27)Әбілқайыр хандығы.Саяси тарихы.Оның қазақ халқының тарихында алатын орны. 1428-1468ж

Негізін салушы-Әбілқайыр хан.

Астанасы-Шыңға төре, Орда базар, Сығанақ

Терр-сы-Қазақстан және Сібір. Кейбір деректерде Көшпелі өзбек мемл. д.а. 1428ж Әбірқайыр хан тағына отырады.

1430ж Әбілқайыр Хорезмді басып алды. 1446ж сығанақ, Созақ, Аркөк, Үргеніш т.б. қалаларды басып алды.1440ж дейн ол Жетісудан басқа Қаз-ның барлық терр-сын бағындырды.

1450ж шамасында ол өзінің көшпелі халықтарға деген саясатын өзгертті.

1456-57ж Керей мен Жәнібек өзіне қарасты елмен Оңт-Шығысқа қоныс аударды.

1457ж Сығанақ қаласы түбіндегі Көк кесене д.а. жерде Ә. әскері ойраттардан жеңілді. Осы жеңілісті пайдаланып-Керей мен Жәнібек Әбілқайырдан бөлініп шығып, Моғолстан ханы Есенбұғаға барды. Бұға оларға жер берді. Қазіргі Шу өзені мен Қозыбасы өңірінде қазақтың туы тігіліп, алғаш рет қазақ хандығы құрылды. (15ғ)

1468ж жорықтарда ол қайтыс болы. 1470ж мемл. Шоқ Бодық билік құрды. 1470-1510ж мемл. М.Шайбани басқарды. Ә. Хандығы ыдырағаннан кейін, орнына 3 мемл. п.б.: Қазақ хандығы, Сібір хандығы, Ноғай ордасы.

Кейін бұл жер Орта жүздің құрамына енді (найман, арғын, қыпшақ).

28)Моғолстан мемлекеті. Территор.саяси тарихы.діні. 14ғ басы-16ғ. Астанасы -Алмалық.Терр-сы: Оңт - Шығыс Қазақстан және Жетісу.

Негізін салушы-Тоғылық Темір. Оны Дулат тайпасының әмірі-Болатшы бастаған ақсүйектер сайлаған.

Моғол деген сөз-моңғол сөзінің өзгерген түрі. Моңғол-мемлекеттің , әскербасының атауы. Шағатай мемлекеті 14ғ ортасында екіге бөлінді, соның шығыс бөлігі 1348ж Моғолстан д.а. Тоғылық Темірден кейін Ілиас қожа кезінде (1347-1362) мемлекет күшейді. Қызыр қоже кезінде Темір басқыншылығына қарсы ұзақ күресті, бірақ Темірге тәуелді болып қалды.1380ж шамасында мемл. Бірнеш бөлікке бөлінді. 1-хандар билігі, 2-Камариден Дулати, 3-Еңке төре билігі, 4-қырғыздар. Қызыр қожаның ұлы-Мұхаммед хан (1408-1416) тұсында Темірден тәуелсіздіген алды. Сонымен қатар ол исмламды дамытты. Уәйс хан 1418-1428ж тұсында ойраттармен көп соғысты. 1428ж Уәйс хан қайтыс болғаннан кейін оның екі баласының арасында таққа талас басталды. (Есен бұға мен Жүніс сұлтан) Есенбұға тұсында (1433-1462ж) жағдай тұрақтанды. Дәл осы 15ғ ортасында қазақтың алғашқы хандары Керей мен Жәнібек Есенбұғаға көшіп келеді. 16ғ басында Моғолстан мемлекет ретінде өмір сүруін тоқтата бастады.

29)Қазақ хандығының құрылуы.оның әлеумет.экон.және саяси алғышарттары.15-18ғ

1465ж Шу өзені бойындағы Қозыбасы д.а. жерде Керей мен Жәнібек Қ.Х. негізін салды.

*әлеуметтік алғы шарт. 15ғ ортасына дейін қазақтың 3 жүзі 3 мемлекет қарамағында өмір сүрді. Ұлы жүз-Моғолстан, Орта-Әбілқайыр, Кіші-Ноғай ордасы.

*экономикалық алғы шарт. Керей мен Жәнібектің негізгі мақсаттары, қайткен күнде де Әбілқайырға тиесілі Дешті Қыпшақ терр-н қайтару.

*Саяси алғы шарт. Сырдария бойындағы сауда-әкімшілік қалаларды басып алу. Олар 1470ж дейін билік етті. Жәнібектен соң Керейдің ұлы Бұрындық 10 жылдай (1470-1511) билік етті. Бірақ осы Бұрындық хан кезінде-ақ Қасым сұлтанның аты шыға бастады.

Керей 1465-70ж

Жәнібек- 1470-80ж. 1470ж бастап 15ғ аяғына дейін созылған сыр өзені бойындағы қалалар үшін 3 мемл. Арасында 30 жылға созылған соғыс болды: Моғолстан, Мұхаммед Шайбани, Қ.Х.

30) ХVІ ғ.Іжартысы. Қасым ханның билігі. Территор.кеңеюі. Қасым ханның билігі.

(1511-1528). Қасым кезінде мынадай өзгеріс болы:

1.халық саны 1 млн асты.

2.Қ.Х. Москва княздығы арқылы Европа тани бастады.3.Қасым ханның қасқа жолы заңдар жинағы. Бұл заң 5 бөлімнен тұрады: мүлік заңы, қылмыс заңы, әскери заң, елшілік заң, жұртшылық заң.

4.әскер саны 300 мыңға жетті. Қасым хан 1455ж туылған. Ол Сырдария бойындағы қалалар үшін Мұхаммед Шайбанимен ұзақ соғысты. Алма кезек жеңіске ұшырап отырды. 1510ж Мұхаммед Шайбани Сығанаққа шабуыл жасап, бірақ өзі қирай жеңілді. 1510ж Шайбани Мерф түдіндегі Қорасанда Иран шахымен болған соғыста қаза тапты. Осы жеңістен соң Сыр бойындағы қалалар Қасым ханға, яғни қазақтарға бағындылырды. 1513ж көктемде Қасым хан Сайрамды басып алды. Қазақ хандары Хақназар хан-1538-1580ж, Тәуекел хан-1586-1594ж, Есім хан-1598-1628ж, Тәуке хан-1680-1718ж, Абылай хан-1771-1781ж.