілінде Шығыс, Оңтүстік Шығыс Азияны тұрғындары сөйлейді.Бұл семияға қытай тілінен басқа да бірнеше кішігірім тан,мия яо т.б ұлыстар тілі де жатады.5 Малай Полинезия тіл семиясында Үнді және Тынық мұхиттарындағы көптеген аралдардың Мадагаскар мен Пахси секілді аралдардың тұрғындары сөйлейді.6 Дравид тіл семиясында Оңтүстік Үндістанның, Цейлон аралының бір бөлігінде мекендеушілер сөйлейді. Олар телуг,тамиль,каннар,малаяя және т.б7 Мунд тілінде(Орт Индияны) мекендеушілер сөйлейді.Дравид пен Мунд тілдері алғашқы уақытта осы индия жерінде пайда болған тілдер болуы тиіс.8 Банту тіл семиясына Оңтүстік Африканың жарымынан көпшілігінде орналасқан халықтардың тілі жатады9 Кавказ тілі Таяу Шығыста,Жерорта Теңізінің төңірегіне тараған тілдердің бірі.10 Монг Кхмер тілінде сөйлеушілер Үнді Қытай ,Камбоджа жерін мекендейді. Кейбір тілшілер Монг кхмер тілін Малаяя Полинезиялық тіл семиясына жақын деседі.